Οι όμορφες χρυσαφιές μέδουσες στις θαλάσσιες λίμνες του Παλάου χορεύουν σιωπηλά κάθε πρωί καθώς αφήνουν πίσω τους τα σκοτεινά νερά του βυθού για να συναντήσουν το πρώτο φως του ήλιου. Μαζί τους κουβαλούν το ψυχρό και πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες νερό του βυθού, συνεπικουρώντας με αυτό τον τρόπο τις μελέτες των βιολόγων για τον ρόλο των θαλασσών στην κλιματική ρύθμιση.
Είναι γνωστό ότι παλίρροιες, θαλάσσια ρεύματα και άνεμοι επιδρούν στις υδάτινες μάζες, καθώς μεταφέρουν θερμότητα και διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα στη θάλασσα. Οι ωκεανοί απορροφούν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και θερμότητας, περιορίζοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η επίδρασή τους όμως δεν εκτείνεται πέραν της αργής και επιφανειακής ανάμιξης της υδάτινης μάζας. Ακόμη και ο πιο σφοδρός τυφώνας δεν επηρεάζει παρά μόνο τα επιφανειακά στρώματα του νερού. Σε βάθος 100 μέτρων επικρατεί απόλυτη ηρεμία. Καμία κίνηση. Έτσι δημιουργείται ένα φυσικό όριο ανάμεσα στα κινούμενα θερμά στρώματα της επιφάνειας και τις ψυχρές ακίνητες θαλάσσιες μάζες στα βάθη.
Μελετώντας τις μέδουσες στις αλμυρές λίμνες του Παλάου, οι βιολόγοι διαπίστωσαν ότι αυτές μαζί με άλλα μικρά ζώα συμβάλλουν στην ανάμιξη της υδάτινης μάζας. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μέδουσες, λόγω του μεγάλου αριθμού τους, παρασύρουν μαζί τους τεράστιες ποσότητες νερού καθώς ανεβοκατεβαίνουν από το βυθό στην επιφάνεια.
Η ανάμιξη της υδάτινης μάζας
Η ανακάλυψη αυτή οφείλεται στους βιολόγους Kakani Katija και John Dabiri του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια. Με τη χρήση χρωστικής ουσίας στο νερό, διαπίστωσαν ότι οι μέδουσες μετέφεραν το χρώμα ?επομένως και νερό? καθώς κολυμπούσαν. Bάσει αυτού, κάθε φορά που η μέδουσα εγκαταλείπει την επιφάνεια και βυθίζεται μεταφέρει θερμότητα στο βυθό. Επομένως, κάθε μέδουσα, όσο μικρή κι αν είναι, συμμετέχει στην ανάμιξη της υδάτινης μάζας.
Οι βιολόγοι εικάζουν ότι οι γνώσεις που έχουν αποκομίσει από τη μελέτη της μέδουσας θα πρέπει να έχουν εφαρμογή και στους ωκεανούς. Ενδεχομένως, πολλοί άλλοι θαλάσσιοι οργανισμοί να επηρεάζουν το υγρό περιβάλλον τους με αντίστοιχο τρόπο.
Το θέμα της ανάμιξης των υδάτων συζητείται από πολύ παλιά. Εδώ και δεκαετίες έχουν προταθεί διάφοροι τρόποι προσέγγισης του ζητήματος, διαφορετικές ερμηνείες και μηχανισμοί, ενώ έχουν επιχειρηθεί και μετρήσεις. Το 2004, δύο επιστήμονες υποστήριξαν ότι ένα κοπάδι ψαριών δημιουργεί μέσα στη θάλασσα αναταραχή έκτασης αντίστοιχης με αυτή των καταιγίδων. Το 2006, άλλη ερευνητική ομάδα υποστήριξε ότι για την ανάμιξη της υδάτινης μάζας που οι ωκεανογράφοι έχουν καταγράψει και είθισται να αποδίδεται στους ανέμους, τις παλίρροιες και τα θαλάσσια ρεύματα ευθύνεται το σύνολο των θαλάσσιων οργανισμών.
Το χρώμα δείχνει τον δρόμο
Οι βιολόγοι χρωμάτισαν το νερό γύρω από μια μέδουσα. Εκείνη κολύμπησε διά μέσου του χρώματος, παίρνοντάς το μαζί της στο βυθό. Με αυτό τον τρόπο οι ειδικοί απέδειξαν ότι οι μέδουσες παρασύρουν μαζί τους μικρές ποσότητες νερού καθώς κινούνται μέσα στη λίμνη.
Ο επιστημονικός κόσμος πάντως είναι διχασμένος. Πολλοί βιολόγοι και ωκεανογράφοι υποστηρίζουν ότι δεν θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάμιξη της υδάτινης μάζας. Κι αυτό επειδή η εσωτερική τριβή του νερού γρήγορα αναχαιτίζει τους μικρούς στροβιλισμούς που προκαλούν κολυμπώντας μικρά καρκινοειδή και ψάρια. «Η ανάμιξη των υδάτων σ? αυτή την περίπτωση δεν έχει καμία σημασία», λένε οι σκεπτικιστές, «αφού το μεγαλύτερο μέρος της ζωικής βιομάζας αποτελείται από μικρά ζώα».
Οι έρευνες όμως των βιολόγων Kakani Katija και John Dabiri έδωσαν το έναυσμα για νέες συζητήσεις. Οι θαλάσσιες λίμνες στο Παλάου συνιστούν οικοσυστήματα πολύ απλούστερα από τους ανοιχτούς ωκεανούς. Επομένως, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βιολογικά εργαστήρια. Είναι μοναδικές στο είδος τους, καθώς παρέχουν στους επιστήμονες τη δυνατότητα να μελετήσουν με μεγάλη ακρίβεια το ρόλο που διαδραματίζουν κύματα, παλίρροια και θαλάσσια ζώα στην ανάμιξη της υδάτινης μάζας. Όπως προκύπτει από τα τελευταία πορίσματα, η συνολική μεταφορά υδάτων αυξάνει τις διαταραχές στα υδάτινα στρώματα, έστω κι αν η τριβή τις περιορίζει.
Μια μικρή ποσότητα νερού «προσκολλάται» λόγω της τριβής και ακολουθεί το ζώο που κολυμπά. Βιντεοσκοπήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί με χρωματισμένο νερό κατέδειξαν ότι μόνο μικρές δεν είναι οι ποσότητες νερού που ακολουθούν τις μέδουσες στις διαδρομές τους.
Στηριζόμενοι στις μετρήσεις τους, οι δύο βιολόγοι υπολόγισαν τις κινήσεις των θαλάσσιων ζώων. Όπως φαίνεται, τα μικρά ζώα παρασύρουν περισσότερο νερό από τα μεγαλύτερα. Για παράδειγμα, ένα κοπάδι κριλ που ζυγίζει 30 τόνους αναμιγνύει τις υδάτινες μάζες πολύ πιο αποτελεσματικά από μια φάλαινα 30 τόνων. Δισεκατομμύρια κριλ και άλλοι μικροοργανισμοί μετακινούνται κάθε νύχτα, όλο το χρόνο, από βάθη εκατοντάδων μέτρων προς την επιφάνεια, για να τραφούν από το φυτοπλαγκτόν των επιφανειακών υδάτων. Κάθε μικροοργανισμός κουβαλά μαζί του και λίγο ψυχρό νερό και, επιστρέφοντας την ημέρα στα βάθη, παρασύρει λίγο από το θερμό νερό της επιφάνειας προς τον πυθμένα. Όταν αμέτρητοι μικροοργανισμοί κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, το σύνολο των κινήσεών τους και ο συνολικός όγκος του νερού που μεταφέρουν επιδρούν καθοριστικά στην ανάμιξη των θαλάσσιων στρωμάτων.
Μυρμήγκια της ερήμου κάνουν τα πάντα για να απελευθερώσουν τους συγγενείς τους
Τα μυρμήγκια της ερήμου του είδους Cataglyphis cursor κάνουν τα πάντα για να βοηθήσουν ομοειδή τους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Επιστήμονες του κολεγίου Mount Holyoke, στο South Hadley της Μασαχουσέτης, στις ΗΠΑ, αιχμαλώτισαν ένα μυρμήγκι, το έδεσαν με μια νάιλον κλωστή και το μισοέθαψαν σε άμμο. Παρ? όλα αυτά, στον τόπο του εγκλήματος, στο εργαστήριο των επιστημόνων, έσπευσε ομάδα διάσωσης.
Οι διασώστες επιτέθηκαν στο νάιλον με δαγκωματιές, άρχισαν να σκάβουν την άμμο και να τραβούν το πόδι του θύματος. Ωστόσο, οι επιστήμονες παρατήρησαν πως η αλληλεγγύη έχει και τα όριά της. Μόνο συγγενείς από την ίδια αποικία μπορούν να ελπίζουν σε βοήθεια. Αν το μυρμήγκι του πειράματος ανήκε σε κάποια γειτονική αποικία, εκείνα το προσπερνούσαν, εγκαταλείποντάς το αβοήθητο.
Τα μυρμήγκια δεν χρειάζεται να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι ή και διά της αφής αν πρόκειται για συγγενείς τους. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ανταλλάσσουν πληροφορίες με τη βοήθεια φερομονών, δηλαδή πτητικών ορμονών. Τέτοιες αντιδράσεις διάσωσης έχουν παλαιότερα παρατηρηθεί και σε άλλα είδη μυρμηγκιών, ενώ σπανίζουν σε άλλα ζώα.
Ποιος είναι ο λόγος που γελάμε;
Το γέλιο είναι μια μορφή επικοινωνίας που υποδηλώνει και την κοινωνικότητά μας. Πολλές φορές γελάμε μόνοι μας. Ωστόσο, έρευνες καταδεικνύουν πως η πιθανότητα να ξεσπάσουμε σε γέλια με την παρέα συνανθρώπων μας είναι 30 φορές μεγαλύτερη από τις περιπτώσεις που γελάμε μόνοι μας. Το γέλιο είθισται να εκφράζει εμπιστοσύνη και συντροφικότητα απέναντι στους ανθρώπους με τους οποίους γελάμε παρέα. Σε αντίθεση με άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά που γελούν μόνο από χαρά, το γέλιο του ανθρώπου μπορεί να σηματοδοτεί ανακούφιση, χλευασμό, ανοχή ή άλλα συναισθήματα. Το γέλιο μπορεί επίσης να είναι και ένας τρόπος εκφοράς της συμπόνιας ή της λύπης.
Όπως φαίνεται, στο γέλιο εμπλέκονται πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Το 2001 ένα βρετανικό πείραμα κατέδειξε πως μικρές περιοχές του δεξιού και του αριστερού μετωπιαίου λοβού αποκωδικοποιούν το κλειδί ενός αστείου. Ωστόσο, αστεία διαφορετικών ειδών δεν αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας των ίδιων ακριβώς περιοχών. Επιπρόσθετα, αφού το αστείο αποκωδικοποιηθεί, μια άλλη περιοχή στο εμπρόσθιο τμήμα των μετωπιαίων λοβών αποφαίνεται για το αν τελικά το αστείο είναι πολύ, λίγο ή καθόλου διασκεδαστικό.
