» Τα τρία στάδια της υπαρξιακής πορείας του
» Θρησκειολογική ανάλυση με βάση ´τα στάδια του δρόμου της ζωής´
στον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ και με σύντομη αναφορά στον Ντοστογιέφσκι
Μιχ. Κ. Μακράκη Εκδόσεις: ΑΡΜΟΣ
ομ. καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών
Μια σημαντική -και τόσο επίκαιρη- μελέτη του Χανιώτη καθηγητή της φιλοσοφίας της θρησκείας, στη Θεολογική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, για μια νέα προσέγγιση της παραβολής του ασώτου από θρησκειο-ψυχολογική άποψη μέσα στη διαχρονική κλίμακα του δισχιλιετούς χριστιανικού – θρησκευτικού μας πολιτισμού που η διακηρυγμένη ουσία του είναι αγάπη, θυσία, αλληλεγγύη, ειρήνη, λύτρωση. Ιδεώδη που συνιστούν την πολιτεία του Θεού στη γη, με ελεύθερη βούληση του ανθρώπου για τη διαρκή πραγμάτωσή τους.
Η οποία, όμως, διαρκώς αυτοαναιρείται από την ανθρώπινη ασωτία που μας απομακρύνει (από την ευθύνη αξιοποίησης της ελευθερίας μας) με αποδημία εις χώραν για αποδέσμευση μιας όσο το δυνατό ελεύθερης ζωής για τρέχουσα και μελλοντική ευτυχίαν. Ομως, ο μακράν και αύριο τόπος της ελεύθερης ζωής -τόσες πολλές φορές με την άσωτη ζωή ανθρώπων – λαών και κόσμου- έγινε τόπος λιμού, ψυχοπνευματικής εξουθένωσης και δυστυχίας με την αγωνία και τον φόβο του ασώτου να απειλεί τη ζωή (όπως συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας, αλλά και σ’ όλη τη γη) που αυξάνεται ο φόβος της καταστροφής, αλλά και ο πόθος της επιστροφής στη συναίσθηση ενοχής και στην ανάγκη επιστροφής στην πραγματική ελευθερία. Με νέους τρόπους ζωής και προσδοκίες.
Ασωτος υιός, άσωτος λαός, άσωτος πολιτισμός, άσωτες κόρες και άσωτες χώρες… ανάμεσα στις οποίες η Ελλάδα έγινε δαχτυλοδεικτούμενη χώρα της ασωτίας, μέσα σε μια κατάσταση ετεροκαθορισμού της οικονομίας της. Της ελευθερίας της και της ανεξαρτησίας της. Οι οποίες έχουν στην πραγματικότητα καταλυθεί. Με κυρίαρχη την ουσιαστική κατάλυση της ανεξάρτητης ελληνικής οντότητας, λόγω της υπερχρεωμένης οικονομίας του ελληνικού κράτους.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ – ΣΦΑΓΕΑΣ
Με αποτέλεσμα να έχει εξαπλωθεί ένας αρμεγεδδώνας πολέμου, οικονομικής καταστροφής. Η οποία συνεχώς και πιο πολύ διευρύνεται καταλυτικά. Μέσα σε μια κατάσταση χαμό που δεν υπάρχει ούτε ´πατέρας´ να μας σώσει από τον λιμό της ασωτίας μας ούτε βέβαια (σύμφωνα με την παραβολή του ασώτου) να υπάρχει μόσχος σιτευτός να σφαγεί για το μέγα δείπνο χαράς, για την επιστροφή και τη σωτηρία του ασώτου…
Αλλά αντί για σωσμό μας από την ηθελημένη, αλλά και από την αθέλητη, ασωτία μας, την αδηφαγία μας και τελικά τη χρεοκοπία μας έρχεται τώρα το κράτος – πατέρας – σφαγέας να μας σφαγιάσει, ανελέητα, με απάνθρωπα παράνομα και αντισυνταγματικά μέτρα ολοκληρώνοντας την εξόντωσή μας. Για να μας σώσει! Aπό τη μέγιστη ασωτία που το ίδιο το κράτος διέπραξε και μας επέβαλε με σχέδια και εξαναγκασμούς τον ευρω-διεθνή υπερεκμεταλλευτικό μηχανισμό του.
3 Μαρτίου 2013, Κυριακή, η εκκλησία μας εορτάζει την παραβολή του ´Ασώτου´. Ενας συμβολικός, πάντα, αλλά τώρα πραγματικός, εορτασμός, ο οποίος αποκτά μιας ιδιαίτερης σημασίας επικαιρότητα, την οποία θα αξιοποιήσουν οι εκκλησιαστικοί ομιλητές για να αναπτύξουν για μια ακόμη φορά σε συγκυρίες απόγνωσης ακόμα και την πίστη. Τις δραματικές συνέπειες της ασωτίας η οποία συνδέεται απόλυτα και με την απληστία…
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ 2013 Ετη μ.Χ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΕ ΑΣΩΤΙΑ
Κυριακή του ασώτου, λοιπόν, κι εμείς καταφεύγουμε, πάντα με την ευθύνη του πνεύματος σε ένα αξιόλογο βιβλίο με τίτλο ´Η ψυχολογία του ασώτου. Τα τρία στάδια του δρόμου της υπαρξιακής πορείας´, τη θρησκειοψυχολογική ανάλυση με βάση ´τα στάδια του δρόμου της ζωής´ στον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ και με σύντομη αναφορά στον Ντοστογιέφσκι.
Με συγγραφέα τον Χανιώτη ομ. καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχ. Κ. Μακράκη, εκδόσεις ´ΑΡΜΟΣ´, πρώτη έκδοση Φεβρουάριος 1992.
Περασμένα από τότε 21 ολόκληρα χρόνια με συγκλονιστικές αλλαγές σε όλα τα δεδομένα του παγκόσμιου πολιτισμού, στο βάθος όμως των πραγμάτων με κρίση των υπαρξιστικών θεωρήσεων, αλλά και των Ντοστογιεφσκικών αφηγήσεων της ψυχολογίας του ασώτου, με την ασωτία και τους άσωτους να έχουν πλανευτεί και με την ψυχολογία όμως να έχει δραματικά αλλάξει.
ΥΠΕΡ-ΑΣΩΤΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ – ΔΥΣΤΥΧΙΑ
Ομως, το γεγονός της ασωτίας έχει αναχθεί σε επίπεδο ΥΠΕΡ-ασώτευσης και υπερ-εκμετάλλευσης λαών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Παρόλα αυτά οι ηθικές συνιστώσες της σύγχρονης ατομικής εθνικής ή παγκόσμιας εκμετάλλευσης και απληστίας, λόγω της τεράστιας αποτυχίας της (με δημιουργία μιας γενικής, πανανθρώπινης δυστυχίας) επανέρχονται ως αναγκαιότητα, επείγουσας προτεραιότητας και μια αντίσταση στην κατάρρευση των πάντων.
Ο καθηγητής Μιχ. Κ. Μακράκης στο προανάκρουσμα (preledium) της ανάπτυξης του θέματος του ασώτου αναφέρεται στον γνωστό ´άσωτο´ της παραβολής με διάφορες παραλλαγές.
Η ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΧΩΡΙΣ ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΥΣ
α. Με την πρωτότυπη μορφή όπως τη διατύπωσε ο Χριστός και τη διέσωσε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Με μια σημαντική διευκρίνιση – υποσημείωση που λέει ότι: ´Δεν είναι σωστή η αντίληψη που υποστηρίζει πως σ’ αυτή υπάρχει επηρεασμός από ανάλογες παραβολές ή διηγήσεις άλλων θρησκειών, όπως του Βουδισμού. Αποψη αστήρικτη κατά τον καθηγητή Παν. Μορατιώτη ο οποίος έγραψε για την αυθεντικότητά του.
β. Η δεύτερη μορφή που αποτελεί παραλλαγή της παραβολής του Χριστού είναι αυτή που επινόησε ο Andre Cide στο διήγημά του «η παραβολή του ασώτου υιού 1909». Πρωταγωνιστής εδώ είναι ένα νέο πρόσωπο, ο τρίτος γιος.
Επηρεασμένος από το παράδειγμα του αδελφού του, σκέφτεται κι αυτός να κάμει το ίδιο. Μένοντας προσηλωμένος όσο εκείνος απουσιάζει στο όραμα της μεγάλης ανταρσίας, που ενσαρκώνει ο ίδιος ο άσωτος. Η επιστροφή του όμως ανατρέπει τα πάντα. Διαψεύδει τις ελπίδες του μικρού αδελφού και απομυθοποιεί τον ήρωα. Ωστόσο, δεν εγκαταλείπει την απόφασή του να φύγει, προσπαθώντας να παρασύρει μαζί του τον άσωτο σε μια νέα ανταρσία, ενώ εκείνος αγωνίζεται να τον αποτρέψει από την επανάληψη ενός μάταιου άθλου. Στο τέλος όμως θα υποχωρήσει. Και όχι μονάχα θα τον αφήσει, αλλά και θα τον προτρέψει να φύγει, ελπίζοντας να κατορθώσει όσα ο ίδιος δεν μπόρεσε να πετύχει…
ΜΙΑ ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ
ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ
γ. Η τρίτη παραλλαγή έχει απόκρυφη προέλευση, τον πρώτο ρόλο παίζει εδώ όχι ένα ανθρώπινο ον, κάποιο από τ’ αδέλφια, αλλά ο μόσχος ο σιτευτός.
Δίνει εντολή ο πατέρας στους υπηρέτες να σφαγεί ο μόσχος ο σιτευτός μετά την επιστροφή του ασώτου, έντρομος ο μόσχος παρουσιάζεται στον κύρη του και ζητά άδεια εικοσιτεσσάρων ωρών για ν’ αποχαιρετήσει τους φίλους του.
Αντί όμως να γυρίσει σε μια ημέρα επιστρέφει συντετριμμένος στο σπίτι μετά πολλά χρόνια. Ο άρχοντας του σπιτιού, πάντα μεγαλόθυμος, τον υποδέχεται με άφατη αγάπη και ολόχαρος αποφασίζει να γιορτάσουν όλοι μαζί την επιστροφή του μόσχου του σιτευτού με ένα μεγάλο φαγοπότι, διατάσσοντας να σφάξουν τον… άσωτο υιό.
Η τελευταία παραλλαγή είναι παρωδία ή μάλλον γελοιοποίηση της παραβολής του ασώτου υιού, που δημοσιεύτηκε με τις δύο προηγούμενες με την υπογραφή ´ΔεΙπνοΣοφιστης´ στην εφημερίδα ´Καθημερινή´ 9 Δεκεμβρίου 1990, σελ. 10.
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ
ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Αυτές όμως οι αποκλίνουσες από την ευαγγελική παράδοση παραλλαγές -διευκρινίζει ο καθηγητής – συγγραφέας Μιχ. Κ. Μακράκης, με την αυθεντική παραβολή του Χριστού, την οποία διαπραγματεύεται αποκλειστικά στο δοκίμιό του ´Η ψυχολογία του Ασώτου – Τα τρία στάδια της υπαρξιακής πορείας του´ με θρησκειολογική ανάλυση με βάση τα στάδια του δρόμου της ζωής στον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ και με σύντομη αναφορά στον Ντοστογιέφσκι.
Με τον διάσημο αυτό Ρώσο συγγραφέα (όπως αναφέρει ο καθηγητής Μακράκης, ειδικός μελετητής του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι και άλλων διάσημων Ρώσων συγγραφέων) να έχει ζητήσει λίγο πριν από τον θάνατό του να διαβάσει με ακροατήριο τα παιδιά του την παραβολή του ασώτου.
Η ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΗ ΑΣΩΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ
Το επίκαιρο, με την ευκαιρία της αυριανής παραβολής του Ασώτου μελέτημα (93 σελ.) του Μιχ. Κ. Μακράκη -με πλείστες όσες σημειώσεις, αναφορές και παρατηρήσεις αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια με τα εξής περιεχόμενα:
Α. Η παραβολή του Ασώτου ως ερμηνευτικό πρότυπο έρευνας της ψυχολογίας της Θρησκείας.
Β. Τα τρία στάδια της υπαρξιακής πορείας του Ασώτου της παραβολής…
1. Η αμαρτία (φόβος, αγωνία, απελπισία).
2. Η μετάνοια (συναίσθηση, εκλογή ή απόφαση, εξομολόγηση).
3. Η σωτηρία (προσευχή, θεία λατρεία, εξιλέωση).
Γ. Για μια καλύτερη κατανόηση του Ασώτου με βάση τα ´στάδια του δρόμου της ζωής´ στον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ.
Δ. Η αξία της παραβολής από θρησκειοψυχολογική άποψη και η εκτίμησή της από τον Ντοστογιέφσκι.
Κυριακή του Ασώτου 2013: ´Και… απεδήμησεν εις χώραν μακράν… ζωή άσωτη…´ σ’ αυτήν την τραγωδία μιας πολύπλευρης ασωτίας διάγει η ανθρωπότητα σήμερα με τους επιφέροντες την επικυριαρχία των δεινών της.
ΕΞΙΛΕΩΣΗ – ΛΥΤΡΩΣΗ – ΑΠΟΡΡΟΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Τέλος, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το Γ’ μέρος του δοκιμίου του Μ. Μακράκη ´Για μια καλύτερη κατανόηση του ασώτου με βάση τα στάδια του δρόμου ζωής´ στον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ…: ´Τα στάδια της ύπαρξης κατά τον πατέρα του υπαρξισμού Κίρκεγκορ είναι το αισθητικό ή αισθησιακό, το ηθικό και το θρησκευτικό, με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους: To πρώτο είναι «ηδονή – απώλεια», το δεύτερο «πράξη» και το τρίτο «πόνος». Με κέντρο τη Θεία Λειτουργία ως αναπαράσταση της σταυρικής θυσίας του Χριστού (του Θείου Πάθους) που σχετίζεται με τον πόνο που η εξιλέωση και η λύτρωση είναι απόρροια της αγάπης του Θεού´…
Αλλά παράλληλα με τον υπαρξισμό του Κίρκεγκορ τη μεγάλη θρησκειοψυχολογική αξία της παραβολής του ασώτου με το ελπιδοφόρο μήνυμα για την αγάπη του Θεού και τη συγχώρεση του αμαρτωλού που μπόρεσε να του εκφράσει έμπρακτα ο μεγαλύτερος συγγραφέας της ανθρώπινης ψυχής ο Φ. Ντοστογιέφσκι όπως αναλύει ο καθηγητής Μακράκης στη σημαντική πραγματεία του ´Η ψυχολογία του ασώτου´.
