» Δεύτερη ανάγνωση, τόσο επίκαιρη
Heinrich Von Kleist Εκδόσεις: ΑΓΡΑ Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη
Ενα ιδιαίτερα σημαντικό δοκίμιο για τις μαριονέτες (πραγματικές και συμβολικές) που γράφτηκε από τον πιο διάσημο Γερμανό συγγραφέα τον Ηeinrich von Kleist. Τον συγγραφέα που προφήτεψε τη ΜΑΡΙΟΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ για το θέατρο, αλλά και για την επέκτασή του στον μαριονετισμό της πολιτικής, της θεσμικής και της κοινωνικής ζωής, μέσα από το πνευματικό διαχρονικής υπερεξουσιοκρατίας ατόμων και λαών.
Για να φθάσουμε τώρα σε μία ολοκληρωτική οικονομική και πολιτική μαριετονοποίηση των υπερκυρίαρχων κρατών -όπως είναι πάλι η Γερμανία στην Ευρώπη, η Αμερική στον κόσμο, η Κίνα, η Ρωσία κ.λπ. που μας μεταβάλλουν σε μαριονέτες (που τις κινούν αμέτρητα νήματα σκοτεινών μηχανισμών) για να συντελείται το συνεχές δράμα του κόσμου.
Ενα δράμα που το ζει εδώ και 5 χρόνια ο ελληνικός λαός, όπως και η Κύπρος τώρα σε όλες τις διαστάσεις της γενικευμένης κρίσης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Ομως, ο διάσημος εκ των υστέρων Ηeinrich von Kleist δεν άντεξε τη σκληρότητα της γερμανικής εποχής του από το 1777 που γεννήθηκε στη Γερμανία για να αυτοκτονήσει το 1811, μόλις 34 χρόνων, παρόλο που αναζήτησε ´ανεύρεση δρόμων προς την ευτυχία σε άλλο δοκίμιό του για να τη βρει στον θάνατο…´.
Μαριονέτα είναι μια ολόσωμη κούκλα που κινείται με νήματα όπως στο κουκλοθέατρο. Αλλά, μεταφορικά η λέξη μαριονέτα, αυτή στα ανθρώπινα, χαρακτηρίζει εκείνον ή εκείνη που γίνονται άβουλα άτομα, υποχείρια στα χέρια που κινούν τα νήματα των αυτόματων κινήσεών τους στη ζωή και τη δράση τους. Χωρίς δική τους αυτόβουλη πρωτοβουλία στο καθημερινό θέατρο της ζωής. Ενα θέατρο που δεν είναι αυτοί οι ζωντανοί ´πρώτοι χορευτές´, αλλά εκείνοι που αθέατοι, πίσω από τη θεατρική σκηνή τους μεταβάλλουν σε αυτόματους (σαν μαριονέτες) εκτελεστές των αυτόματων κινήσεων που τους επιβάλλουν… για να είναι ´ανδρείκελα´ και όχι αυτενεργά πρόσωπα.
ΜΑΡΙΟΝΕΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΙΚΕΛΑ
Αλλά, οι μαριονέτες δεν μιλάνε μόνο για την υπεροχή των ανδρείκελων σε σχέση με τους ´ζωντανούς χορευτές´, δηλαδή, κατά τη δική μας αντίληψη τους ζωντανούς – ελεύθερους και αυτενεργούς πολίτες. Οι οποίοι σήμερα έχουν περίπου μαζικά μεταλλαχθεί σε ετεροκατευθυνόμενους πολίτες, χωρίς την προσωπική ή κοινωνική τους αυθεντικότητα. Επίσης σύμφωνα με την εισαγωγή του BERNARD DORT που γράφτηκε ειδικά για την ελληνική έκδοση του δοκιμίου ´Οι Μαριονέτες´ του Heinrich von Kleist (μετάφραση Τζένης Μαστοράκη, έκδοση ΑΓΡΑ, 1982).
ΠΟΤΕ ΘΑ ΓΡΑΦΤΕΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ;
Οι μαριονέτες δεν μας μαθαίνουν τίποτα για το θέατρο, όπως αυτό γίνεται ή όπως θα μπορούσε να γίνει: δεν είναι ούτε μια εξομολόγηση του δραματουργού Kleist ούτε ένα δοκίμιο αισθητικής. Αλλά ένα τέτοιο κείμενο μας μιλάει για το όνειρο και τις βαθύτερες καταθέσεις όλου του θεάτρου.
Για να κάνει αυτό τον ´γύρο του κόσμου´ που περνώντας αναγκαστικά από τη φθορά της επανάληψης κι από μια αναμέτρηση με το ζωώδες του σώματος θα μας οδηγήσει στην ανακάλυψη ενός καινούργιου ανοίγματος στον παράδεισο κι έτσι στο ´τελευταίο´ κεφάλαιο της ιστορίας του κόσμου. Αλλά ίσως ποτέ κανείς (καταλήγει ο Dort) δεν φοβήθηκε και δεν περίμενε περισσότερα από το θέατρο απ’ ό,τι ο Kleist δικαιώνοντάς τον έτσι καλύτερα´.
Ο KLEIST ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΥΨΗΛΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ο Kleist γεννήθηκε το 1777, 18 Οκτωβρίου, στο Πότσδαμ της Γερμανίας, στη νεαρή ηλικία έγινε στρατιωτικός, όμως, μελέτησε μαθηματικά και φυσικές επιστήμες και λατινικά. Ασχολήθηκε επίσης με τη μελέτη της φιλοσοφίας του Kant και το 1800 εργάστηκε στο Υπουργείο των Οικονομικών στο Βερολίνο.
Μέσα σ’ έναν βίο περιπετειώδη με συνεχή πνευματική αγωνία και νευρικές πτώσεις έγραψε σημαντικά έργα, ενώ από το 1803 άρχισε να σκέφτεται την αυτοκτονία. Τον Δεκέμβρη του 1807 γίνεται συνιδρυτής της εφημερίδας ´Phobus´, ενώ τον Οκτώβρη του 1810 εκδίδει την εφημερίδα ´Abndblatter´, στην οποία δημοσίευσε πολλά σημαντικά δοκίμια μεταξύ των οποίων, τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου το δοκίμιο ´Οι μαριονέτες´ με τον γερμανικό τίτλο: ´Uber das Marionettentheater´. Στην ίδια εφημερίδα δημοσίευσε το 1811 ως τα τέλη Μαρτίου τις νουβέλες ´Αγία Καικιλία´ και ´Η Ζητιάνα του Λοκέρνο´. Τελικά στις 21 Νοεμβρίου του 1811 ο Kleist αυτοκτόνησε στη λίμνη Wanese κοντά στο Βερολίνο μαζί με την Henrietta Hogel.
ΔΕΝ ΑΝΤΕΞΕ ΤΟ ΒΑΡΥ ΙΔΕΩΔΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ
Ενας από τους μεγάλους συγγραφείς της Γερμανίας στα 34 χρόνια του αυτοκτόνησε γιατί στη σύντομη ζωή του τον βάρυνε αγωνιακά το υψηλό ιδεώδες της πνευματικής και λογοτεχνικής δημιουργίας του που ήταν ´φωνή βοώντος´ μέσα στη σκληρότητα και τον ζωώδη θρίαμβο πάνω στον άνθρωπο, της αβάστακτης τότε (όπως πάντα και τώρα πάλι) γερμανικής θηριωδίας.
Η ΑΡΚΟΥΔΑ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΚΑΡΦΩΜΕΝΑ ΠΑΝΩ ΤΟΥ
Ομως, ο Kleist ξεκινώντας από τις άκακες και χοντροκομμένες μαριονέτες που μ’ έναν στοιχιώδη χειρισμό ´χόρευαν τη ρόντα σε γοργό ρυθμό´ καταλήγει σ’ αυτή την εικόνα που περισσότερο τρομάζει (κατά τον Dort) παρά προκαλεί έκπληξη. Την αρκούδα με τα μάτια καρφωμένα στον αντίπαλό της, ´το πόδι σηκωμένο έτοιμη να χτυπήσει, δηλαδή να ξεσκίσει, να κατασπαράξει αυτόν τον εξαίρετο και γεμάτο περιέργεια χορευτή της όπερας του Μ που βρίσκεται πια στο έλεός της.
Κι ο κύριος Κ παραδέχεται πως μπροστά σ’ έναν τέτοιο αντίπαλο ´θαρρούσα πως ονειρεύομαι´ – ανίκανος, όπως πολλοί ήρωες του Kleist σε κρίσιμες στιγμές της ύπαρξής τους, να ξεχωρίσει τον ξύπνιο από τον ύπνο…
Με το ζώο να θριαμβεύει πάνω στον άνθρωπο. Και όχι οποιοδήποτε ζώο: μία αρκούδα, ένα άγριο θηρίο (όπως η νέα, η σημερινή, Γερμανία του Μερκελισμού που θέλει να μεταβάλει σε ´μαριονέτες´ τόσο τον γερμανικό λαό όπως μας έδειξε από την αρπακτική ´επίθεσή της κατά της Ελλάδας και τώρα, κατά της Κύπρου και του σε περιδεή πεσόντος λαού της), αλλά και όλων των λαών – κυρίως του ευρωπαϊκού νότου.
ΜΑΚΡΑ Ή ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΙΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
2013 Γερμανία επικυρίαρχη και καταστροφική, ξανά για ολόκληρη την Ευρώπη, ίσως και τον κόσμο, χωρίς να λογαριάζει τις δραματικές επιπτώσεις της νέας απάνθρωπης γεωπολιτικής της στις κρίσιμες περιοχές που από την εποχή του Kleist τις βυθίζει στον όλεθρο και την ανθρώπινη απόγνωση. Με αμέτρητα νήματα που κινούν τις μαριονέτες (τους υποταγμένους φορείς και αμφορείς άτομα και λαούς) στη νέα πανευρωπαϊκή γερμανική επικυριαρχία.
Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το σπουδαίο, διαχρονικής αξίας δοκίμιο ´Μαριονέτες´ του Κleist από την αξιόλογη μετάφραση της ποιήτριας Τζένης Μαστοράκη.
ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΑΡΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΜΑΡΙΟΝΕΤΑΣ
´Στο Μ όπου περνούσα το 1801 πέτυχα κάποιο βράδυ τον κύριο Κ. Λίγο καιρό πιο πριν τον είχαν διορίσει πρώτο χορευτή της όπερας στην πόλη εκείνη, όπου συνάντησε εξαιρετική υποδοχή από το κοινό…
Με βεβαίωσε ότι η παντομίμα των ανδρεικέλων του προξενούσε μεγάλη ευχαρίστηση και μου έδωσε να καταλάβω ότι έχουν να διδάξουν πολλά και διάφορα στον χορευτή που επιζητεί τον μηχανισμό της μαριονέτας και γίνεται να κατευθύνουν μέλος σε όλα τα σημεία του, όπως υπαγορεύει ο ρυθμός της κίνησης ή ο χορός, δίχως μυριάδες νήματα στα δάχτυλα. Κι αυτός είπε: κάθε κίνηση έχει ένα κέντρο βάρους. Φτάνει να το ελέγχεις στο εσωτερικό της μαριονέτας και τα μέλη, που δεν είναι παρά εκκρεμή και υπακούουν μόνα τους μηχανικά, δίχως να τ’ αγγίξεις…´.
ΠΡΟΦΗΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΕΓΚΤΙΣΜΟ
Προφητικό το δοκίμιο αυτό για όλο τον σύγχρονο αυτοματισμό ενός (ουσιαστικά) προεκταμένου μαριονετισμού μέσα από ´κέντρο βάρους´ της σύγχρονης (ξανά) γερμανικής (οικονομικής και αυθαίρετης) υπερεξουσίας. Η οποία εκμηδενίζει το όραμα της καλλιτεχνικής τελειότητας μέσα από τη βία που επιβάλλει με σύγχρονο πνεύμα αυτοματισμού με κέντρο βάρους τον εσωτερικό έλεγχο της μαριονέτας. Με τη μηχανική ευλυγισία της μέσα από την απόλυτη κατεύθυνση και υποταγή της (ατομικά, ομαδικά και μαζικά).
ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΟΛΕΘΡΙΑΣ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΜΑΣ
Οπως έχει συμβεί, εδώ και χρόνια, στον ατομικά κοινωνικό και εθνικό βίο μας, όπου όλοι – όλες μας έχουμε υποταγεί ως κατευθυνόμενοι και εφιαλτικά ελεγχόμενοι μηχανισμοί στην ολέθρια υποταγή του αδιεξόδου μας…
Μέσα σε απόλυτη ανελευθερία και εξουθενωτική εκμετάλλευση, συνεχή αρπαγή και τόσο απαράδεκτη εκμετάλλευση της στυγνής κερδοσκοπίας…
Με τον von Kleist να έχει αυτοκτονήσει μέσα στο κλίμα και την πραγματικότητα της γερμανικής βαναυσότητας του καιρού του. Μια βαναυσότητα που τώρα την ξαναζεί ο γερμανικός λαός, η Ελλάδα, η Κύπρος, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, οι Βαλκανικοί λαοί, η Μεσόγειος, ίσως δε και ο κόσμος ολόκληρος που, ήδη, έχει αρχίσει να εκφράζει την οργή του για τη νέα γερμανική πρόκληση.
Για να σπάσουν κάποια σύντομη στιγμή οι λαοί της σημερινής τρομοκρατικής ανελευθερίας την ολόσωμη κούκλα που κινείται με νήματα στο εφιαλτικό κουκλοθέατρο της σύγχρονης αφόρητης ζωής μας.
