Ανεύρυσμα: απειλή για την υγεία

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΓΙΑΝΝΗΣ

Το ανεύρυσμα είναι μία μόνιμη παθολογική διόγκωση σ’ ένα σημείο του τοιχώματος ενός αγγείου, που μπορεί να απειλήσει ακόμη και τη ζωή του ανθρώπου.

Γενικά στοιχεία
Το ανεύρυσμα προκαλείται λόγω βλάβης ή αδυναμίας στο τοίχωμα κάποιου αγγείου, το οποίο στο συγκεκριμένο σημείο διαπλατύνεται και “χαλαρώνει”, επιτρέποντας να σχηματιστεί αυτή η διόγκωση, που μοιάζει με ρόγα από σταφύλι. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε αγγείο του κυκλοφορικού συστήματος, στις περισσότερες περιπτώσεις τα ανευρύσματα εμφανίζονται σε μια αρτηρία. Σήμερα θεωρείται ότι ένα καθόλου ασήμαντο ποσοστό του πληθυσμού, που μπορεί να προσεγγίσει ακόμη και το 5%, εμφανίζει ανεύρυσμα σε κάποια αρτηρία, το οποίο κινδυνεύει να πάθει ρήξη βάζοντας έτσι τη ζωή του σε κίνδυνο. Τα ανευρύσματα εντοπίζονται συχνότερα στην κοιλιακή αορτή και τις αρτηρίες του εγκεφάλου και σπανιότερα στη θωρακική αορτή και στις μεγάλες περιφερικές αρτηρίες που βρίσκονται στα πόδια και πίσω από τα γόνατα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν από ανεύρυσμα, διότι δεν υπάρχουν συμπτώματα.

ΑΝΕΥΡΥΣΜΑ ΚΟΙΛΙΑΚΗΣ ΑΟΡΤΗΣ
Το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής δεν είναι σπάνια πάθηση και παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα μεγάλης ηλικίας, 60 ετών και άνω, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές συνοδεύεται και από άλλες παθήσεις, κυρίως καρδιακές, νεφρικές και των κάτω άκρων, αλλά και αναπνευστικές, ή ακόμη συνυπάρχει με κάποια κακοήθη νεοπλασία.
Η κοιλιακή αορτή είναι το κύριο αγγείο που μεταφέρει αίμα από την καρδιά στο υπόλοιπο σώμα. Οταν το αίμα διαρρέει την αορτή ασκείται πίεση στα τοιχώματά της, με αποτέλεσμα η τελευταία να διευρύνεται και να μοιάζει με φουσκωμένο μπαλόνι.  

Ενα σοβαρό πρόβλημα
Εάν οι διαστάσεις του ανευρύσματος αυξηθούν σημαντικά (συνήθως όταν ξεπεράσουν τα 5εκ.), τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ρήξης του αγγείου, οπότε απαιτείται ταχεία αντιμετώπιση, διότι έχει πολύ αυξημένες πιθανότητες να ´σπάσει´.
Σε περίπτωση ρήξεως ανευρύσματος, η πιθανότητα επιβίωσης του ασθενούς είναι χαμηλή (80-90% των ρήξεων καταλήγουν σε θάνατο).
Αυτοί οι θάνατοι, όμως, μπορούν να αποφευχθούν, με την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση αυτών των ανευρυσμάτων.
Σημειώνεται ότι ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής ανευρίσκεται σε περίπου 8% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Τα άτομα με τον μεγαλύτερο κίνδυνο, είναι κυρίως καπνιστές άνδρες, ηλικίας άνω των 60 ετών, οι οποίοι έχουν ιστορικό αθηρωματικής νόσου, ενώ σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού (ιδίως η ύπαρξη γυναικών στην οικογένεια με ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής).
ΑΙτια ανΑπτυξης ανευρΥσματος κοιλιακΗς αορτΗς
Αν και τα ακριβή αίτια που προκαλούν την ανάπτυξη κάποιου ανευρύσματος κοιλιακής αορτής δεν είναι γνωστά, θεωρείται ότι οι παρακάτω παράγοντες είναι επιβαρυντικοί:  υψηλή αρτηριακή πίεση, εμφύσημα, υψηλή χοληστερόλη αίματος, παχυσαρκία, ανδρικό φύλο, κάπνισμα και συγκεκριμένοι γενετικοί παράγοντες.
ΣυμπτΩματα ανευρΥσματος κοιλιακΗς αορτΗς
Το ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής καλείται και ´σιωπηλός δολοφόνος´, διότι συχνά δεν δίνει εύκολα αναγνωρίσιμα συμπτώματα στους ασθενείς. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι 3 στα 4 ανευρύσματα δεν έχουν δώσει κανένα σύμπτωμα, μέχρι τη στιγμή της διάγνωσης. Μερικά πιθανά συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:
•Συνεχής ή περιοδικός πόνος στην κοιλιά
•Πόνος στην πλάτη, με αντανάκλαση σε πόδια, γλουτούς και βουβωνική περιοχή
•Ψηλαφητή ´σκληρή´ διόγκωση και αίσθηση ύπαρξης ´παλμού´ στην κοιλιά
Όταν το ανεύρυσμα σπάσει, τότε η συμπτωματολογία τροποποιείται ως εξής:
•Έντονος πόνος στην πλάτη ή την κοιλιακή χώρα
•Ωχρότητα, ξηροστομία ή υπερβολική δίψα
•Εικόνα σοκ, με ρίγη, ναυτία, εμετό ιλίγγους, λιποθυμία, ιδρώτες, έντονη ταχυκαρδία και ξαφνική αδυναμία.
ΔιΑγνωση ανευρΥσματος κοιλιακΗς αορτΗς
Επειδή συχνά δεν υπάρχουν συμπτώματα, η διάγνωση γίνεται τυχαία, κυρίως όταν ο ασθενής υποβάλλεται σε εξετάσεις για μια άλλη πάθηση. Θεωρητικά η αύξηση της διαμέτρου του ανευρύσματος είναι σταθερά αυξητική και η τελική κατάληξη είναι η ρήξη του, μια επιπλοκή η οποία τις περισσότερες φορές είναι θανατηφόρος. Σε μερικές περιπτώσεις το ανεύρυσμα διαγιγνώσκεται με μία απλή φυσική εξέταση του ασθενούς, κατά την οποίο ο ιατρός ´αισθάνεται´ το ανεύρυσμα σαν μία μαλακή, παλλόμενη μάζα στην κοιλιακή χώρα του ασθενούς.
Συνήθως, η διάγνωση επιβεβαιώνεται με υπερηχογράφημα στην περιοχή του ανευρύσματος ενώ άλλες διαγνωστικές μέθοδοι είναι η αξονική και η μαγνητική τομογραφία και η αρτηριογραφία.
ΑντιμετΩπιση ανευρΥσματος κοιλιακΗς αορτΗς
1) Τακτική παρακολούθηση
Μικρού μεγέθους ανευρύσματα, κάτω των 5 εκατοστών, τα οποία δεν αυξάνονται ταχέως σε μέγεθος, ή που δεν προκαλούν κάποιο σύμπτωμα, έχουν μειωμένη πιθανότητα ρήξεως και συχνά δεν απαιτούν άλλη θεραπεία, παρά την τακτική παρακολούθησή τους με υπερηχογραφήματα.
2) Χειρουργικές ή επεμβατικές τεχνικές
Η πιο διαδεδομένη θεραπεία που εφαρμόζεται σε μεγάλα ανευρύσματα κοιλιακής αορτής που δεν έχουν διαρραγεί, είναι η ανοικτή χειρουργική επέμβαση, που διενεργείται από αγγειοχειρουργό. Η διαδικασία περιλαμβάνει μία τομή ακριβώς κάτω από το στέρνο, έως την ηβική σύμφυση. Ο χειρουργός συσφίγγει με λαβίδα την αορτή, διανοίγει το ανεύρυσμα και τοποθετεί ένα τεχνητό μόσχευμα, με το οποίο τελικά αποκαθίσταται η ροή του αίματος.
Αν και το ανοιχτό χειρουργείο ήταν παραδοσιακά η μέθοδος αποκατάστασης του κοιλιακού αορτικού ανευρύσματος, το 1999 ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε τη χρήση επικαλυμμένων ενδοπροθέσεων (´στεντ´ – stent graft) για τα κοιλιακά αορτικά ανευρύσματα, που δεν απαιτούν χειρουργική τομή, παρέχοντας ως εναλλακτική μέθοδο μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική με μικρότερη περίοδο ανάρρωσης και πολύ καλά αποτελέσματα.
ΑΝΕΥΡΥΣΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ
Πρόκειται για μια παθολογική διόγκωση ενός αγγείου του εγκεφάλου, που εντοπίζεται συνήθως σε σημεία όπου τα αγγεία διακλαδίζονται. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι συνηθέστερο σε ηλικιωμένους.
Η φθορά που υφίσταται με το πέρασμα του χρόνου μια αρτηρία είναι από τις κυριότερες αιτίες που οδηγούν στον αθόρυβο και σταδιακό σχηματικό ανευρυσμάτων στον εγκέφαλο. Πολλοί παράγοντες έχουν συσχετισθεί με την πρόκληση ανευρύσματος, όπως το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, οι όγκοι του εγκεφάλου, η αρτηριοσκλήρωση, η χρήση ναρκωτικών (και ιδίως κοκαΐνης), διάφορες μολύνσεις ή τραύματα της κεφαλής, το οικογενειακό ιστορικό, καθώς και συγκεκριμένων εκ γενετής δυσπλασιών του αρτηριακού συστήματος.
Το κάπνισμα, πάντως, και η ψηλή πίεση συμβάλλουν στην ταχύτερη ρήξη των εγκεφαλικών ανευρυσμάτων.
ΣυμπτΩματα εγκεφαλικοΥ ανευρΥσματος
Μερικά πιθανά συμπτώματα που ενδέχεται να προκαλέσει ένα ανεύρυσμα εγκεφάλου είναι η παράλυση του κρανιακού νεύρου με αδυναμία ή μούδιασμα της μιας πλευράς του προσώπου, η αφύσικη διάταση της κόρης των ματιών, η πτώση του βλεφάρου, ´διπλή´ όραση, ο πόνος πάνω ή πίσω από το μάτι και ο εντοπισμένος πονοκέφαλος.
ΔιΑγνωση εγκεφαλικοΥ ανευρΥσματος
Η διάγνωση ενός ανευρύσματος γίνεται μερικές φορές τυχαία, για παράδειγμα σε απεικονιστικό έλεγχο που έγινε με αφορμή ένα επεισόδιο εγκεφαλικής αιμορραγίας ή και σε απλή διερεύνηση αιτίων πονοκεφάλου ή άλλου νευρολογικού προβλήματος, συνήθως με τη βοήθεια αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, η διάγνωση γίνεται όταν υπάρξει ρήξη αυτού, με αποτέλεσμα να προκληθεί είτε υπαραχνοειδής αιμορραγία (διάχυτη αιμορραγία έξω από τον εγκέφαλο), είτε ενδοεγκεφαλικό αιμάτωμα (αιμορραγία μέσα στον εγκέφαλο), είτε τέλος ενδοκοιλιακή αιμορραγία (μέσα στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου). Οι συνέπειες της ρήξης είναι συνήθως δραματικές, αφού η θνητότητα ξεπερνάει το 50% των περιπτώσεων.
Η πιο ειδική, πάντως, εξέταση θεωρείται ότι είναι η ψηφιακή αγγειογραφία (DSA – Digital Substraction Angiography). H εξέταση αυτή γίνεται με τρόπο που μοιάζει με τη στεφανιαιογραφία: εισάγεται ένας λεπτός καθετήρας στην κυκλοφορία του αίματος, από μία μεγάλη αρτηρία του ποδιού και προωθείται μέχρι τη βάση του εγκεφάλου, όπου εγχέεται σκιαγραφική ουσία και απεικονίζονται τα αγγεία του εγκεφάλου.
Η εξέταση αυτή έχει κινδύνους (είναι επεμβατική ιατρική πράξη) και γίνεται μόνο όταν υπάρχει έντονη υποψία ύπαρξης ανευρύσματος εγκεφάλου.
ΑντιμετΩπιση ανευρΥσματος εγκεφΑλου
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το αν η διάγνωση έγινε λόγω αιμορραγίας ή τυχαία (τυχαίο εύρημα σε μια διαγνωστική εξέταση):
1) αν έγινε λόγω αιμορραγίας, χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση (μέσα στις επόμενες ώρες ή μέρες) είτε με εμβολισμό (εισαγωγή μικροκαθετήρα από τη μηριαία φλέβα στο σημείο του ανευρύσματος) είτε με νευροχειρουργική επέμβαση
2) αν έγινε τυχαία, δηλαδή αν το ανεύρυσμα δεν έχει ραγεί (σπάσει) και είναι μικρό σε μέγεθος (συνήθως κάτω από 7 χιλιοστά) αποφασίζεται η τακτική παρακολούθησή του
3) αν έγινε τυχαία και το ανεύρυσμα είναι μέσου ή μεγάλου μεγέθους (συνήθως πάνω από 7 χιλιοστά) προγραμματίζεται ο εμβολισμός ή η νευροχειρουργική επέμβαση
Σημειώνεται ότι η ρήξη ενός ανευρύσματος προκαλεί έξοδο αίματος στη βάση του εγκεφάλου (λίγο κάτω από το επίπεδο των ματιών). Αυτό αποτελεί έναν επικίνδυνο τύπο εγκεφαλικής αιμορραγίας που ονομάζεται υπαραχνοειδής.  
ΡΗξη ανευρΥσματος εγκεφΑλου
Τα πιθανά συμπτώματα μιας ρήξης ανευρύσματος εγκεφάλου μπορεί να είναι ο ξαφνικός και εξαιρετικά έντονος πονοκέφαλος, η ναυτία και οι εμετοί, η ´διπλή´ ή θολή όραση, η δυσκαμψία του αυχένα, η φωτοφοβία ή και η απώλεια των αισθήσεων
ΕξΕλιξη ανευρΥσματος εγκεφΑλου
Αν ένα ανεύρυσμα εγκεφάλου αφεθεί χωρίς την παραμικρή θεραπευτική αντιμετώπιση, μπορεί:
• να μεγαλώνει σε μέγεθος μέχρι κάποια στιγμή να ραγεί και να προκληθεί υπαραχνοειδής αιμορραγία (το πιθανότερο σενάριο)
• να μεγαλώνει σε μέγεθος και ν’ αρχίσει να προκαλεί συμπτώματα χωρίς να έχει ραγεί, π.χ. πονοκεφάλους ή προβλήματα στην όραση κ.α.
• να παραμείνει σταθερό σε μέγεθος με την πάροδο των ετών, χωρίς να προκαλέσει κάποιο σύμπτωμα, κατάσταση που είναι σχετικά σπάνια
Πρέπει να αναφερθεί, επίσης, ότι αν σε έναν ασθενή ανευρεθεί ένα ανεύρυσμα εγκεφάλου, καλό είναι να ελεγχθούν με μαγνητική αγγειογραφία οι πρώτου βαθμού συγγενείς του.
ΠρΟληψη ανευρυσμΑτων
Τα ανευρύσματα των αρτηριών, γενικά, αποτελούν ένα μεγάλο διαχρονικό πρόβλημα που απασχολεί τον άνθρωπο, με κύρια χαρακτηριστικά τη δύσκολη διάγνωση και τη δυσμενή, συχνά, πρόγνωση και κατάληξη.
Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις ανευρυσμάτων δεν είναι κληρονομικές, υπάρχουν περιπτώσεις όπου περισσότερα από ένα μέλη της οικογένειας, παρουσιάζουν το συγκεκριμένο πρόβλημα.
Για το λόγο αυτό, σε οικογένειες που ένα μέλος της παρουσίασε ανεύρυσμα, είναι σημαντικό να ελέγχονται και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας για πιθανή ύπαρξή του.
Η πρόληψη των ανευρυσμάτων γενικά δεν είναι εύκολη, διότι οι αιτίες που τα προκαλούν δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένες. Μπορεί, όμως, να επιτευχθεί με βελτίωση στον τρόπο ζωής του κάθε ατόμου, που έχει αποδειχθεί ότι δρα ευεργετικά στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Απλές οδηγίες, όπως η αποφυγή του καπνίσματος, η τακτική σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη, μπορούν να βοηθήσουν στην καλή κατάσταση του αρτηριακού συστήματος και να απομακρύνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ανευρύσματος.

Διαδίκτυο:  www.greek-health.gr

Ευχαριστίες στο νευροχειρουργό του Νοσοκομείου Χανίων κ. Αντ. Κρασουδάκη, για την επισκόπηση τμήματος του άρθρου που αφορά στην ειδικότητά του.
Πηγές:
www.incardiology.gr
www.neurology.org
www.brainaneurysm.com
www.mayoclinic.com