Αναφορά στο κεφάλαιο ´ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΘΩ´ (Αγγελος Σικελιανός – Νίκος Καζαντζάκης)
Γιώργος Εμμ. Στεφανάκης Εκδόσεις: Καστανιώτη
Το ημερολόγιο αυτής της ιστορικής περιδιάβασης δύο μεγάλων ποιητών μας ανέσυρε στην επιφάνεια η δημοσίευση και ο πλούσιος σχολιασμός του λεπτομερούς ημερολογίου του Α. Σικελιανού από τον επίσης ποιητή και σπουδαίο συγγραφέα τον Παντελή Πρεβελάκη.
Στην έκδοση αυτή (Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης) περιλαμβάνεται και το αντίστοιχο ημερολόγιο του Καζαντζάκη. Σ’ αυτό, όμως, το πολυθρύλητο ταξίδι για την ´άσκηση στον Αθω´ οι δύο ποιητές ζήσανε εκστατικοί την ανεπανάληπτη εμπειρία της αγιορείτικης μοναδικότητας, που την εποχή εκείνη είχε την ουσιαστική αύρα της ιερότητας και της μοναδικότητάς της, για να επηρεάσει βαθιά τους δύο ποιητές στην όλη τους ζωή και στο έργο τους.
Με τον Σικελιανό να γράφει σημαντικά θρησκευτικά ποιήματα και να ´εκχριστιανιστεί´, ενώ σε σημαντικά έργα του Καζαντζάκη από την ´Οδύσσεια´ ως τον ´Τελευταίο πειρασμό´ είναι ανάγλυφος ο επηρεασμός του ´άθεου – ένθεου´ Καζαντζάκη. Ιδιαίτερα στο έργο του ´Ασκητική´, αλλά και στο ανέκδοτο σπουδαίο – θρησκευτικό ποίημα ´Το συμπόσιο´.
Πάντως ο Γ. Στεφανάκης αποφαίνεται σ’ αυτό το κεφάλαιο του α’ μέρους του βιβλίου του ότι ´ελληνολάτρης ήταν ο Καζαντζάκης και ο Σικελιανός. Αγκάλιασαν, λέει, με τη ματιά της ανατολής και δύσης, έκαμαν την Ευρώπη Ελλάδα και μέσα στον πλούσιο λόγο της πραγματοποίησαν τον εξελληνισμό όλων των εθνών, φυλών και θρησκειών…´.
Ομως, σήμερα τι κάνουν για την Ελλάδα που διαστρέφεται, καταστρέφεται οι ποιητές μας, οι συγγραφείς μας, οι ακαδημαϊκοί μας, αλλά και οι νέοι της γενιάς του νέου αιώνα, η γενιά του ´Με-Με-Με´;
Καιρός για πνευματικό ξεσηκωμό από τους νέους της αδιαφορίας και από τους παλιούς της χρεοκοπίας.
Στο πρώτο κείμενό μας για το βιβλίο του Γιώργου Στεφανάκη ´Αναφορά στο Καζαντζάκη´ επισημάναμε στο τέλος του άρθρου μας, ότι, κυρίως, οι νέοι και νέες μας θα διευρύνανε τους πνευματικούς τους ορίζοντες αν γνωρίζανε ουσιαστικά την πολύτροπη και πολύμορφη δημιουργία του Νίκου Καζαντζάκη.
Ο οποίος στο βάθος του αγωνιστικού λόγου του έγραψε πως ´…και το μυστήριο του ανθρώπου σε αναζήτηση στόχων που τον ξεπερνούν, είναι όμοιο με το μυστήριο του Θεού, που είναι και αυτός πράξη, γεμάτη, εμπόδια, ψηφίσματα και αγωνία´.
Για να γνωρίσουν οι άνθρωποι πως η ζωή τίποτε δεν μπορεί να προσφέρει χωρίς ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Με ανώτατη ΑΡΕΤΗ να μην είναι να ’σαι ελεύθερος παρά να μάχεσαι για την ελευθερία…
ΜΕ – ΜΕ – ΜΕ
Ομως σήμερα που φαινομενικά είμαστε ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ (στην πραγματικότητα όμως δουλωμένοι σε καταστάσεις δεινής ανελευθερίας) ποιοι γέροι, κυρίως όμως ποιοι νέοι και νέες μάχονται για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ;
Το ΤΙΜΕ (στο τεύχος της 20ης Μαΐου 2013) έχει ένα απεικονιστικό εξώφυλλο για την ´ελευθεριακή´ τρυφηλότητα που χαρακτηρίζει τους σύγχρονους νέους και νέες της Αμερικής βασικά του σήμερα.
Με τον τίτλο, που καλύπτει την κορυφή της πρώτης σελίδας, γράφει: ´ΤΗΕ ΜΕ – ΜΕ – ΜΕ GENERATION´, δηλαδή ΜΟΥ – ΜΟΥ – ΜΟΥ Η ΓΕΝΙΑ ΜΟΥ, εννοεί η ξαπλωμένη νωχελικά στην κάτω μεριά του εξώφυλλου, ωραία κοπέλα που βλέπει, μέσα από σύγχρονο κινητό τηλέφωνο υψηλής τεχνολογίας, τις εικόνες του κόσμου μιας άλλης αίσθησης και μιας άλλης παρανόησης.
Για να συμπληρώσει την προσωπική αντωνυμία ´με´ με τον υποσχολιασμό: οι νέοι της νέας χιλιετίας είναι νωχελικοί, ναρκισσιστές, που ζουν ακόμα με τους γονείς τους…
Ομως γιατί αυτοί θα σώσουν όλους εμάς;
ΚΙΝΔΥΝΟΣ Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΤΟΥ ΝΩΧΕΛΙΣΜΟΥ
Αλλά αυτός ο νωχελισμός, ο ναρκισσισμός ή ωχαδερφισμός αποτελεί παραγωγή και εξαγωγή του πολιτισμού, του απόλυτα υλιστικού και ναρκωτικού μας πολιτισμού που επικάλυψε όλη την ανθρωπότητα. Με οδυνηρές συνέπειες (που τις ανακαλύπτει τώρα και η ίδια η Αμερική) για τη νέα αδιάφορη νέα γενιά των καιρών μας, η οποία αρκείται σε μια ζωή συμβατική και εφιαλτικά ελεγχόμενη ´ψευδο-ελευθερίας´. Χωρίς καμιά πραγματική αγωνιστικότητα για αληθινή ελευθερία…
Οπως συμβαίνει τώρα και στην Ελλάδα της σύγρονης μεγάλης κρίσης την οποία ζούμε.
ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
Ο Γιώργος Στεφανάκης στο πρώτο μέρος του βιβλίου του ´Αναφορά στον Καζαντζάκη´ περιλαμβάνει τις ενότητες:
• Σαράντα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου αιρετικού.
• Νίκος Καζαντζάκης θέμα μη εξαντλήσιμο.
• Ο Καζαντζάκης ανακαλύπτει τον Γουστάβο Φλομπέρ…
• Ασκηση στον Αθω (Α. Σικελιανός, Καζαντζάκης)
• Συμπόσιο
• Η παρακμή της δύσης (ο προφήτης Οσβαλντ Σπένγκλερ)
• Ν. Καζαντζάκης – Α. Μπερξόν
• Ο Αγιος του Λαμπαρενε (Ν. Καζαντζάκης – Α. Σβάιτσερ) το ανέλπιδο πιστεύω του Ν. Καζαντζάκη.
Από όλα αυτά τα εξόχως ενδιαφέροντα θέματα για τη συνεχή έρευνα, αγωνία και αναζήτηση της αξεδίψαστης πνευματικής δίψας του Νίκου Καζαντζάκη θα αναφέρουμε ενδεικτικά αποσπάσματα από τα σημαντικά γραφόμενα του Γ. Στεφανάκη α) Από την άσκηση στον Αθω και β) το Συμπόσιο.
ΟΔΕΥΣΑΝΕ ΑΠΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΣΕ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ… ΚΑΙ ΑΠΟ ΘΑΜΑ ΣΕ ΘΑΜΑ ΕΚΣΤΑΤΙΚΟ
Στις σελίδες για την ´Ασκηση στον Αθω´ του Καζαντζάκη και του Α. Σικελιανού, ο Γ.Σ. αναφέρει (σελ. 70 – 71) ότι: ´Ο Καζαντζάκης αφηγούμενος πως οι δύο φίλοι αποφάσισαν να ξεκινήσουν για το Αγιο Ορος παρουσιάζει τον Σικελιανό να φωνάζει: «Αυτό ήθελα! Χρόνια και χρόνια αυτό ήθελα. Πάμε!». Πιο πέρα ο Καζαντζάκης προσθέτει: Αρχισε η πορεία. Σαν τους παλιούς προσκυνητές, σιγά κουβεντιάζοντας για το Θεό, για τη μοίρα των ανθρώπων και για το δικό μας χρέος, αυτά τα τρία επίμονα θέματα όλης μας της διαδρομής οδεύσαμε από μοναστήρι, σε μοναστήρι, από θάμα σε θάμα εκστατικοί κι ευτυχισμένοι´.
ΗΘΕΛΑΝ Ν’ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΟΥΝΕ ΤΟΝ ΑΣΚΗΤΙΣΜΟ
Και παρακάτω: ´Πρέπει, λέγαμε και παίρναμε όρκο. Πρέπει ν’ αναδιοργανώσουμε τον χριστιανικό ασκητισμό, να του φυσήξουμε πάλι δημιουργική πνοή. Γι’ αυτό ήρθαμε στο Αγιο Ορος. Τι θείος ρυθμός λέγαμε περπατώντας απάνω κάτω στο περιαύλιο της μονής Παντοκράτορος´.
Για να γράψει ο Γ.Σ. στη σελίδα 73 και τα εξής χαρακτηριστικά της δικής του εκτίμησης αυτού του ιδιαίτερης σημασίας από την ´Ασκηση στον Αθω´ Καζαντζάκη – Σικελιανού:
´Πολλαπλά κερδισμένοι έφυγαν οι δύο ποιητές από το Ορος. Ολη η αφέλεια, ο ασύνετος ουτοπισμός και η ευγένεια της νιότης που αποτυπώνεται στις χιμαιρικές τους ορκοδοσίες γρήγορα καταλάγιασε. Η μοναστική ζωή δεν χρειαζότανε αναμορφωτές. Μπορεί ο δρ Νίτσε να φωνασκούσε πως ο Θεός πέθανε και πως εκεί που τελειώνει το κράτος αρχίζει ο άνθρωπος, αλλά η κραυγή του Ζαρατούστρα δεν ήταν ικανή να διαπεράσει το γρανιτένιο τοίχωμα της ορθοδοξίας. Μπήκαν στο Ορος με πρόθεση να το κατακτήσουν. Οι φιλοδοξίες τους ξεπερνούσαν τα συνήθη ανθρώπινα μέτρα. Εψαχναν τον θεό στους αιθέρες, ενώ κατοικούσε δίπλα τους… Ο Σικελιανός πόθησε να εκχριστιανίσει την ψυχή του.
´Η συνείδηση της πίστης´, το ´Πάσχα των Ελλήνων´ και άλλα χριστιανικά ποιήματα που έγραψε γύρω στα 1915 – 1918, μετά την περιδιάβαση του Ορους.
ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟΝ ΑΘΩ ΣΗΜΑΔΕΨΕ ΤΟΝ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
Αλλά, το προσκύνημα στο Αγιο Ορος σημάδεψε καθοριστικά τον νου και την καρδιά του Καζαντζάκη. Μέσα του ρίζωσε η σκέψη πως δύο είναι οι κόσμοι, ο εφήμερος και ο αιώνιος. Στο Αγιο Ορος ο Καζαντζάκης πάντρεψε τον Μπερξόν με τη φιλοκαρδία του Νίτσε, με τον Νικόδημο τον Αγιορείτη, με τον ορθόδοξο μυστικισμό με την ´Ασκηση στον Αθω´ ανακάλυψε το άλλο πρόσωπο της Ελλάδας. Το ακατάληπτο, το αθέατο, το ανορθόλογο, το ανεξήγητο, την παρουσία του μυστηρίου και του θαύματος στην καθημερινή ζωή.
Ετσι ο ελληνολάτρης Καζαντζάκης και ο Σικελιανός αγκάλιασαν με τη ματιά της ανατολής και δύσης. Εκαναν την Ευρώπη Ελλάδα και μέσα στον πλούσιο λόγο της πραγματοποίησαν τον εξελληνισμό όλων των εθνών, φυλών και θρησκειών.
Ιδιαίτερα στον Καζαντζάκη το προσκύνημα αυτό τον επηρέασε καθοριστικά. Για να διακρίνονται τ’ αποτυπώματα καθαρότατα στο ΣΥΜΠΟΣΙΟ στην προφητική έκρηξη της ´ασκητικής´, αλλά και σε άλλα έργα του από την ´Οδύσσεια´ ως τον ´Τελευταίο πειρασμό´.
ΣΥΜΠΟΣΙΟ: ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
Αλλά τι είναι το (ανέκδοτο) έργο του Καζαντζάκη με τον τίτλο ΣΥΜΠΟΣΙΟ;
Γράφει ο Γ.Σ. ότι αυτό είναι το ΑΓΝΩΣΤΟ θρησκευτικό ποίημα του Νίκου Καζαντζάκη. Ενας εμπνευσμένος ύμνος στην Ορθοδοξία, στον θείο έρωτα και στον αγιορείτικο τρόπο ζωής. Η αείμνηστη Ελλη Αλεξίου (η σημαντική συγγραφέας, αδελφή της Γαλάτειας Καζαντζάκη) είπε στον Γιώργο Στεφανάκη ότι: ´Το συμπόσιο είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία του Καζαντζάκη που το αδίκησε ως γραπτό. Σ’ αυτό όμως υπάρχει πανταχού παρούσα μια ψυχή ποτισμένη με τ’ αθάνατο νερό. Ενα άλμα σε ύψος που κρατιέται απ’ αρχής μέχρι τέλους στην ίδια κατεύθυνση!´.
Στο επόμενο η συνέχεια
