«Η μόνη και αναλλοίωτη σιγουριά στη συγκεχυμένη εποχή μας είναι οι παραδοσιακές αξίες και τα κλασικά πρότυπα…»
Η ΔΕΙΝΗ οικονομική κρίση που μαστίζει ανελέητα τη χώρα μας συνοδεύεται κι από παράπλευρες απώλειες. Που αγγίζουν όλα τα κοινωνικά στρώματα και περισσότερο τα πιο αδύναμα: τους νέους, τα παιδιά, τους έφηβους.
ΕΙΜΑΣΤΕ έρμαια στη δίνη μιας μεταβατικής ανισόρροπης εποχής. Μιας περιόδου-σεισμού στην οποία βλέπουμε βίαια να γκρεμίζεται το μεταπολεμικό ευρωπαϊκό μοντέλο ευημερίας. Με πρώτο θύμα την ανερμάτιστη μεταπολιτευτική Ελλάδα του «ο καθένας για την πάρτη του»!
ΠΑΛΙ αναδύονται οι αμείλικτες διεθνείς συγκρούσεις οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων. Με «πρότυπο» εφαρμογής τις επιβαλλόμενες (πρωτίστως από τη Γερμανία του Σόιμπλε) απάνθρωπες οικονομικές «μεταρρυθμίσεις» στην Ελλάδα, κανείς δεν ελπίζει σε ένα ευρωπαϊκό μέλλον των λαών, όπως προσδοκούσαμε κι ονειρευόμασταν.
ΕΞΑΛΛΟΥ, χρόνια τώρα στερούμαστε ολοένα και περισσότερο τις άλλοτε βασικές προϋποθέσεις για μια αξιοπρεπή και έντιμη ζωή. Μας λείπει ένας στοιχειώδης αξιακός κώδικας νόμιμων συμπεριφορών και στάσεων ζωής. Μια πυξίδα οριοθέτησης και χαρτογράφησης του εαυτού μας και των σχέσεών μας με την κοινωνία και την πολιτεία είναι απολύτως αναγκαία.
ΖΟΥΜΕ έναν κόσμο που πεθαίνει κι ο καινούργιος δεν γεννήθηκε ακόμη…
…ΠΟΙΕΣ ηθικές αξίες, λοιπόν, να επιβιώσουν στη χώρα όπου ο απόλυτος κυνισμός των πολιτικών-ημετέρων και ξένων- είναι επικυρίαρχος; Ποια πρότυπα να υιοθετήσουν οι νέοι, τη στιγμή που εμείς, οι προηγούμενες γενιές, ακυρώσαμε τα πάντα έχοντας ως «πρότυπό» μας μόνο τη διαιώνιση του κράτος – μπάχαλο; Ποια πρόσωπα στο περιβάλλον των παιδιών παραμένουν ακόμη σημαίνοντα (1); Ποια άλλα είναι ανάξια μίμησης; Εχουμε, άραγε ακόμη τη δυνατότητα να επιλέγουμε ελεύθερα τα πρότυπά μας, ή μήπως διοχετευόμαστε υποχρεωτικά σε έναν μελλοντικό τύπο «μνημονιακού ανθρώπου» προκαθορισμένου έξωθεν; Ποιά είναι η συμβολή των ΜΜΕ και του Τύπου σε όλα αυτά; Διαθέτουν την ικανότητα αυτοπροσδιορισμού οι νέοι μας, ή ετεροπροσδιορίζονται επηρεαζόμενοι από φίλους, γνωστούς, «μιντιακά» πρότυπα, συγκυριακές «καλλιτεχνικές» προσωπικότητες, περιβάλλον και διαδίκτυο;
ΕΙΝΑΙ γνωστό πως σε κάθε κοινωνικό σύστημα, η έννοια της κυριαρχούσας ηθικής απορρέει συνήθως από τα επικρατούντα «ηρωικά» πρότυπά της (2). Τα λεγόμενα και ινδάλματα. Αυτά προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα και τις τάξεις και τα μιμείται ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού: είτε επειδή αρέσκεται στον συνταυτισμό, είτε επειδή επικρατούν από τη σαγήνη των Μ.Μ.Ε.
ΠΑΛΙΟΣ ο κανόνας: ό,τι αρέσει στους μεγαλύτερους, μάλλον «αρέσει» και στα μικρότερα μέλη μιας οικογένειας. Φυσικά, από μιμητισμό. Έτσι, αν η κοινωνία αλλάζει προς το καλύτερο (ή το χειρότερο), αυτό εξαρτάται από την κάθε φορά αξιακή «εικόνα» των ηρώων της. Οι οποίοι με τη σειρά τους επηρεάζουν ή διαμορφώνουν έμμεσα τις ηθικές αξίες των νεότερων μελών της κοινωνίας.
ΑΣ ΠΟΥΜΕ, εμείς στην παιδική μας ηλικία -τη μετεμφυλιακή- είχαμε ως πρότυπα/ήρωες τους λογοτεχνικούς παιδικούς ήρωες. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος κι ο κατοπινός Εμφύλιος, δεν μας κληροδότησαν πρότυπα∙ παρά αίμα, νεκρούς και οδυνηρότατες μνήμες. Θέλαμε «άλλους ήρωες», πιο ανθρώπινους, πιο φιλειρηνικούς, πιο λογικούς από αυτούς της πραγματικής ζωής. Όχι πολεμικούς και βίαιους. Ονειρευόμασταν να ξαναφτιάξουμε τον συνθλιμμένο γύρω κόσμο. Όχι να τον… αποτελειώσουμε! Γι’ αυτό, αναζητούσαμε στα αναγνώσματα «ήπιους» ήρωες που απέβλεπαν στη διόρθωση ή στην εκ νέου δημιουργία ενός κόσμου ειρηνικού. Αργότερα μας άρεσε κι ο «γενναίος», ο τιμωρός που πολεμά την αδικία, το έγκλημα και την αλαζονική ισχύ.
ΩΣ «ΗΡΩΑ»/πρότυπο υιοθετούσαμε εκείνο το λογοτεχνικό δημιούργημα που συμπύκνωνε στη συμπεριφορά του μια ηθική αποδεκτή από όλους μας. Το πρότυπό μας υπερέβαινε το άτομο, δεν ανεχόταν το άδικο από οπουδήποτε προερχόταν και για οποιονδήποτε λόγο. Αγωνιζόταν για το κοινό καλό εμμένοντας στις απόψεις του μέχρι θανάτου. Οι «ήρωές» μας ήταν ολοκληρωμένοι χαρακτήρες που με τη συμπεριφορά τους δίδασκαν ήθος.
ΚΑΙ στην τωρινή κρίση που έχει τα χαρακτηριστικά της δεκαετίας του 1950, τέτοια πρότυπα/ήρωες αναδεικνύονται καθημερινά. Σήμερα ήρωας/πρότυπο μπορεί να γίνει ο οποιοσδήποτε πολίτης που διαθέτει ασυνήθιστη πίστη, επιμονή και θέληση για πραγμάτωση μιας ιδέας προσφορά στο σύνολο. Περιοδικά και εφημερίδες δεν φείδονται χώρου. Προβάλλουν περιπτώσεις αλτρουισμού, γενναιότητας, γενναιοδωρίας, αυτοθυσίας, σοφίας, επιστημοσύνης (3), ευαισθησίας, συμμετοχής στα προβλήματα των άλλων. Κι αυτές οι στάσεις ζωής δεν απορρέουν μόνο από το συναίσθημα της αλληλεγγύης αλλά κι από την ανθρωπιστική παιδεία που κουβαλούμε μέσα μας.
ΕΝΑΣ άνθρωπος πρότυπο παρακινεί έμμεσα τους συνανθρώπους του να δουν τα καλά στοιχεία που έχουν μέσα τους. Και να τα αξιοποιήσουν. Έτσι, ο (κάθε) σύγχρονος ήρωας μπορεί να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει μια ολόκληρη κοινωνία (4).
ΟΣΟ για τα ποιοι μένουν «κλασικά πρότυπα» για τους μεταγενέστερους, κριτής είναι μόνο ο χρόνος που και καταξιώνει τους ήρωες στη συνείδησή μας. Αυτός σβήνει από τη μνήμη μας τις εφήμερες διασημότητες που μας απασχόλησαν για λίγο κι αυτός διαιωνίζει τις άλλες. Τις διαχρονικές…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
– (1) Ας μη τα εκμηδενίζουμε όλα. Υπάρχουν παντού -ακόμη και στην πολιτική(έστω και αρνητικά)- άνθρωποι πρότυπα για τους άλλους. Μπορεί να είναι τα μεγαλύτερα αδέλφια ή οι φίλοι, οι γονείς ή οι συγγενείς, οι δάσκαλοι ή οι συνάδελφοι κ.ά.
– (2)Πρότυπο/α: (στη μεταφορική σημασία) πρόσωπο, κατάσταση ή θεσμός που είναι άξια μιμήσεως για τα θετικά τους χαρακτηριστικά (ίνδαλμα). Πρόκειται για τους έμμεσους «ήρωες» που ο καθένας μας θέτει ως σημείο μίμησης ή αναφοράς. [Ακόμη και οι… μεγαλοφοροφυγάδες είχαν, δυστυχώς, χαρακτηρισθεί πρόσφατα ως… ήρωες από κόμμα της Ελληνικής Βουλής!]
– (3)Ελένη Αντωνιάδου: Η Ελληνίδα ερευνήτρια, η βραβευμένη από τους Βρετανούς. Που στα 25 της χρόνια έγινε κορυφαία στον τομέα δημιουργίας τεχνητών μελών μεταμόσχευσης! («Κ» της Καθημερινής, 7/4/13)
– (4) Τέτοια σπάνια καθοδηγητική προσωπικότητα παραμένει ο αξιοσέβαστος γέροντας, ο Ειρηναίος Γαλανάκης, πρώην Αρχιεπίσκοπος Κισσάμου και Σελίνου Χανίων.
