Η γλωσσική ανάπτυξη των μικρών παιδιών είναι ένα από τα πιο σημαντικά κριτήρια για τη σχολική τους επιτυχία
Αν θέλετε να προβλέψετε την πρόοδο ενός παιδιού στο σχολείο, δεν έχετε παρά να παρατηρήσετε και να καταγράψετε το επίπεδο του λεξιλογίου που χρησιμοποιεί. Το μέγεθος του εκφραστικού και αντιληπτικού λεξιλογίου των παιδιών είναι βασικοί προγνωστικοί παράγοντες. Παιδιά με φτωχό λεξιλόγιο και γλωσσικές δυσκολίες στη νηπιακή ηλικία έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στο Δημοτικό σχολείο και στη μάθηση μιας ξένης γλώσσας.
Αβυσσαλέες διαφορές
Μεγάλη έρευνα που έγινε σε νήπια ηλικίας 3 ετών στις Η.Π.Α. κατέγραψε αβυσσαλέες διαφορές στο επίπεδο του λεξιλογίου τους, όλες εξαιτίας της κοινωνικής τους τάξης. Σύμφωνα με τους ερευνητές τα νήπια εύπορων οικογενειών είχαν ένα λειτουργικό λεξιλόγιο 1116 λέξεων, τα νήπια οικογενειών της εργατικής τάξης 749 λέξεις, ενώ τα νήπια των οικογενειών που ζούσαν με ένα κοινωνικό επίδομα είχαν μόλις 525 λέξεις.
Σε αντίστοιχη έρευνα που έγινε στην Κρήτη, την ίδια περίοδο (αρχές της προηγούμενης δεκαετίας), τα αποτελέσματα ήταν ταυτόσημα, παρά τη διαφορετική προσέγγιση. Συγκεκριμένα ο ερευνητής – πανεπιστημιακός Βασ. Οικονομίδης καταλήγει ότι «…Τα συνολικά αποτελέσματα της έρευνάς μας δείχνουν ότι οι σημαντικά διαφορετικές λεξιλογικές επιδόσεις μεταξύ παιδιών που φοιτούν σε Ολοήμερα και σε Κλασικά Νηπιαγωγεία μπορούν να αποδοθούν σε κοινωνικούς παράγοντες, όπως το επίπεδο των γραμματικών γνώσεων της μητέρας και όχι στον τύπο σχολείου …Επίσης, όσον αφορά την ισχυρή επίδραση του επιπέδου γραμματικών γνώσεων της μητέρας στο λεξιλόγιο των παιδιών τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η επίδραση της μητέρας είναι ισχυρότερη από αυτήν του πατέρα».
Ωρα για λεξιλόγιο
Άλλη μεγάλη έρευνα που ανέλυσε 660 ώρες διδασκαλίας σε νηπιαγωγεία των Η.Π.Α. έδειξε ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δίδασκαν λεξιλόγιο έμμεσα. Η διδασκαλία νέων λέξεων στα νήπια γινόταν ενώ τους διάβαζαν ιστορίες ή κατά τη διάρκεια συζητήσεων. Λίγοι ήταν οι εκπαιδευτικοί που οργάνωναν ξεχωριστά μαθήματα λεξιλογίου.
Η εμπειρία μου από τη διδασκαλία λεξιλογίου της Αγγλικής γλώσσας σε μαθητές Δημοτικού Σχολείου είναι ότι η αφήγηση αυθεντικών βιωματικών συναρπαστικών ιστοριών είναι η πλέον αποτελεσματική αφού διεγείρει τη φαντασία και την περιέργεια τους. Η προσέγγιση αυτή προκαλεί ερωτήσεις για περισσότερες πληροφορίες και διευκρινήσεις γεγονός που ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων και συμβάλλει στην αποτελεσματική μάθηση.
Επιρροές
Αλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών είναι οι συμμαθητές και οι εκπαιδευτικοί τους.
Είναι γνωστό ότι ο γλωσσικός κώδικας των παιδιών δέχεται επιρροές από τον περισσότερο καλλιεργημένο γλωσσικό κώδικα των παιδιών μιας ανώτερης τάξης. Αυτές οι επιρροές συνεχίζονται μέχρι και την εφηβεία τους και είναι μετρήσιμες και στα μαθήματα της ξένης γλώσσας.
Οι διαφορές μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου στο εκφραστικό και στο αντιληπτικό λεξιλόγιο που διαθέτουν ‘βγάζουν κυριολεκτικά μάτι’ για να χρησιμοποιήσω μια λαϊκή μας έκφραση. Ιδιαίτερα όταν ζητάμε από παιδιά να εκφραστούν ελεύθερα σε μια συζήτηση, να κάνουν κριτική ή να ξεφύγουν από τη θεματολογία των σχολικών τους βιβλίων. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η παρουσία παιδιών στην ομάδα με πλούσιο λεξιλόγιο είναι καταλυτική, αφού έχουν τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν ρόλους ηγέτη, συντονιστή και εκπαιδευτή σε ομαδικές εργασίες.
Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγματα εκπαιδευτικών που καταφέρνουν να γεφυρώσουν αυτά τα αβυσσαλέα χάσματα σε μεγάλο βαθμό…
– εκμεταλλευόμενοι τις παραπάνω διαφορές,
– αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα,
– προσκαλώντας παραμυθάδες, επιστήμονες και ειδικούς στην τάξη τους,
– οργανώνοντας θεματικές συζητήσεις και
– αναθέτοντας σχέδια εργασίας.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν ερευνητές και εκπαιδευτικοί είναι ότι η γεφύρωση των χασμάτων στο λεξιλόγιο είναι προαπαιτούμενο για την ακαδημαϊκή επιτυχία ή για να αντιμετωπίσει ένα άτομο τις προκλήσεις στην ενήλικη του ζωή.
Στο επόμενο σημείωμα θα παρουσιάσω μια σειρά προτάσεων για γονείς για την ανάπτυξη του λεξιλογίου μικρών και μεγάλων παιδιών.
• πτυχ. Ψυχολογίας – Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’.
