Στις 12 Νοεμβρίου 1944, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σχεδόν τελειώνει. Από τις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί έχουν φύγει από την Αθήνα και στην Κρήτη, 11.800 Γερμανοί έχουν συμπτυχθεί στον Νομό Χανίων, από τη Γεωργιούπολη μέχρι το Κολυμπάρι.
Από τον Σεπτέμβριο του ’44, οι αποκομμένοι, αλλά πάνοπλοι Γερμανοί, ελέγχονται και διοικούνται από τους Άγγλους.
Την περίοδο εκείνη οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έδρευαν στη περιοχή των Κεραμειών: Κατωχώρι – Γέρο Λάκκος – Κοντόπουλα – Παναγιά – «Κλεφτοπέραμα».
Οι Γερμανοί κατέστρωσαν ένα πολύ καλό επιτελικό σχέδιο, για την εξουδετέρωση του ΕΛΑΣ .
Το σχέδιο όμως απέτυχε λόγω της ισχυρής αντίστασης του ΕΛΑΣ στο «Κλεφτοπέραμα», από τον 8ο λόχο Σφακίων, με μεγάλες απώλειες, και λόγω της ηρωικής αντίστασης των κατοίκων των Κάμπων. Επίσης συνέβαλαν και οι Ελασίτες του Σαμωνά.
…Στους Κάμπους μέσα στο χωριό, χωρίς να είναι ψέμα,
πρώτη φορά πλερώσανε οι Γερμανοί με αίμα…
Αυτό είναι κυριολεξία. Ο Σαρ. Γ. Ξηράκης σκότωσε Γερμανό οπλοπολυβολητή σε απόσταση 600m με μια σφαίρα στο κεφάλι. …Ο δε γέρο Ξηρομιχάλης σε ηλικία 72 ετών εφόνευσε 3 γερμανούς και όταν αυτοί του μηνούσαν με δύο μικρά κορίτσια να παραδώσει το όπλο, αυτός τους απάντησε: «ελάτε να το πάρετε».
Αν δεν σταματούσαν τους Γερμανούς στους Κάμπους, η μάχη θα είχε άλλη τροπή και με πολλά θύματα. ( λεπτομέρειες για τη Μάχη στα Κεραμειά υπάρχουν στο βιβλίο μου ΚΑΜΠΟΙ Η ΡΙΖΑ ).
Ο αείμνηστος Στρατής Φλεμετάκης, οπλοπολυβολητής του Β΄ Τάγματος της 5ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με επί τόπου και το διοικητή Δ. Μιχελογιάννη, από το ηρωικό Αλώνι στα Σκορδιλιανά, «έκαψε», (όπως λέει ο λαός) με το “μπρεν”, των Γερμανών 840 σφαίρες.
Μεταξύ των άλλων Γερμανών νεκρών βρέθηκε και αξιωματικός με ριπή από σφαίρες στο στήθος και στο κεφάλι, από το οπλοπολυβόλο του Στρατή.
Ο λαϊκός ποιητής Κωστής Γαβριλάκης, μεταξύ των άλλων είπε:
…Πέρα στο Κλεφτοπέραμα η δόξα ξανανιώνει
κι απ’ τα Σκορδυλιανά βροντά το θρυλικό τ’ Αλώνι…
Πολέμησαν όλοι γενναία, ένα εχθρό που διέθετε βαρύ οπλισμό και ο ΕΛΑΣ και οι κάτοικοι των Κεραμειών. Τέσσερεις που φόνευσε ο Θ. Βίγλης από 600 μ απόσταση, γύρισαν οι Γερμανοί και τους πήραν τη νύχτα χωρίς να τους αντιληφθεί κανείς…
Η Μάχη των Κεραμειών ήταν και η μεγαλύτερη μάχη του ΕΛΑΣ στην Κρήτη.
Οι νεκροί από τον ΕΛΑΣ ήσαν οκτώ και από πλευράς αμάχων τριάντα.
Από πλευράς Γερμανών από τους τάφους στο γερμανικό νεκροταφείο του Αγ. Ιωάννου Χανίων υπολογίζονται γύρω στους 70, ίσως και περισσότεροι.
Ο αείμνηστος, Παντελής Μαράκης, άλλος λαϊκός ποιητής και μαχητής του ΕΛΑΣ, στη μάχη των Κεραμειών, μεταξύ των άλλων είπε:
Το θλιβερότερο σκοπό, που’ χω τραγουδισμένα,
θα τραγουδήσω αδέρφια μου με μάτια δακρυσμένα.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΣΤΡ. Δ/ΣΕΩΣ ΚΡΗΤΗΣ 14 Ν/ΒΡΙΟΥ 1944
Ο εχθρός επετέθη την πρωίαν της 12ης τρέχοντος μηνός κατά του μετώπου του 14ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ από Κάμπους μέχρι «Κλεφτοπεράματος» συμπεριλαμβανομένου. Μετά ολοήμερον σκληρόν αγώνα απεκρούσθη μετά πολλών απωλειών των ημετέρων κρατησάντων απάσας τας θέσεις των.
Απώλειαι ημετέρων
1ον. τιμή και δόξα εις τους αθάνατους ήρωας νεκρούς προ του νωπού τάφου των οποίων κλείνω ευλαβικά το γόνυ.
Απέθανον υπέρ της πατρίδος και του υψηλοτέρου…
2ον. Απονέμω δημόσιον έπαινον εις τους αξιωματικούς υπαξιωματικούς και οπλίτας της Δ/σεως της 5ης Μεραρχίας ΕΛΑΣ του 14ου Συν/τος και των λόχων Συν/των Ρεθύμνης και Ηρακλείου.
Η ηρωική σας αντίστασις …….
Ο Στρ/κος Δ/κτης Κρήτης Ν.Παπαδάκης Υποστράτηγος
Την Γερμανική Κατοχή, το βαρύ τίμημα πλήρωσαν οι αγνοί και τίμιοι πατριώτες, ο απλός και φτωχός λαός, που με πάθος στερήσεις και μύρια όσα, στήριξε τους «συμμάχους» Άγγλους…
ΑΠΟΨΗ
Γράφει επί λέξει ο ήρωας βενιζελικός ιατρός και αντιστασιακός Ι. Παϊζης :
«…Μετά την απελευθέρωση (ψυχρός πόλεμος και Εμφύλιος Πόλεμος) τα πράγματα μετετράπησαν κατά τοιούτον τρόπον… ώστε οι μεν προδόται να γίνουν πατριώτες και οι πραγματικοί πατριώτες να γίνουν προδότες. Τους προδότες που οι Άγγλοι μας επίεζαν να εκτελέσομε, τους ανέβασαν στα ύψιστα αξιώματα και εμάς τους συμπολεμιστάς και ευεργέτας των, όχι μόνο ελησμόνησαν αλλά και κατεδίωξαν.
…Υπάρχουν προδότες συνεργάτες του εχθρού και λοιποί που έπρεπε να τουφεκιστούν και απηλλάγησαν δια βουλεύματος ή αθωώθηκαν υπό των δικαστηρίων. Τώρα διερωτώμαι;;;; Ποια συμπεράσματα θα βγάζουν οι νεώτεροι;;; ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ή ΠΡΟΔΟΤΕΣ.
ΜΑΧΗ «ΠΑΝΑΓΙΑΣ» Ή «ΚΕΡΑΜΕΙΩΝ»
…είναι ανακρίβεια και δηλώνει άγνοια του γεγονότος, να ονομάζεται «Μάχη της Παναγιάς» και περιορίζεται μια μεγάλη μάχη, στα στενά γεωγραφικά όρια ενός χωριού. Η σωστή λοιπόν διατύπωση, είναι «ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΕΙΩΝ».
ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
«Στις 12/11/1944 μέσα στο σπήλιο του «Χαλασμένου» είμαστε: οι Μπούχλης Σήφης, Καπρής Σταύρος, Χριστοδούλης Σταύρος, Μανουσιουδάκης και εγώ, ο Κώστας Νικήτα Δαραντουλάκης.
Αυγή-αυγή, πρωτού ξημερώσει ακούω το Καπρή να λέει: «Μπρε Γερμανοί».
Σε πολύ λίγο λέει αλτ και αμέσως πυροβολεί. Οι Γερμανοί απάντησαν με καταιγισμό πυρών…
Τιμή και δόξα στους συντρόφους μας, Γιωργιλή, Μπολιώτη, Μανούσακα, Μανουσέλη και Βίγλη, που κατέβηκαν απέναντι από εμάς και σκότωσαν πολλούς Γερμανούς. Τους καθήλωσαν και εμείς πιάσαμε καλύτερες θέσεις και το σπουδαιότερο, απαγκιστρωθήκαμε από τη σπηλιά…..
Κατά τη γνώμη μου, ήσαν γίγαντες, οι Καπρής, Μπούχλης, Χριστιδούλης.
Φόβος τι θα πει δεν ξέρανε. Πολέμησαν ατρόμητοι και σκότωσαν πολλούς Γερμανούς…
Στις 13/11/44 οι κάτοικοι της Παναγιάς τρέξανε και μας φέρανε σύκα, σταφίδες, τσικουδιά, και παξιμάδι, για να κορέσομε λίγο τη πείνα μας. Μας συγκίνησε και μας εμψύχωσε η συμπαράσταση όλου του κόσμου…..»
Κ.Ν. Δαραντουλάκης
και ΜΙΑ…… ΑΠΟΡΙΑ
Αγαθός αντιστασιακός, σε ομάδα του Σελίνου ελεγχόμενη από τους Άγγλους και που πήρανε διαταγή να μεταβούν στην «Παναγιά» γράφει επί λέξει: «Παράξενο πράγμα μου φαίνεται, που ήρθε το σήμα από τη Μέση Ανατολή, να πάμε δυό τρεις μέρες πριν από την εξόρμηση των Γερμανών»!!!!!!! (ήτοι «πως το ήξεραν οι Άγγλοι»!!!)
……………………………..
Στα Κυριακοσέλλια Αποκορώνου την κατοχή, στου Κουρονικολή την οικία, ο γιός του ο Γιάννης ζύγισε ένα σακούλι χρυσές λίρες Αγγλίας 7,5 οκάδες, παρουσία του ‘‘Αλέκου’’ -Alexander Wallace Fielding- του ‘‘Διονύση’’ (Άγγλοι πράκτορες) του Στυλ. Κογιαννάκη κι ολίγων άλλων…
Λίγες ευρέθησαν το 1947
Λεπτομέρειες και φωτογαφιές στο βιβλίο μου “Τεκμήρια ιστορίας – φονικά βεντέτες”
*Ο Μιχ. Κατσανεβάκης
είναι αρχιτέκτων μηχανικός
συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής.
