Βαγγέλης Κακατσάκης Εκδόσεις: Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης, Πυξίδα Πόλης, Xανιά 2012
Μια ποιητική κατάθεση ψυχής και λόγου ευθύνης ενός πολύπλευρου πνευματικού αγωνιστή που ζει ποιητικά το γίγνεσθαι της ζωής του κόσμου μαζί με τη διαχρονική συναίσθηση του κρητικού σώματος λόγου με ιδιαίτερη έκφραση οράματος, ευαισθησίας και προμάχησης της πιο πολύτιμης αξίας και ουσίας της ποίησης που είναι η ΜΝΗΜΗ.
Αυτή που στους καιρούς μας την απωθούμε στο χάος της απόλυτης αντιποιητικότητας, η οποία εκφράζει τη σύγχρονη μας πραγματικότητα, όπως επισημαίνει στο σπουδαίο δοκίμιό του ο Νομπελίστας (1990) Μεξικανός ποιητής Οκτάβιο Πας.
Αυτή την πολύτιμη ποιητική μνήμη (η οποία μπορεί να συνεισφέρει στην ανασύσταση μιας νέας πολιτικής σκέψης κατά τον Οκτάβιο Παζ) την εκφράζει στα 24 ποιήματα του πρώτου μέρους της συλλογής του ´Οταν γίνεις ποίημα´, που έχει τίτλο ΕΝΔΟΝ και στα 32 ποιήματα της δεύτερης ενότητας με τον τίτλο ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΔΟΝ.
Το πρώτο μέρος, κυρίως, εκφράζει τη συναισθηματική μνήμη, ενώ το δεύτερο, με κυρίαρχη πάλι τη μνήμη, ανάγεται στην ευθύνη του ανθρώπου, του πολίτη, του ποιητή.
Στα 56 συνολικά ποιήματα κυρίαρχο είναι το γλωσσικό και το πνευματικό ύφος και ήθος τα οποία με την ποιητική συναίσθηση του λόγου του μεγάλου ποιητή Heidegger ´ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος´ και τη φιλοσοφική ανάλυση αυτού του λόγου από τον φιλόσοφο του Είναι και του Χρόνου και της Γλώσσας, της Ποίησης Martin Heidegger.
Ο Νομπελίστας (1990) Μεξικανός ποιητής Οκτάβιο Παζ ρωτά στο βιβλίο του ´Η Αλλη φωνή´ ´Ποια μπορεί να είναι η συνεισφορά της ποίησης στην ανασύσταση μιας νέας πολιτικής σκέψης;´.
Και απαντά (σελ. 95):
´Οχι νέες ιδέες, αλλά κάτι πιο πολύτιμο και εύθραυστο: Η ΜΝΗΜΗ!´.
Αυτή τη μνήμη της ποιητικής ευθύνης μας κατέθεσε με το νέο του βιβλίο ο ποιητής, δάσκαλος και δημοσιογράφος Βαγγέλης Κακατσάκης με τον πρωτότυπο τίτλο: ´Οταν γίνεις ποίημα´.
Κατοικώντας ποιητικά σε όλη την τόσο γόνιμη πνευματική διαδρομή του, προσαγόρευσε, με γλωσσική και ποιητική ευαισθησία τις δύο ενότητες του έργου του που εκδόθηκε από την Πολιτιστική Εταιρείας Κρήτης – Πυξίδα Πόλης με την έγκυρη επιμέλεια του φίλτατου Μαθιού Φραντζεσκάκη, αθόρυβου και πνευματικού ανθρώπου του πολιτισμού.
ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΟΥ
Κατά τη γνώμη μας ο Β.Κ. πιστεύει πως το ποίημα μέσα από την αρμονία της γλώσσας διερευνά τα ελάχιστα συστατικά των ατόμων της. Για να καταλήξει στην κατάδυση των βαθύτατων εσωτερικών λειτουργιών της. Αυτών, που αποκαλύπτουν τον πολύπνοο κόσμο της που, κατά τον Βιγκενστάιν, είναι ο κόσμος του κάθε ανθρώπου που είναι ποίημα του μεγάλου δημιουργού.
Για να μπορεί κι ο ίδιος, ως δημιούργημά του, να αναζητήσει το ανέκφραστο: ακούγοντας την εσωτερική φωνή να του λέει ´μπορείς κάθε στιγμή ν’ ανεβείς ψηλά στην κατάκτηση της γλώσσας «Οταν γίνεις ποίημα»´.
Αυτός είναι ο τίτλος του πρώτου ποιήματος της τρίτης ποιητικής συλλογής του Βαγγέλη Κακατσάκη, του ποιητή που πραγματοποιεί τη ρήση του μεγάλου Γερμανού φιλόσοφου Martin Heidegger που είπε: ´Ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος´.
Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΟΝΟΜΑΤΙΖΕΤΑΙ ΠΟΙΗΜΑ
Αυτή, λοιπόν, την ποιητική κατοίκηση βίου επέλεξε ο δάσκαλος -ποιητής- Βαγγέλης Κακατσάκης για ν’ ανεβαίνει στα ύψη της σκάλας της γλώσσας, παίζοντας μαζί με τα παιδιά που δίδασκε (δίδοντας και ´παίρνοντας´) μαθήματα για την ουσία ενός πράγματος που ονοματίζεται ποίημα και εκφράζεται ως η πιο συμπυκνωμένη και ανώτερη μορφή λόγου.
Ψυχογλωσσικά άφησε το μικρό ερωτηματικό της τωρινής ανησυχίας, να γίνει ποίημα, για να πάψει νάχει συντροφιά την αποψινή αγρυπνία.
Ομως, για ν’ αγρυπνά ο άνθρωπος που θα παίξει να ’χει συντροφιά στην κάθε αποψινή αγρυπνία (όταν το μικρό – μέγα ερωτηματικό της ζωής ή του θανάτου θα γίνει ποίημα) τούτο σημαίνει ότι αυτός ο άνθρωπος κάπου στεγάζεται, κάπου κατοικεί.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ -ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ- Ο ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΝΑ ΚΑΤΟΙΚΕΙ ΠΟΙΗΤΙΚΑ;
Ο μεγάλος φιλέλληνας ποιητής Heidegger έγραψε ´…ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος…´ με τους ποιητές να μπορούν ενίοτε να κατοικούν ποιητικά, όπως μπορεί να φανταστούμε. Για να διατυπώσει ο διάσημος Γερμανός φιλόσοφος και ανατόμος της ποιητικής φωνής και γλώσσας το ερώτημα: ´…Αλλά, πέρα από τους ποιητές πώς οφείλει ο άνθρωπος και τούτο σημαίνει ο κάθε άνθρωπος και επί μονίμου βάσεως να κατοικεί ποιητικά;´. Για να προσθέσει ακόμα ένα ερώτημα λέγοντας: ´Μα, δεν είναι άραγε κάθε κατοικείν ασυμβίβαστο με το ποιητικό στοιχείο; Το κατοικείν μας τελεί υπό την πίεση της ανάγκης για κατοικία…´.
ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΠΟΥ ΑΝΤΛΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ…
Αλλά όταν ο μεγάλος φιλέλληνας ποιητής ο Heidegger μιλά για ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ, έχει κατά νου το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης εμπειρικής ύπαρξης (Dasein). Ομως το ´ποιητικό´ το εξετάζει με βάση τη σχέση του με τούτο το ουσιώδες κατανοούμενο κατοικείν… που χαρακτηρίζεται από το ΠΟΙΕΙΝ και μόνο από αυτό. Γιατί αυτό κάνει το κατοικείν του ανθρώπου να είναι κατοικείν.
Με την ποίηση ως κάτι που επιτρέπει το κατοικείν να είναι κτίζειν…
Οπου, αν στρέψουμε την αναζήτησή μας στην ουσία της ποίησης, μόνο τότε θα φθάσουμε στην ουσία του κατοικείν. Για να θέσει το μεγάλο ερώτημα ο μεγάλος φιλόσοφος Heidegger, στο μελέτημά του ´ποιητικά κατοικεί ο Ανθρωπος´ που είναι το εξής:
´Αλλά από πού αντλεί ο άνθρωπος την πληροφορία για την ουσία του Κατοικείν και του Ποιείν;´.
Ή μιλώντας γενικότερα, από πού ορμώμενος ο άνθρωπος εγείρει την αξίωση να φθάσει και την ουσία ενός πράγματος.
Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΠΡΟΣΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Για να τονίσει ότι ο άνθρωπος εγείρει την αξίωση ορμώμενος μόνο από εκεί που τη δεξιώνεται, που είναι η προσαγόρευση της γλώσσας. Αφού από όλες τις προσαγορεύσεις (που μπορούμε να εκφράσουμε εμείς οι άνθρωποι) η γλώσσα είναι η υψηλότερη και μακράν όλων η πρώτη…
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η γλώσσα μας παρέχει και τη διαφανή ουσία του πράγματος άπαξ διά παντός, όπως συμβαίνει με ένα έτοιμο προς χρήση αντικείμενο.
Αλλά η αντίστοιχη κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος ακούει πραγματικά την προσαγόρευση της γλώσσας, είναι εκείνο το ΛΕΓΕΙΝ που ομιλεί μέσα στο στοιχείο της ποίησης.
ΠΟΣΟ ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΑΞΙΑ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗ ΓΗ;
Αλλά, όπως διευκρινίζεται στο σπουδαίο αυτό κείμενο της ανάλυσης του ποιητικού αποσπάσματος του Heidegger που λέει:
´Εντελώς επάξια, αλλά ποιητικά, κατοικεί ο άνθρωπος, πάνω σ’ αυτή τη γη´.
Ομως πόσο ποιητικά και πόσο επάξια κατοικούμε εμείς οι άνθρωποι πάνω στη γη και κάτω από τον ουρανό στο ενδιάμεσο κενό των κάτω και άνω;
Ο Heidegger στην εποχή του πριν, κατά και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είπε, απαντώντας σ’ αυτό το κρίσιμο ερώτημα πως: ´Πιθανώς κατοικούμε πέρα για πέρα αντιποιητικά… Για να προσθέσουμε πως το σύγχρονο αντιποιητικά κατοικείν έχει αυξηθεί και ενταχθεί τόσο πολύ που μας φθάνει στην κατάσταση να ζούμε σε βίο ακατοίκητο´.
Γιατί τη γη τη μισούμε, την ανθρωπιά τη διώκουμε, τη γλώσσα την καταρρακώνουμε, την ποίηση την απονευρώνουμε.
Ομως, το γεγονός ότι στον βαθμό που εμείς κατοικούμε αντιποιητικά, μπορούμε να διαπιστώσουμε ανά πάσα στιγμή αν γνωρίζουμε τι είναι ποιητικό. Αλλά εάν και πότε θα γίνει η στροφή από το αντιποιητικό κατοικείν, μπορούμε να το εμποδίζουμε μόνο τότε όταν δεν θα χάνουμε από το βλέμμα μας το ποιητικό…
ΣΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΗ ΑΧΥΡΕΝΙΑ ΚΛΙΝΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Αυτό ακριβώς το βλέμμα δεν το έχασε ποτέ (ως γνήσιο ποιητικά κατοικείν) από μπροστά του ο ποιητής, δάσκαλος και δημοσιογράφος Βαγγέλης Κακατσάκης.
Ενας ποιητής βαθιάς συναίσθησης με βλέμμα φυσικής, ανθρωπιστικής και μεταφυσικής εγκατοίκησης στο γίγνεσθαι του κόσμου, του μετακόσμου και του υπερκόσμου.
Για να μας δείξει (όχι να μας διδάξει) έναν τρόπο πνευματικής και αισθητικής εγκατοίκησης σ’ αυτή την επάξια -που τόσο ασυναίσθητα την καθιστούμε ανάξια- ζωή μας.
Με τα τρία ποιητικά έργα του, μαζί με το πρόσφατο ´Οταν γίνεις ποίημα´, να παρουσιάζουν τη διαχρονική βίωση του ´ποιητικώς οράσθαι´ και ποιητικά κατοικείν ως άνθρωπος από την εποχή του νεανικού του ποιητικού δρόμου. Με έκφραση ενός αδιάπτωτου – ποιητικού οράματος στο σύνολο της πνευματικής του δραστηριότητας την οποία ´ανέβαζε´ στην ποιητική σκάλα του λόγου και των έργων του.
Η συλλογή που μας κατέθεσε τώρα, με ποιήματα που αποστάχθηκαν 25 ολόκληρα χρόνια, δικαιώνουν την οικονομία των σημαινόντων που επαγγέλλεται η ΠΟΙΗΣΗ.
Αυτή που δημιουργεί την παρουσία (κατά τον μεγάλο σύγχρονο Γάλλο ποιητή Ives Vonnefoy) σχεδιάζοντας νοητούς κόσμους και γλώσσες, μέχρι να δει μέσα τους να γεννιέται στην ταπεινή της αχυρένια κλίνη, μια απόλυτη μορφή ζωής, όπως αξιώθηκε να μας την εκφράσει ο ποιητής Βαγγέλης Κακατσάκης με τη νέα συλλογή του (με αναμονή και άλλων ποιητικών καταθέσεων).
