H Tρυπητή των αγριμιών και των πολεμιστών

Το φαράγγι της Τρυπητής είναι ένα από τα πλέον όμορφα, αλλά και κακοτράχαλα φαράγγια της νότιας ακτής των Χανίων και αποτελεί, περίπου, το σύνορο των επαρχιών Σφακίων και Σελίνου.
Για τη διάβασή του η πεζοπορία αρχίζει από το Ξυλόσκαλο Ομαλού και μέχρι την ακτή απαιτούνται 8 – 10 ώρες πεζοπορίας.
Εκτός από την Τσουνόπλακα – Μύτη του Πρίνου, δεν έχει επικίνδυνα σημεία, αλλά χρειάζεται γνώση της διαδρομής και νερό στο σακίδιο. Στο κυρίως φαράγγι δεν υπάρχει νερό, αλλά μόνο στα ψηλά, στο Πάνω και Κάτω νερό της Ακονιζιάς, όπου και διαβιούν ακόμη τα καλύτερα αγρίμια και η μικρή πηγή του μιτάτου Κουρουποτού. Στον πυθμένα του, περίπου, χωρίζεται στα δύο και από το δεξί αρμί, όποιος το ερευνήσει, θα αντιληφθεί ψηλά, σε σημείο όπου δεν φτάνει άνθρωπος, χαραγμένους στον βράχο, μερικούς Σταυρούς. Ενα από τα μυστήρια του φαραγγιού.
Η πρώτη οργανωμένη διάβασή του πραγματοποιήθηκε από μέλη του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων στις 15 – 18 Ιουνίου του 1935, με αφετηρία το χωριό Λάκκοι. Η πρώτη μεταπολεμική, το 1970 και από τότε αρκετοί ορειβάτες το διαβαίνουν και ο Ορειβατικός Χανίων το έχει πλέον αναδείξει.
Πλησίον, στην έξοδο του φαραγγιού, δυτικά, συναντάμε τα ερείπια του παλαιού οικισμού και τα σπήλαια, που τοιχισμένα, χρησιμοποιούνταν για κατοικίες. Πρέπει να έχει εγκαταλειφθεί αρχές της τουρκοκρατίας και οι περισσότεροι κάτοικοι εκεί ήταν από την οικογένεια Τζάτζιμων και μετοίκησαν στο Κουστογέρακο και άλλοι στην Αγία Ρουμέλη.
Στο υψηλότερο σημείο της δυτικής, πάνω από τη θάλασσα, κορυφής, βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία που το πανηγύρι του κάθε χρόνο διοργανώνουν από κοινού Σφακιανοί και Σελινιώτες και τα εδέσματα, αλλά και ολονύχτιες… μπαλωθιές πλούσια. Η θέα ανατολικά και δυτικά από τον Προφήτη Ηλία είναι μαγευτική…
Στο διάσελο, πριν την κορυφή, υπάρχουν ακόμη οι ερειπωμένοι τοίχοι του τούρκικου κάστρου που πρέπει να χτίστηκε την περίοδο των εξεγέρσεων του 1867, όπως και δεκάδες άλλα. Είναι απορίας άξιον, πώς μετέφεραν ως εκεί τα οικοδομικά υλικά και μετά τα εφόδια κ.λπ.
Στη δυτική πλευρά του Προφήτη Ηλία, ψηλά, συναντούμε την πηγή νερού το Βουκελάσι, που ίσως προέρχεται η ονομασία της από την αρχαία πόλη Ποικιλασσό, όπου κατά περιηγητές του 19ου αιώνα και πριν, υπήρχε εδώ. Αναφέρονται σε γλυπτά, επιγραφές κ.λπ. και ότι υπήρχε ναός αφιερωμένος στην Ελληνοαιγυπτιακή θεότητα του Σέραπι ή Σάραπι, που λατρευόταν κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους (4ος π.Χ. αι.) σαν συνέχεια του Οσιρη – Απι των Αιγυπτίων. Ενα τμήμα κίονα, πάνω από 15 κιλά, που ήταν εντοιχισμένο σε ξερολιθιά, παρέδωσα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία πριν 30 περίπου χρόνια. Επίσης κολόνα, που κατά την παράδοση είναι από την Αγία Τράπεζα Ναού του Αγίου Ισίδωρου, πρωτοχριστιανικού.
Στα δυτικά ακόμη συναντούμε εικονοστάσι για τη μνήμη του νεαρού Κουστογερακιώτη Μυριζάκη που σκότωσαν εκεί οι Ναζί κατά την κατοχή.
Στη βραχώδη ακτή, όπου οι φυσικές καμάρες – τρύπες που έδωσαν και την ονομασία στο φαράγγι, υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και δεξαμενή νερού και ακόμη μια οικοδομή του Διομ. Τζάτζιμου.
Ανατολικά από τις καμάρες, πλησίον, συναντούμε μία χαλικοπαραλία, τον Πεύκο, όπου το χειμαδιό του αετού του Γκίγκιλου Γιάννη Τζάτζιμου. Πριν από χρόνια τον συνάντησα, με φοβερή αυγουστιάτικη ζέστη, να παίρνει την οκτάωρη ανηφοριά για το μιτάτο του Γκίγκιλου, όντας τότε περίπου 70 χρόνων, αλλά ακόμη και σήμερα, που περνά τα 80, εκεί και στον Γκίγκιλο ζει τον περισσότερο καιρό.
Στο φαράγγι και την περιοχή του κατά την τουρκοκρατία, συνήφθησαν σκληρές μάχες, μεταξύ επαναστατών και Τούρκων και ακόμη η ακτή χρησίμευε για την αποβίβαση επαναστατών και εφοδίων και την παραλαβή γυναικόπαιδων.
Ο θρυλικός πλοίαρχος του ατμόπλοιου ´Ενωσις´ και άλλων, Ν. Σουρμελής, που δεν έχει τιμηθεί όπως θα έπρεπε, στο ημερολόγιό του αναφέρει μία προσέγγιση στην Τρυπητή με απόπλου από τη Σύρο την 11η Ιουνίου 1868. Στην Τρυπητή αποβίβασε 90 Κρητικούς πολεμιστές, 2.250 σάκους αλεύρι, 200 κιβώτια πολεμοφόδια και 50 δέματα διάφορα!
Κατά την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκαν εκεί και άλλες όμοιες αποβιβάσεις.
Το μνημείο και οι τιμητικές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν αυτές τις ημέρες στην ακτή Τρυπητής αποκαθιστούν μία ως τώρα, παράλειψη απόδοσης τιμής σε όλους τους αγωνιστές που έδρασαν εκεί μα και στα ηρωικά πληρώματα των τορπιλακάτων ή υποβρυχίων, που, καθ? όλη σχεδόν τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, έφθαναν εδώ, φέρνοντας Βρετανούς και Ελληνες για ενίσχυση του αντάρτικου καθώς και εφόδια και παραλαβαίνοντας διασωθέντες συμμάχους μαχητές ή καταζητούμενους Κρητικούς πατριώτες.
Στα χρονικά αυτών των τολμημάτων αναφέρεται προσπάθεια τορπιλακάτου τέσσερις φορές  μέσα σε 15 ημέρες που δεν ξετέλεψε, ενώ άλλες δύο φορές πρόλαβαν τα πλοία τα γερμανικά αεροπλάνα κοντά στη Γαύδο και πολυβολώντας τα, προξένησαν θύματα στα καταστρώματά τους. Εφθαναν αργά τη νύχτα και έφευγαν πριν ξημερώσει. Πέρα από τη συγκεκριμένη επιχείρηση που αναφέρθηκε στην τελετή, τη νύχτα της 7ης προς 8η Μαΐου 1943 και που σε κάποια κείμενα αναφέρεται η αναχώρηση 58 ή 64 συμμάχων και εννέα Κρητικών, θα αναφερθώ σύντομα και σε κάποιες άλλες.
Στο Ξωντικοσπήλιαρο της Τρυπητής, εκεί που ζουν τα καλύτερα αγρίμια και που κατά τους αρχαίους θρύλους μπορούσαν να διαβιώσουν μόνο ξωτικά, γιατί εκεί είναι όλα απόκοσμα, φοβερά, άγρια, έζησαν για ένα διάστημα οι άνθρωποι της αντίστασης. Σύμμαχοι και Ελληνες. Ο Νεοζηλανδός Πέρκιγκ, που σκοτώθηκε από τους Γερμανούς στον δρόμο του Ομαλού το 1944, είχε εγκαταστήσει τέλος του 1942 εδώ τον ασύρματο του βρετανικού κλιμακίου και διέμενε μαζί με τον Αντώνη Πατεράκη και τον θρυλικό μαντατοφόρο τον Γιώργο Ψυχουντάκη, που μου διηγήθηκε τα γεγονότα εκεί και άλλους αντάρτες.
Ανατολικά της Σούγιας, στην ακτή Καλόγερος, όπου και το ομώνυμο σπήλαιο και άλλα μικρά ή μεγαλύτερα σπήλαια, όπως της Ελιδέ κ.λπ., προσέγγιζαν νύχτα, κυρίως πλοία επιφάνειας, τορπιλάκατοι, που οι γενναίοι κυβερνήτες τους αψηφούσαν τον θανάσιμο κίνδυνο για να φέρουν εφόδια ή πράκτορες των συμμάχων και να παραλάβουν φυγάδες και κυνηγημένους ή ακόμη και Γερμανούς αιχμαλώτους. Στα σπήλαια αυτά αποθήκευαν οι αντάρτες τα εφόδια και εκεί είχαν κρατήσει τους άνδρες του φυλακίου από το Ροδοβάνι που τους αιχμαλώτισαν την 19/1/1944, επτά Γερμανούς. Ο αξιωματικός του κλιμακίου, όταν έφθασε η τορπιλάκατος για να τους παραλάβει για την Αίγυπτο, έκπληκτος για την αποκοτιά αυτή, της προσέγγισης πλοίου επιφάνειας σε κατεχόμενο από εχθρό έδαφος, είχε πει ότι, αφού μπορούν οι σύμμαχοι και προσεγγίζουν έτσι, τότε είναι άχρηστος όλος ο γερμανικός στρατός στην Κρήτη.
Ορισμένα από τα σπήλαια αυτά επικοινωνούν από τη θάλασσα και πρέπει να είσαι καλά κατεχάρης για να τα ανακαλύψεις.
Τον Νοέμβριο του 1942, αποβιβάστηκαν εκεί από υποβρύχιο ο γνωστός Αγγλος Αλέκος, με έναν ασυρματιστή, που πάλεψαν για ώρα με τα μανιασμένα κύματα και όταν τσακίστηκε η βάρκα τους στα βράχια βγήκαν κολυμπώντας.
Την 29η Ιουλίου 1943 ο γνωστός σαν Κρητικός Μαντατοφόρος Γιώργης Ψυχουντάκης, μαζί με τον Νεοζηλανδό Βασίλη και τον Αλεξ, μετά από παραμονή αρκετή στην Αίγυπτο όπου είχε διαφύγει.
Στη σπηλιά του Καλόγερου τους υποδέχτηκαν οι Αντώνης και Γιώργης Πατεράκης και άλλοι από το Κουστογέρακο μαζί και παιδιά.
Μια μέρα του Σεπτέμβρη του 1944, τορπιλάκατος έφθασε στην ακτή του Καλογέρου όπου στην ευρύχωρη σπηλιά μεταφέρθηκαν και αποθηκεύτηκαν 300 αγγλικά πολεμικά τυφέκια, 12 πολυβόλα Μπρεντ, ταχυβόλα των 9 mm, πολλά περίστροφα των 38, άφθονες σφαίρες, εκρηκτικές συσκευές, στρατιωτικός ρουχισμός, αρβύλες και κάποια χρήματα. Οι άνδρες του Βασίλη Πατεράκη μετέφεραν με μουλάρια τρεις ημέρες αυτά στο φυλάκιο του Ασφεντηλοπού και σε μια κρυφή σπηλιά δυτικά του Καλόγερου.
Από εκεί αναχώρησε και η Αμερικανική αποστολή τέλη Ιουνίου του 1944.
Αλλά ας τελειώνω γιατί υπάρχουν πολλά άλλα και σας έχω κουράσει.