» Αθήνα, Εκδόσεις ΧΡΗΣΤΟΥ ΔΑΡΔΑΝΟΥ, σελ. 150, 10 ευρώ
Οι συγγραφείς αυτού του βιβλίου, ως επιστήμονες – παιδαγωγοί, δεν θα μπορούσαν να μην ανταποκριθούν και ευαισθητοποιηθούν στην πρόκληση και δράση, που αντλείται από τη θεματική και μεθοδολογική σχέση διατροφής, υγείας, παιδείας και αγωγής. Και, μάλιστα, έχοντας ήδη συμμετάσχει θεσμικά στην εκστρατεία σχεδίασης, οργάνωσης, εφαρμογής και ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων διατροφικής υγείας, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
Και τούτο γιατί η εκπαιδευτική και ερευνητική κοινότητα του τόπου μας ενδιαφέρεται, όχι μόνο για την οικοδόμηση των επιστημονικών εννοιών στους νέους μας, αλλά και για τη σωματική, ψυχική, συναισθηματική και διατροφική τους υγεία, χωρίς την οποία οι σημερινές, αλλά κυρίως οι μελλοντικές γενιές, δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν νοητικά και γνωστικά.
Γι? αυτό και δεν θα ήταν δυνατόν να αδιαφορήσουμε για τέτοιες αιχμηρές δράσεις ενημέρωσης, εκπαίδευσης, αγωγής και παιδείας, αφού, άλλωστε, τα σχολικά προγράμματα διατροφικής υγείας δεν περιορίζονται, ή μάλλον, δεν πρέπει να περιορίζονται, μόνο στα ιατρικο-βιολογικά τους χαρακτηριστικά, αλλά και να επικεντρώνονται στη διαμόρφωση ευνοϊκών στάσεων, αντιλήψεων, ηθών, συνηθειών, αξιών και συμπεριφορών που προάγουν και βελτιώνουν το /επίπεδο της διατροφικής τους υγείας.
Ωστόσο, ως Υγεία, κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization – WHO) χαρακτηρίζεται όχι μόνο η απουσία νόσου ή αναπηρίας, αλλά η ισόρροπη κατάσταση ολοκληρωμένης σωματικής, διανοητικής και ψυχικής ευεξίας, που επηρεάζεται από μια σειρά αλληλοσχετιζόμενων και αλληλεξαρτώμενων παραγόντων του κοινωνικο-οικολογικού περιβάλλοντος.
Με άλλα λόγια, και σύμφωνα με την ολιστική αυτή αντίληψη της υγείας, ο άνθρωπος που χρήζει ιατρικής, εκπαιδευτικής και ψυχολογικής αγωγής και φροντίδας, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται τμηματικά, αλλά ενιαία, ως ένα ιδιαίτερο όλον, με το σώμα, το νου και το άμεσο οικολογικό, κοινωνικό και πολιτισμικό του περιβάλλον, που συνεχώς επηρεάζει (θετικά ή αρνητικά) τις διατροφικές του αντιλήψεις, στάσεις, προτιμήσεις, συμπεριφορές και αξίες.
Η διατροφική, συνεπώς, υγεία, στηριγμένη σ´ αυτό το ολιστικό και πολυεπιστημονικό πλαίσιο, λειτουργεί, μέσω της διασύνδεσης βιολογικών, οικολογικών και κοινωνικών παραγόντων που τη διαμορφώνουν και την καθορίζουν. Αυτούς τους παράγοντες προσδιορίζει, διασαφηνίζει και αναλύει αυτό το βιβλίο.
Οι παράγοντες όμως αυτοί, αντλούνται από έναν τρόπο ζωής που για να ευνοεί τη διατροφική υγεία, χρειάζεται να σχετίζεται με ένα έμπρακτο δίκτυο μαθησιακών δραστηριοτήτων, το οποίο αυξάνει την ικανότητα του ανθρώπου και κυρίως του νέου ανθρώπου να αποφασίζει ορθολογικά, για ζητήματα που αφορούν την προσωπική, κοινωνική και ψυχική του ευεξία.
Οι δραστηριότητες αυτές που διευκολύνουν τη μάθηση και την αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς, δεν απαιτούν μόνο απλές βιο-ιατρικές γνώσεις -όπως αναφέρθηκε πριν- αλλά και συμμετοχικές δράσεις και εμπειρίες διεπιστημονικού, διερευνητικού και βιωματικού χαρακτήρα, που συνδέουν το σχολείο με τα κοινωνικο-οικολογικά ζητήματα και προβλήματα του ολιστικού περιβάλλοντος.
Με τις διεπιστημονικές και βιωματικές αυτές λογικές για τα ζητήματα της διατροφικής υγείας, η συγγραφή αυτή δεν ακολουθεί τη συνήθη ακαδημαϊκή, μονοθεματική, παραδοσιακή γραφή, αλλά παραθέτει και διασυνδέει -κριτικά- γνώμες, απόψεις, αντιλήψεις και θέσεις διακεκριμένων επιστημόνων και ερευνητών, οι οποίοι ασχολούνται συστηματικά με θέματα διατροφής και υγείας.
Έτσι το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ασχολείται με τις αρχές, τις λειτουργίες και τις επιδιώξεις που αντλούνται από τη σχέση περιβάλλοντος, υγείας και εκπαίδευσης και οι οποίες, μέσω βιωματικών πρακτικών, προάγουν και βελτιώνουν το επίπεδο της διατροφικής υγείας.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 μελετά την ισορροπημένη υγιεινή διατροφή, μέσα από τη γνωριμία των βασικών διατροφικών κατηγοριών που επηρεάζουν το επίπεδο υγείας καθώς και τους παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνουν και ελέγχουν το φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 βασισμένο στην ευνοϊκή επίδραση των ελληνικών και μεσογειακών διατροφικών συνηθειών, αναδεικνύει τη σύγχρονη επιστημονική παραδοχή που θεωρεί ότι η μεσογειακή διατροφή συνιστά πρότυπο υγιεινής διαιτητικής συμπεριφοράς, πρωτίστως για τους πολίτες της Δύσης, οι οποίοι καταδυναστεύονται από καρδιαγγειακές και νεοπλασματικές, δηλαδή καρκινικές παθήσεις, εξαιτίας της δυσμενούς διατροφικής τους συμπεριφοράς, που διαμόρφωσε ο αστικο-βιομηχανικός και τεχνο-παραγωγικός τους πολιτισμός.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 αναζητά τις επιστημολογικές θεματικές και μεθοδολογικές κατευθύνσεις εκπαιδευτικών προγραμμάτων διατροφικής υγείας, μέσω συγκεκριμένων διδακτικών παρεμβάσεων μεσογειακής διατροφής, που μπορούν να βοηθήσουν τις νέες γενιές να αποφασίζουν ενεργητικά και συνειδητά για ζητήματα που επηρεάζουν, ελέγχουν και βελτιώνουν την υγεία τους.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 μέσα από μια συγκλονιστική, αιχμηρή, αποκαλυπτική και κριτική διάσταση της σύγχρονης κοινωνικο-εκπαιδευτικής πραγματικότητας, αναφέρεται στην εφαρμογή ενός προγράμματος διατροφής, που συντόνισαν οι συγγραφείς, και πραγματοποιήθηκε σε πέντε Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία της Αθηνάς, με την εμπειρία, τη γνώση και τη γραφή των ίδιων των εκπαιδευτικών, οι οποίοι σχεδίασαν, εφάρμοσαν και αξιολόγησαν το πρόγραμμα αυτό της διατροφικής παιδείας, εκπαίδευσης και αγωγής των μαθητών τους.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 αναφέρεται στη διατροφική επικινδυνότητα από τον καρκίνο, την παχυσαρκία, το διαβήτη και τη χοληστερίνη, αλλά και σε επιλογές τροφίμων για την προστασία από αυτούς τους κινδύνους. Στη συνέχεια, οδηγεί τους καταναλωτές, να “διαβάζουν σωστά” και να κατανοούν τις ετικέτες ασφαλείας των τροφίμων, αλλά και τους μαθητές να επιλέγουν ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα από τα σχολικά κυλικεία. Η πραγμάτευση των βιο-ιατρικών θεμάτων διατροφικής υγείας επικυρώνεται από επιστημονικές αναφορές διακεκριμένων επιστημόνων και ερευνητών, που εργάζονται σε σχετικά ερευνητικά ινστιτούτα και οι οποίοι, με τη συνεισφορά τους, δικαιώνουν τον πολυ-επιστημονικό και διεπιστημονικό χαρακτήρα του βιβλίου.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 μελετά το κρίσιμο και επίκαιρο θέμα των μεταλλαγμένων τροφίμων που προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, καθώς και τις επιδράσεις τους στην υγεία και στο περιβάλλον. Η μελέτη αυτή αναπτύσσεται μέσω μιας ερευνητικής προβληματικής, που διερωτάται αν τα μεταλλαγμένα προϊόντα είναι επικίνδυνα για την υγεία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ή αν οδηγούν στην επίλυση του πλανητικού προβλήματος του υποσιτισμού και της πείνας, κυρίως στις χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά και στους υποβαθμισμένους (οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά) πληθυσμούς αναπτυγμένων κρατών.
Το ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 εμπεριέχει απόψεις, αντιλήψεις, εμπειρίες, ερμηνείας; μηνύματα και προτάσεις από πολυποίκιλες, αλλά αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης, για τις σχέσεις της παραδοσιακής και τυποποιημένης διατροφής με την καλούμενη “ποιότητα ζωής”. Αλλά και τις ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων και της τυποποιημένης – βιομηχανοποιημένης τροφής στην υγεία, κυρίως, περιθωριοποιημένων, οικονομικά, πληθυσμών αναπτυγμένων χωρών της Δύσης, αποκαλύπτοντας και τις σχέσεις λήψης της τροφής με την ψυχική και συναισθηματική υγεία και ισορροπία.
Στο τέλος παρατίθενται άφθονες βιβλιογραφικές πηγές και αναφορές στο περιεχόμενο αυτής της έκδοσης, για περαιτέρω μελέτη, έρευνα και εμβάθυνση, που επικυρώνουν την επιστημονική του αξιοπιστία και εγκυρότητα.
Έτσι η πολυδιάστατη δόμηση και λειτουργία αυτού του βιβλίου, θεωρούμε ότι μπορεί να προσεγγίσει την κορυφαία επιδίωξη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων διατροφικής αγωγής, προς μια περισσότερη υπεύθυνη διατροφική συμπεριφορά και στάση.
Γιατί όπως λέει και ο κορυφαίος στοχαστής Στέλιος Ράμφος, σε μια συνομιλία του: «Η συνήθεια λειτουργεί διαβρωτικά, χωρίς ν? αφήνει χώρο για την ευθύνη». Χρειάζεται, συνεπώς, λέμε εμείς, παραφράζοντας εννοιολογικά, τη Ράμφεια αυτή ρήση, τα προγράμματα αυτά της διατροφικής αγωγής να “νικήσουν τις αρνητικές συνήθειες” που ανατρέπουν τη σωματική, ψυχική και συναισθηματική ισορροπία και υγεία. Ωστόσο, αν τα μηνύματα που εκπέμπονται από τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου, δικαιώνονται στην κρίση και στη συνείδηση των αναγνωστών του, τότε, ίσως, αυτοί, ανακαλύψουν, αισιόδοξα, ότι «στο βάθος του χειμώνα (που μπορεί να σημαίνει θλίψη, απελπισία, αρρώστια, αλλά και πείνα ή ανεργία), βρίσκεται μέσα τους ένα ανίκητο καλοκαίρι», όπως αναφέρει ο Αλμπέρ Καμύ, στην προμετωπίδα αυτού του βιβλίου. Στηριγμένοι έτσι σ? αυτές τις αντιλήψεις και παραδοχές για τις σχέσεις υγείας, κοινωνίας, επιστήμης, εκπαίδευσης και αγωγής, νοιώθουμε, ως συγγραφείς, βαθιά ικανοποίηση για την έκδοση αυτή που ελπίζουμε ότι ανταποκρίνεται στις διατροφικές ανάγκες και επιδιώξεις της ελληνικής και πλανητικής κοινωνίας.
* Το βιβλίο παρουσιάστηκε στην Αθήνα, στη ΣΤΟΑ ΒΙΒΛΙΟΥ, στις 18 Απριλίου 2013.
