Τα Βατερλό των ειδικών…
Είναι λάθος να κατηγορούμε οποιονδήποτε επειδή απέτυχε να προβλέψει σε έναν κόσμο μη προβλέψιμο. Απεναντίας είναι δίκαιο να κατηγορούμε τους ‘ειδικούς’ που ισχυρίζονται ότι μπορούν να πετύχουν το αδύνατον. Daniel Kahneman, Βραβείο Νόμπελ στην Οικονομία (2002).
Τις μέρες μας αποκαλύπτεται ότι η αποτυχία των ‘ειδικών’ να κάνουν προβλέψεις και να βρίσκουν λύσεις είναι γενικευμένη. Κάποιοι ‘ειδικοί’ αμείβονται πλουσιοπάροχα για να κρατούν το τιμόνι της οικονομίας, άλλοι κατέχουν ζηλευτά πόστα κι άλλοι ζητάνε την εμπιστοσύνη μας. Κάθε πολίτης δικαιούται να γνωρίζει που οφείλεται η αδυναμία τους να πάρουν μια σωστή απόφαση ή να λύσουν ένα πρόβλημα. Δικαιούμαστε να γνωρίζουμε ποιους μπορούμε να εμπιστευόμαστε… Για παράδειγμα θα εμπιστευόσαστε πολιτικό που έγραφε την εισήγηση του σε συνέδριο ελάχιστα λεπτά πριν μιλήσει; Για να αποκτήσουμε μια σφαιρική αντίληψη πώς παίρνονται αποφάσεις και πως λύνονται σημαντικά προβλήματα διάλεξα τρεις καθημερινές περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά θέμα ζωής, η δεύτερη θέμα παιδείας κι η τρίτη αφορά την οικονομία. Και στις τρεις περιπτώσεις το ερώτημα που απευθύνεται στους ‘ειδικούς’ είναι Προαίσθημα ή Γνώση.
Οι πυροσβέστες
Θαυμάζομε την ετοιμότητα του πυροσβέστη που βγαίνει από ένα φλεγόμενο κτήριο δευτερόλεπτα πριν πέσει η στέγη του. Αν τον ρωτήσουμε γιατί ενήργησε έτσι, θα μας πει ότι είχε μια ξαφνική παρόρμηση να βγει από το κτήριο. Οσμίστηκε τον κίνδυνο διαισθητικά, δηλαδή χωρίς να γνωρίζει πως τον γνωρίζει. Ίσως αυτή να είναι από τις λίγες περιπτώσεις που το προαίσθημα σωστά υπερτερεί της γνώσης.
Αντίθετα, αξιωματικοί της Πυροσβεστικής που καλούνται να διαχειριστούν μια μεγάλη πυρκαγιά την αντιμετωπίζουν βάσει συγκεκριμένων σεναρίων. Δηλαδή, σε κάθε περίπτωση προκρίνουν, λόγω πείρας και εκπαίδευσης, ένα λογικό σχέδιο αντιμετώπισης το οποίο αρχίζουν να εφαρμόζουν. Αν αυτό δεν είναι επιτυχές, τότε το τροποποιούν. Αν ούτε έτσι είναι επιτυχές, τότε καταφεύγουν σ’ άλλο σχέδιο. Εδώ έχουμε σωστή χρήση των παραγόντων: αναγνώριση ομοιοτήτων, εμπειρίας και γνώσης.
Οι εκπαιδευτικοί
Ένα σοβαρό πρόβλημα που καλείται να διαχειριστεί κάθε εκπαιδευτικός είναι οι αφανείς γνωστικές συγκρούσεις στην αίθουσα διδασκαλίας. Τι είναι αυτές; Είναι γνωστό ότι κάθε άτομο έχει αναπτύξει ένα προσωπικό μαθησιακό τύπο με τον οποίο μαθαίνει, διδάσκει, συναναστρέφεται και επιβιώνει. Σ’ αυτό το πλήθος των ιδιαιτεροτήτων που συνυπάρχουν σε μια ομάδα κι οποίες γίνονται ένα εκρηκτικό μίγμα όταν πρόκειται για εφήβους, δημιουργούνται άπειρες γνωστικές συγκρούσεις… Για παράδειγμα, πως διδάσκει μια κιναισθητική εκπαιδευτικός με χορευτικό ταλέντο, μια ομάδα μαθητών στους οποίους κυριαρχούν οι εικονο-χωρικοί με λογική δεξιότητα; Το πιθανότερο είναι να ακολουθεί τη φύση της και να χρησιμοποιεί τις δικές της δυνατές δεξιότητες. Αν όμως γνώριζε τα μαθησιακά προφίλ των μαθητών της δεν θα βασιζόταν αποκλειστικά στη διαίσθηση της για να παίρνει αποφάσεις και να δίνει συμβουλές. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργεί η ίδια άλυτες γνωστικές συγκρούσεις…
Οι σύμβουλοι επενδύσεων
Καθημερινά, πλουσιοπάροχα αμειβόμενοι σύμβουλοι επενδύσεων προβλέπουν πως θα πάει η οικονομία της χώρας, αν θα πετύχει το άλφα ή το δείνα επιχειρηματικό μας σχέδιο, ποιες μετοχές θα ανέβουν, ποιες θα πέσουν, να μας πουν για την ανεργία, τον πληθωρισμό…
Σε έρευνα στην οποία αναλύθηκαν 164.000 συναλλαγές του χρηματιστηρίου διαπιστώθηκε το εξής παράδοξο ‘Οι μετοχές που πουλήθηκαν είχαν 3.2% καλύτερη απόδοση (κέρδη δηλαδή) από αυτές που αγοράστηκαν. Μα, οι σύμβουλοι τις πούλησαν επειδή θεωρούσαν ότι θα πέσουν! Σε άλλη έρευνα που σύγκρινε τα οικονομικά αποτελέσματα των επενδύσεων που έκαναν μεγαλοστελέχη διαπιστώθηκε ότι το τελικό αποτέλεσμα των πράξεων τους, μετά από 8 χρόνια, ήταν 0.1%. Κι όμως αυτά τα στελέχη έπαιρναν παχυλά δώρα κάθε χρόνο, ενώ το μόνο που έκαναν ήταν να λειτουργούν διαισθητικά κι όχι βάσει στοιχείων..
Περίληψη
Οι κάθε είδους ειδικοί, που έχουν διαδοχικές επαγγελματικές, συνδικαλιστικές ή πολιτικές αποτυχίες -Βατερλό θα έλεγα- έχουν σωρευτικά τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
• Ζουν σε μια παραίσθηση.
• Πιστεύουν ότι υπερέχουν σε δεξιότητες.
• Βλέπουν τον κόσμο μέσα από μια στενή θεώρηση.
• Η πρακτική τους άσκηση είναι ελλιπής.
• Βασίζονται στο προαίσθημα τους.
• Δεν έχουν ευκαιρίες να μάθουν.
• Τα λάθη τους δεν γίνονται μαθήματα.
*πτυχ. Ψυχολογίας – Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’, ‘Θυμάμαι εύκολα’, ‘Μια ιστορία την ημέρα’
