• «…Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά-σιγά, βουλιάζει και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά…»
(Γ. Σεφέρης, 1900-1971, Νόμπελ 1963, απόσπασμα από το “Ενας γέροντας στην ακροποταμιά”, Τα Ποιήματα, Ίκαρος, 1976)
Η ΜΟΥΣΙΚΗ και το τραγούδι είναι αναπόσπαστα δεμένα με τη ζωή μας. Πριν μάθουμε να συλλαβίζουμε, να αρθρώνουμε προτάσεις, η μουσικότητα της φωνής της μαμάς, οι ήχοι της φύσης και του περιβάλλοντος γίνονται ήδη γνώριμοι σύντροφοί μας. Που όσο κι αν μεγαλώνουμε, δε λησμονούμε…
ΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ με το νανούρισμα της μάνας, μαθαίνουμε “μουσικές” λεξούλες, τραγουδάκια, διατρέχουμε τη ζωή μας σιγοψιθυρίζοντας “μουσικούς” σπασμένους στίχους, παντρευόμαστε κάτω από ήχους χορευτικών ασμάτων, ξεφαντώνουμε με την παρέα τραγουδώντας, πεθαίνουμε με μοιρολόγια.
ΚΑΠΩΣ έτσι δικαιολογείται και η σθεναρή συμπαράσταση φορέων και λαού προς ένα φορέα/”αναμεταδότη” του μουσικού μας πολιτισμού. Εννοούμε τη δημόσια ραδιοφωνία και τηλεόραση, την ΕΡΤ. Που, μέχρι πριν δυο δεκαετίες, κατείχε το μονοπώλιο της ψυχαγωγίας και της ενημέρωσής μας. Με ελεγχόμενη, μάλιστα, απόλυτα την ενημέρωση. Και με όχι πάντα ελεύθερη τη μουσική μετάδοση σπουδαίων έργων “αντιφρονούντων” μουσικοσυνθετών, καθόσον η ΕΡΤ ήταν -και παραμένει- υποχείρια της εκάστοτε κυβέρνησης.
ΑΠΟ το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (και τηλεόρασης) πέρασαν κατά καιρούς όλοι οι μεγάλοι Έλληνες μουσικοσυνθέτες. Από κοντά οι συγγραφείς, οι στιχουργοί, εξαιρετικοί ηθοποιοί, θεατράνθρωποι, σχολιαστές, δημοσιογράφοι, ποιητές, ξένες προσωπικότητες κ.ά.. Διαμαρτυρηθήκαμε, και πολύ σωστά, για το “αιφνίδιο” κλείσιμο της ΕΡΑ. Όχι τόσο από αγάπη για τους εργαζόμενους σ’ αυτήν, όσο για την κατάργηση ενός θεσμού με τον οποίο γαλουχηθήκαμε, μεγαλώσαμε, διαμορφωθήκαμε…
ΛΟΓΟΙ συναισθηματικοί, λοιπόν, που, όμως, δεν ενεργοποιούνται πάντα: ας πούμε, δεν διαμαρτυρηθήκαμε το ίδιο και για τους εκπ/κούς της Μ.Ε. που… επιστρατεύτηκαν αστραπιαία και μόνο στο άκουσμα μιας απεργίας στις Πανελλαδικές! Έχει σπουδαιότερη θέση στη ζωή μας η μουσική ή η θεατρική διασκέδαση, μια εκπομπή ή μια ξένη σειρά στην τηλεόραση, από την Παιδεία; Ή, μήπως η σωστή μόρφωση των παιδιών μας έχει απαξιωθεί σε τέτοιο βαθμό από πολιτεία, εκπ/κούς κι εμάς, ώστε να θεωρείται αυτή υποδεέστερη, ανάξια υπεράσπισης, αμελητέα και περιττή;
…ΕΝ ΠΑΣΗ περιπτώσει.
Στις 21/6 είχαμε το θερινό ηλιοστάσιο και την ευρωπαϊκή “Ημέρα Μουσικής” (1): μια προσπάθεια να εξανθρωπιστούμε μέσω της μουσικής τέχνης ως μορφής επικοινωνίας των λαών. Η μουσική, έτσι κι αλλιώς, ενώνει ανθρώπους, μετακινεί καλλιτέχνες ανά την υφήλιο, αποτελεί “διεθνή γλώσσα”, μετατρέπει πλατείες και γειτονιές σε χώρους ενθουσιασμού, εξεγείρει λαούς, απαλύνει πόνους, μάς “ταξιδεύει” στα ενδόμυχα του είναι μας. Δίνει πιο απλά έκφραση και χρώμα στη χαρά ή τη λύπη μας και νόημα στην ύπαρξή μας.
ΟΙ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ, οι ακούραστες “εργάτριες” του σώματός μας, συμμετέχουν ενεργά στην απόλαυση του θαύματος που λέγεται ζωή: είναι τα “παράθυρά” μας. Η πιο “ανοικτή” στον κόσμο, μετά την όραση, είναι- κατά την άποψή μας- η ακοή. Είτε για φωνές ή ψιθύρους πρόκειται, για τραγούδια του συρμού ή κλασικά κομμάτια, για θροΐσματα του ανέμου στα φυλλώματα ενός πλατάνου, ή για τον φλοίσβο της θάλασσας σε μια κρητική ακρογιαλιά, είτε ακούς νυχτιάτικα τον σιωπηλό ύμνο των αστεριών…, όλα, μέσα κι έξω από την ύπαρξή μας, συγκροτούν μια θεσπέσια μουσική υπόκρουση.
ΤΟ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ μουσικό κομμάτι που ξανακούμε συνδέεται άμεσα με τη μνήμη. Και τα δυο (μουσική και μνήμη) συναποτελούν βασικές εκφάνσεις της ζωής μας: μέσα από λησμονημένες νότες που ξαναπαίζονται, αναθιβάνουμε τα παιδικά μας χρόνια, τα πρώτα μας ερωτικά παιχνίδια, τον πόνο που βιώσαμε χάνοντας αγαπημένα πρόσωπα, τις ελπίδες που διαψεύστηκαν, τους αγιάτρευτους καημούς, την πρώτη απογοήτευση, την πρώτη επιτυχία…
Η μουσική που συνοδεύει το δημοτικό ή το ριζίτικο, το επαναστατικό ή κοινωνικό μανιφέστο, το πολιτικό ή το θρησκευτικό όραμα, το τραγούδι του γάμου ή της τάβλας, της μοναξιάς ή του θανάτου, ξαναφέρνει στη μνήμη ό,τι προσπαθεί πεισματικά η σκόνη του χρόνου να σκεπάσει.
ΜΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ, σύμφωνα με τους γιατρούς, δρα και καταπραϋντικά. Θεραπευτικά (2). Όταν οτιδήποτε μας στενοχωρεί, αρκεί να βυθιστούμε στους ήχους μιας αγαπημένης μουσικής, για να ηρεμήσουμε, να ξεχαστούμε… Πάντα κάποιο τραγούδι θα μας εκφράζει ξαναφέρνοντάς μας σε αλλοτινές “ευτυχισμένες” εποχές. Ένα από τα παράξενα του ανθρώπινου νου είναι να συνδέει με τη νοσταλγία κυρίως χαρούμενες στιγμές. Γι’ αυτό και η μουσική καταλαγιάζει. Ή γεννά ένα λυτρωτικό δάκρυ…
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ενυπάρχει παντού. Μας βοηθάει να ζήσουμε καλύτερα, έστω και με τον όρο της πικρής “διασκέδασης” (le divertissement) που δίνει ο Πασκάλ. Κάθε βίωμα είναι πηγή μουσικότητας. Κάθε ρυθμός ζωής οδηγεί σε μελωδία, αρκεί να έχουμε την ικανότητα να την ανακαλύψουμε.
ΒΕΒΑΙΑ, θα μου πείτε, εδώ υπάρχουν κάθε μέρα “μνημονιακοί βιασμοί”, πού να βρούμε “τη μουσικότητα” μιας… τρόικας; Εδώ “πυρπολούμαστε” καθημερινά από καυτά μέτρα και… «ημείς άδομεν» άκαιρα;
ΚΙ ΟΜΩΣ, η μουσική, όπως η ποίηση και κάθε Τέχνη, είναι σωτήριες αντιδράσεις της ψυχής, όταν συνθλιβόμαστε από την ανυπόφορη, την αβάστακτη καθημερινότητα. Το λέει κι ο Μ. Θεοδωράκης:
«Αν δεν είχα βιώσει αυτά που βίωσα, δεν θα είχα γράψει αυτή τη μουσική. Η μουσική για μένα ποτέ δεν υπήρξε αυτοσκοπός, είναι κάτι το βιωματικό».
ΒΙΩΜΑ ή απλό άκουσμα, επένδυση σε ποίημα ή μαντινάδα, συνοδός σε κείμενα ή σε μια θεατρική παράσταση, η μουσική, “καλή” ή “κακή”, αποτελεί το αλατοπίπερο της ζωής. Χωρίς αυτή, ο βίος μας θα ήταν σίγουρα αβίωτος…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
•(1) Η “Ημέρα της ευρωπαϊκής μουσικής” πρωτοκαθιερώθηκε στο Παρίσι το 1982, με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Πολιτισμού Ζακ Λανγκ. Το 1985 ο θεσμός εξαπλώθηκε έξω από τα γαλλικά σύνορα. Η Αθήνα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1985, με τη Μελίνα υπουργό Πολιτισμού, ήταν η πρώτη εκτός Γαλλίας χώρα στην οποία πραγματοποιήθηκε η Γιορτή της Μουσικής. Το φετινό (2013) μήνυμά της συνοψίζεται στη φράση «Κάνε τη μουσική, γίνε η γιορτή».
•(2) Ειδικά στις ΗΠΑ πολλά νοσοκομεία έχουν εντάξει τη μουσική στο πρόγραμμα αποθεραπείας των ασθενών. Ακόμη και η διάσημη Κλινική Μάγιο, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα, χρησιμοποιεί τη μουσικοθεραπεία έπειτα από επεμβάσεις του καρδιαγγειακού συστήματος για να μειώσει το στρες των χειρουργημένων. (Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ 15-5-2009).
