Στις 12 Νοεμβρίου 1944, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σχεδόν τελειώνει. Από τις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί έχουν φύγει από την Αθήνα και στην Κρήτη, 11.800 Γερμανοί έχουν συμπτυχθεί στον Νομό Χανίων, από τη Γεωργιούπολη μέχρι το Κολυμπάρι. Από τον Σεπτέμβριο του ’44, οι αποκομμένοι, αλλά πάνοπλοι Γερμανοί, ελέγχονται και διοικούνται από τους Άγγλους.
Την περίοδο εκείνη οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έδρευαν στη περιοχή των Κεραμειών: Κατωχώρι – Γέρο Λάκκος – Κοντόπουλα – Παναγιά – «Κλεφτοπέραμα».
Οι Γερμανοί κατέστρωσαν ένα πολύ καλό επιτελικό σχέδιο, για την εξουδετέρωση του ΕΛΑΣ – Μία δύναμη θα πλευροκοπούσε τον ΕΛΑΣ από Δυτικά (Κλεφτοπέραμα) και μια άλλη ανατολικά, θα τον κύκλωνε, από Στύλο – Σαμωνά – Κάμπους, ενώ η κύρια δύναμη, θα χτυπούσε κατά μέτωπο, από Μαλάξα.
Το σχέδιο όμως απέτυχε λόγω της ισχυρής αντίστασης του ΕΛΑΣ στο «Κλεφτοπέραμα», από τον 8ο λόχο Σφακίων, με μεγάλες απώλειες, και λόγω της ηρωικής αντίστασης των κατοίκων των Κάμπων. Επίσης συνέβαλαν και οι Ελασίτες του Σαμωνά.
…Στους Κάμπους μέσα στο χωριό, χωρίς να είναι ψέμα,
Πρώτη φορά πλερώσανε οι Γερμανοί με αίμα…
Αυτό είναι κυριολεξία. Ο Σαρ. Γ. Ξηράκης σκότωσε Γερμανό οπλοπολυβολητή σε απόσταση 600m με μια σφαίρα στο κεφάλι. …Ο δε γέρο Ξηρομιχάλης σε ηλικία 72 ετών εφόνευσε 3 Γερμανούς και όταν αυτοί του μηνούσαν με δύο μικρά κορίτσια να παραδώσει το όπλο, αυτός τους απάντησε: «ελάτε να το πάρετε»…
Αν δεν σταματούσαν τους Γερμανούς στους Κάμπους, η μάχη θα είχε άλλη τροπή και με πολλά θύματα. (λεπτομέρειες για τη Μάχη στα Κεραμειά υπάρχουν στο βιβλίο μου ΚΑΜΠΟΙ Η ΡΙΖΑ).
Στα κέντρο – ανατολικά του μετώπου στα Σκορδυλιανά – Γέρο Λάκκου, από το θρυλικό Αλώνι, υπό σιγανή βροχή και καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ο αείμνηστος Στρατής Φλεμετάκης, οπλοπολυβολητής του Β΄ Τάγματος της 5ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με επί τόπου και το διοικητή Δ. Μιχελογιάννη, από το ηρωικό Αλώνι στα Σκορδιλιανά, «έκαψε», με το μπρεν των Γερμανών (όπως λέει ο λαός) 840 σφαίρες.
Μεταξύ των άλλων Γερμανών νεκρών βρέθηκε και αξιωματικός με ριπή από σφαίρες στο στήθος και στο κεφάλι, από το οπλοπολυβόλο του Στρατή. Γι’ αυτό και ο λαϊκός ποιητής Κωστής Γαβριλάκης, μεταξύ των άλλων είπε:
…Πέρα στο Κλεφτοπέραμα η δόξα ξανανιώνει
Κι απ’ τα Σκορδυλιανά βροντά το θηλυκό τ’ Αλώνι…
Πολέμησαν όλοι γενναία ένα εχθρό που διέθετε βαρύ οπλισμό και ο ΕΛΑΣ και οι κάτοικοι των Κεραμειών. Οι απώλειες υπήρξαν μεγάλες εκατέρωθεν και οι Γερμανοί πολλούς από τους νεκρούς τους δεν κατάφεραν να τους πάρουν. Έξι από αυτούς θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο στο Γέρο – Λάκκο. Τέσσερεις που φόνευσε ο Θ. Βίγλης από 600 μ απόσταση, γύρισαν οι Γερμενοι και τους πήραν τη νύχτα χωρίς να τους αντιληφθεί κανείς.
Την επόμενη οι Γερμανοί δεν παρουσιάστηκαν. Γύρισαν όμως στις 14 Νοεμβρίου ’44 με επιχειρήσεις μικρότερης κλίμακας, στην περιοχή Παναγιάς – Αγ. Γεωργίου και Κλεφτοπεράματος.
Η Μάχη των Κεραμειών ήταν και η μεγαλύτερη μάχη του ΕΛΑΣ στην Κρήτη.
Οι νεκροί από τον ΕΛΑΣ ήσαν οκτώ και από πλευράς αμάχων τριάντα.
Από πλευράς Γερμανών από τους τάφους στο γερμανικό νεκροταφείο του Αγ. Ιωάννου Χανίων υπολογίζονται γύρω στους 70, ίσως και περισσότεροι.
Ο αείμνηστος, Παντελής Μαράκης, άλλος λαϊκός ποιητής και μαχητής του ΕΛΑΣ, στη μάχη των Κεραμειών, μεταξύ των άλλων είπε:
Το θλιβερότερο σκοπό, που’ χω τραγουδισμένα,
θα τραγουδήσω αδέρφια μου με μάτια δακρυσμένα. …
Όποια καρδιά ‘ναι σίδερο, βαμμένη με τ’ ατσάλι
και κείνη θα συγκινηθεί και θα πονέσει πάλι…..
Ανωκατίζουν τα βουνά, με τα βαριά κανόνια,
μα κάμαμε τους Γερμανούς, να το θυμούνται χρόνια….
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΣΤΡ. Δ/ΣΕΩΣ ΚΡΗΤΗΣ 14 Ν/ΒΡΙΟΥ 1944
Ο εχθρός επετέθη την πρωίαν της 12ης τρέχοντος μηνός κατά του μετώπου του 14ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ από Κάμπους μέχρι «Κλεφτοπεράματος» συμπεριλαμβανομένου. Μετά ολοήμερον σκληρόν αγώνα απεκρούσθη μετά πολλών απωλειών των ημετέρων κρατησάντων απάσας τας θέσεις των.
Απώλειαι ημετέρων…
1ον.τιμή και δόξα εις τους αθάνατους ήρωας νεκρούς προ του νωπού τάφου των οποίων κλείνω ευλαβικά το γόνυ.
1. Υπολ/γον Μανούσακαν Ιωάννη
2. Καπετάνιον Μανουσέλην Μανούσο
3. Καπετάνιον Κουτρούλην Χαράλαμπον
Απέθανον υπέρ της πατρίδος και του υψηλοτέρου ιδανικού του ανθρώπου της ελευθερίας, «ας είναι αιωνία η μνήμη και ελαφρό το χώμα του τάφου των».
2ον Απονέμω δημόσιον έπαινον εις τους αξιωματικούς υπαξιωματικούς και οπλίτας της Δ/σεως της 5ης Μεραρχίας ΕΛΑΣ του 14ου Συν/τος και των λόχων Συν/των Ρεθύμνης και Ηρακλείου.
Η ηρωική σας αντίστασις…
Ο Στρ/κος Δ/κτης Κρήτης Ν.Παπαδάκης Υποστράτηγος
Την Γερμανική Κατοχή, το βαρύ τίμημα πλήρωσαν οι αγνοί και τίμιοι πατριώτες, ο απλός και φτωχός λαός, που με πάθος στερήσεις και μύρια όσα, στήριξε τους «συμμάχους» Άγγλους, με αποτέλεσμα να υποστεί τα βαριά αντίποινα των Γερμανών και ειδικά η αριστερά. Γι’ αυτό και ο λαϊκός ποιητής (ιερέας Π.Παπουτσάκης) είπε για τις ανακρίσεις που του κάνανε οι Γερμανοί τον Μάιο του ’44 στην Αγυιά: (μιλεί ο Γερμανός)
…Ο πόλεμος εγίνηκε για ιδεολογία
κι η ανθρωπότης έγινε, απέραντα σφαγεία.
Ένα σκοπό ‘χαμε μπροστά, κι είναι φιλοσοφία
να σβήσει ο κομουνισμός, μαζί και η Ρωσία….
ΑΠΟΨΗ
Γράφει επί λέξει ο βενιζελικός ιατρός και αντιστασιακός Ι. Παϊζης : «…Μετά την απελευθέρωση ( ψυχρός πόλεμος και Εμφύλιος Πόλεμος) τα πράγματα μετετράπησαν κατά τοιούτον τρόπον… ώστε οι μεν προδόται να γίνουν πατριώτες και οι πραγματικοί πατριώτες να γίνουν προδότες. Τους προδότες που οι Άγγλοι μας επίεζαν να εκτελέσομε, τους ανέβασαν στα ύψιστα αξιώματα και εμάς τους συμπολεμιστάς και ευεργέτας των, όχι μόνο ελησμόνησαν αλλά και κατεδίωξαν.
….Υπάρχουν προδότες συνεργάτες του εχθρού και λοιποί που έπρεπε να τουφεκιστούν και απηλλάγησαν δια βουλεύματος ή αθωώθηκαν υπό των δικαστηρίων. Τώρα διερωτώμαι;;;; Ποια συμπεράσματα θα βγάζουν οι νεώτεροι;;; ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ή ΠΡΟΔΟΤΕΣ.
ΜΑΧΗ “ΠΑΝΑΓΙΑΣ” Ή “ΚΕΡΑΜΕΙΩΝ”
Θέλω να τονίσω ότι η μάχη είναι ανακρίβεια και δηλώνει άγνοια του γεγονότος, να ονομάζεται «Μάχη της Παναγιάς» και περιορίζεται μια μεγάλη μάχη, στα στενά γεωγραφικά όρια ενός χωριού. Η σωστή λοιπόν διατύπωση, είναι «ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΕΙΩΝ».
Σπήλαιο «Μιτσιτσίρι». Το στρατηγείο του ΕΛΑΣ, κατά τις ημέρες των επιχειρήσεων η γούρνα εντός του σπηλαίου, στην οποία στάζει μόνιμα νερό. Άνωθεν του σπηλαίου εφονεύθει ο Σοφ. Καντανολέων εκ Βουκολιών.
ΟΙ ΑΡΙΣΤΟΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΚΟΠΕΥΤΕΣ
ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΗΡΩΙΚΑ ΜΑΧΩΜΕΝΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ
ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
«Στις 12/11/1944 μέσα στο σπήλιο του «Χαλασμένου» είμαστε : οι Μπούχλης Σήφης, Καπρής Σταύρος, Χριστοδούλης Σαύρος, Μανουσιουδάκης και εγώ, ο Κώστας Νικήτα Δαραντουλάκης.
Αυγή-αυγή, πρωτού ξημερώσει ακούω το Καπρή να λέει: «Μπρε Γερμανοί». Σε πολύ λίγο λέει αλτ και αμέσως πυροβολεί. Οι Γερμανοί απάντησαν με καταιγισμό πυρών και φωτοβολίδες….. Την άλλη μέρα είδα αρκετούς νεκρούς, που είχαν αφήσει εκεί που εβάλετο το μέρος……
Τιμή και δόξα στους συντρόφους μας, Γιωργιλή , Μπολιώτη, Μανούσακα, Μανουσέλη και Βίγλη, που κατέβηκαν απέναντι από εμάς και σκότωσαν πολλούς Γερμανούς. Τους καθήλωσαν και εμείς πιάσαμε καλύτερες θέσεις και το σπουδαιότερο, απαγκιστρωθήκαμε από τη σπηλιά…..
Κατά τη γνώμη μου, ήσαν γίγαντες, οι Καπρής , Μπούχλης, Χριστιδούλης. Φόβος τι θα πει δεν ξέρανε. Πολέμησαν ατρόμητοι και σκότωσαν πολλούς Γερμανούς…….
Στις 13/11/44 οι κάτοικοι της Παναγιάς τρέξανε και μας φέρανε σύκα , σταφίδες, τσικουδιά, και παξιμάδι, για να κορέσομε λίγο τη πείνα μας. Μας συγκίνησε και μας εμψύχωσε η συμπαράσταση όλου του κόσμου…..»
Κώστας Νικήτα Δαραντουλάκης
και ΜΙΑ…… ΑΠΟΡΙΑ
Αγαθός αντιστασιακός, σε ομάδα ελεγχόμενη από τους Άγγλους και που πήρανε διαταγή να μεταβούν στην «Παναγιά» γράφει επί λέξει : « Παράξενο πράγμα μου φαίνεται, που ήρθε το σήμα από τη Μέση Ανατολή, να πάμε δυό τρεις μέρες πριν από την εξόρμηση των Γερμανών».
Ο αγνός πατριώτης πώς να καταλάβει τα παιγνίδια των Άγγλων που έστελναν τους Γερμανούς να εξουδετερώσουν τον ΕΛΑΣ και ακόμη έστελναν και Έλληνες, έστω κι αν αυτοί ήταν φίλα προσκείμενοι σ’ αυτούς, να σφάζονται μεταξύ τους, δια να λιγοστεύουν και Γερμανοί και Έλληνες.
Στα Κυριακοσέλλια Αποκορώνου την κατοχή, στου Κουρονικολή την οικία, ο γιός του ο Γιάννης ζύγισε ένα σακούλι χρυσές λίρες Αγγλίας 7,5 οκάδες, παρουσία του «Αλέκου» του «Διονύση» (άγγλοι πράκτορες) του Στυλ. Κογιαννάκη κι ολίγων άλλων.
Ο Γιάννης παρακάλεσε τον πατέρα του να πάρει δύο για να φτιάξει δυό δακτυλίδια κι αυτός του απάντησε : «ούτε μία, είναι για τον αγώνα».
Τις πήραν κι έφυγαν, οι άγγλοι ο Κογιάννης κι οι άλλοι. Τις ψάχνουν μέχρι και σήμερα κάποιοι. Λίγες ευρέθησαν το 1947.
Τι έγραφε η ελεγχόμενη από τους Ναζί τοπική εφημερίδα των Χανίων «Παρατηρητής» για τη ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΕΙΩΝ:
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ «ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΦΟΝΙΚΑ ΒΕΝΤΕΤΕΣ»
ΤΟ IΣΤΟΡΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΘΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΣΥΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΖΩΝΤΕΣ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΙ
