«Οι γονείς μου με βοήθησαν, διότι μου δίδαξαν
να μη φοβάμαι ποτέ την αποτυχία.
Η αποτυχία είναι ό,τι καλύτερο για τη δημιουργικότητα.
Πρέπει να δοκιμάζεις και τις πιο τρελές σου ιδέες
-ακόμη κι αν δεν γίνουν ποτέ πραγματικότητα!»
[Jack Andraka, o 15χρονος Αμερικανός επιστήμονας,
σε συνέντευξή του στην Κ. Μπακογιάννη, “Κ”, 12-5-13]
Η ΛΕΞΗ αποτυχία τρομάζει, επειδή “εκπαιδευτήκαμε” να μας τρομάζει! Δεν θέλουμε να την ακούμε, ούτε να τη συναντάμε στη ζωή μας. Γι’ αυτό και η οικονομικοκοινωνική κρίση που βιώνουμε συναρτάται με την αποτυχία της “ιδεολογίας των επιτυχιών”, μέσω του “λαδώματος” και του “μέσου”. Αυτά εξέθρεψε το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα στη χώρα μας… Σήμερα, κάθε αποτυχία κοστίζει αφάνταστα στα ευαίσθητα άτομα. Το «είμαι ένας αποτυχημένος» σφηνώνεται στο μυαλό των νέων εκπέμποντας αρνητικά μηνύματα. Η δε αρνητική στάση απέναντι στη ζωή δεν αργεί να γίνει “τρόπος ζωής”.
ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ γονείς προετοιμάζουν τα παιδιά τους και για τις “ήττες” της ζωής. Έτσι, η (οποιασδήποτε) αποτυχία των παιδιών θεωρείται ως δική τους, έχει δε άμεση επίπτωση στο κύρος, στο prestige, στην κοινωνική τους θέση. Οι γονείς αισθάνονται λίγο πολύ ταπεινωμένοι, επειδή πιστεύουν ότι απέτυχαν οι ίδιοι. Κι όμως αγνοούν ηθελημένα(;) ότι το κάθε άτομο αποτελεί ξεχωριστή προσωπικότητα που αντιδρά διαφορετικά.
Η ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ αυτή είναι διάχυτη στην ελληνική κοινωνία. Εκτρέφεται έμμεσα κι από το εκπ/κό σύστημα. Η βαθμοθηρία, για παράδειγμα, και η πάση θυσία πρωτιά είναι αυτοσκοπός. Δεν αποτελεί προσπάθεια για ανταμοιβή (επιτυχία) που να ανταποκρίνεται σε μια εις βάθος πραγματική γνώση. Η δε… ευγενής άμιλλα των γονιών περιορίζεται στην κατακριτική στάση απέναντι των εκπ/κών: «Γιατί βάλατε μεγαλύτερο βαθμό στον άλλο;»(!)
ΝΑΙ! Η ελληνική οικογένεια είναι υπερπροστατευτική και “καθαρίζει” αυτή κάθε εμπόδιο ή νοητική ατέλεια του παιδιού της προκειμένου να το αναδείξει “ανορθόδοξα”. Έτσι όμως, δεν χαλυβδώνονται χαρακτήρες, δεν δίνονται πρωτοβουλίες για “σωστό ή λάθος”, δεν εξωθούνται τα παιδιά σε ριψοκίνδυνες εμπειρίες που είναι νόμος της φύσης. Απλά, σε περίπτωση αποτυχίας, το πρώτο που θα ακουστεί είναι «Αυτό δεν το περιμέναμε από σένα»!
ΚΙ ΟΜΩΣ! Μια παροιμία λέει πως «η αποτυχία είναι η μητέρα της επιτυχίας»! Ρίχνοντας μια ματιά γύρω μας, διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχουν ευχαριστημένοι άνθρωποι. Ξέρετε γιατί; Επειδή κανείς μας δεν είναι ικανοποιημένος με αυτά που έχει. Ούτε που γνωρίζει τις ικανότητές του. Πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε οι «άτυχοι της υπόθεσης», ενώ οι άλλοι είναι οι τυχεροί της ζωής, οι επιτυχημένοι!
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ η ζωή μας βρίθει… αποτυχιών. Που, ή μας εγκλωβίζουν σε φτηνές και μελαγχολικές καταστάσεις, ή μας οδηγούν σε ανούσιες δικαιολογίες, ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω προσπάθεια. Κι όμως, οποιοδήποτε επιστήμονα κι αν ρωτήσουμε για τις επιτυχίες του, θα μας πει πως η επιτυχία είναι το άθροισμα δεκάδων ή και εκατοντάδων αποτυχιών του!
ΓΙΑ τον Γάλλο συγγραφέα Μαρσέλ Προυστ, «όπως δεν υπάρχει εύκολη επιτυχία, έτσι δεν υπάρχουν και οριστικές αποτυχίες». Εννοεί προφανώς ότι τίποτε δεν είναι εύκολο στη ζωή, αλλά και καμιά αποτυχία δεν είναι απόλυτη. Οι καιροί και οι ευκαιρίες αλλάζουν, όπως και οι καταστάσεις. Το θέμα είναι να «μη το βάζουμε κάτω». Συνεχίζουμε την προσπάθεια, αφού «ο επιμένων νικά» στο τέλος. Η επιτυχία, στο κάτω κάτω, κατά 80% είναι επίμονη και επίπονη δουλειά και μόνο κατά 20% είναι θέμα ευφυΐας ή τύχης.
ΥΠΑΡΧΕΙ τρόπος να μεταβάλουμε μια αποτυχία σε επιτυχία; Ναι, αν δεν απολέσουμε τον ακρογωνιαίο λίθο της ζωής που είναι ο ενθουσιασμός μας γι’ αυτήν. Το δυνατό στρεσάρισμα που μας κυριεύει συνήθως όταν η πρώτη αποτυχία χτυπήσει την πόρτα μας, μας πιέζει να κλειστούμε στο καβούκι μας. Με κίνδυνο την απώλεια της αυτοπεποίθησής μας και την πρόκληση πολλών ψυχοσωματικών προβλημάτων υγείας.
ΤΑ ΠΑΝΤΑ στη ζωή είναι διαχειρίσιμα. Και η αποτυχία μπορεί τελικά να αποβεί προς όφελός μας. Πώς; Η εμπειρία λέει πως
•Κάθε προσωπική ατυχία δεν ταυτίζεται με “αποτυχία”! Απλά θεωρείται μια μικρή ανάπαυλα στον δρόμο της ζωής. Είναι αλήθεια ότι συναισθηματικά μια οποιαδήποτε αποτυχία μάς προκαλεί την αίσθηση “ολοσχερούς καταστροφής”. Η οποία επιτείνεται, όταν χάσουμε την αυτοεκτίμησή μας… Κι όμως κάθε αποτυχία, αν μελετηθεί προσεκτικά, ψύχραιμα κι αν λάβουμε υπόψη όλες τις παραμέτρους της (προετοιμασία, συγκυρίες, ψυχική διάθεση, ατυχίες κ.ά.), αποτελεί ένα ισχυρό “θετικό μάθημα” για το επόμενο βήμα μας.
•Μια αποτυχία οφείλεται πολλές φορές στις “στρεβλές” εκτιμήσεις/υποτιμήσεις των ικανοτήτων μας. Συμβαίνει, ας πούμε, οι στόχοι που θέτουμε να είναι υψηλότεροι από τις δυνατότητές μας. Σ’ αυτό συντελούν και αρκετοί γονείς που προσδοκούν από τα παιδιά τους τα αδύνατα. Παράδειγμα, τα επαγγέλματα που οι ίδιοι θα ευχόντουσαν για τον… εαυτό τους τα προβάλλουν στα παιδιά τους. Λάθος, γιατί άλλες είναι οι δυνατότητες των παιδιών και σε άλλες εποχές ζουν αυτά. Η επιδίωξη της τελειοθηρίας, με ψευδείς μάλιστα αυταπάτες, οδηγεί στον παραλογισμό και όχι σπάνια στην αυτοκτονία ενός παιδιού.
•Κάθε αποτυχία έχει τις αιτίες της που μόνοι μας θα ανακαλύψουμε. Πιθανόν, ορισμένες αποτυχίες να προκαλούνται από την ίδια αιτία: παράδειγμα, ο μη ικανοποιητικός χρόνος προετοιμασίας, ο επιπόλαιος σχεδιασμός μελέτης (στις εξετάσεις) κ.ά.. Ή, το ότι δεν ζητήσαμε έγκαιρα τη βοήθεια που χρειαζόμασταν από το κατάλληλο άτομο.
•Αποφεύγουμε την αυτογνωσία, διότι νομίζουμε πως η αιτία της αποτυχίας μας προέρχεται από έξω! Από τους άλλους. Για να διδαχθούμε από τα λάθη μας, οφείλουμε να δούμε πού σφάλαμε εμείς. Δεν φοβόμαστε να αντικρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε την όποια αλήθεια ανακαλύψουμε.
•Πάντα υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Τίποτε δεν είναι και δε μένει το ίδιο στη ζωή. Παρακάμπτουμε ορισμένους τομείς όπου η αποτυχία είναι επαναλαμβανόμενη. Υπάρχουν, ας πούμε, μαθητικές ιδιοφυΐες που δεν έχουν καμιά σχέση με τον αθλητισμό. Ετσι κάθε προσπάθεια για… πρωταθλητισμό (όπως κάνουν πολλές ελληνικές οικογένειες) αποβαίνει σε αποτυχία βλάπτοντας και τον ψυχισμό του παιδιού. “Περνούμε” σε άλλη δραστηριότητα που ευχαριστεί το παιδί και ανταμείβεται με επιτυχίες.
ΟΧΙ! Μια αποτυχία δεν μας καθιστά “χαμένους”. Είμαστε πραγματικά χαμένοι, μόνον όταν αποφασίζουμε να μη ξαναδοκιμάσουμε τις δυνάμεις μας. Εξάλλου, αποτυχία δεν είναι να πέφτεις… Αποτυχία είναι να μη προσπαθείς να ξανασηκωθείς.
ΥΠΑΡΧΕΙ ένα ωραίο παραδοξολόγημα -το λέει ο 15χρονος Τζακ Άντρακα- ότι «η αποτυχία είναι ό,τι καλύτερο για τη δημιουργικότητα». Απλά χρειάζεται θάρρος να συζητήσουμε και να ανακαλύψουμε τα πράγματα που προσφέρει η άλλη πλευρά της. Αυτή του «Ουδέν κακόν αμιγές καλού».
