ΑΠΟ τις πιο σωστές κουβέντες που άκουσα στη ζωή μου είναι η παρακάτω μαντινάδα – και όχι μόνο. Μιλάει για την αυτάρκεια και την αυτοσυγκράτηση που οφείλουμε να έχουμε στη ζωή, ώστε να τα βγάζουμε πέρα με τις (οποιεσδήποτε) κρίσεις -οικονομικές ή άλλες- αλλά και τις καθημερινές υπερεπιθυμίες μας. Συνοπτική και πυκνή λέει:
• «Άμα δεν έχεις ό,τι θες, αγάπα ό,τι έχεις
κι ό,τι φτάνει η χέρα σου ποτέ μην το ξετρέχεις».
Η ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ είναι αρετή των σοφών, και οι Κρητικοί είναι κατά γενικό κανόνα προσγειωμένοι άνθρωποι. Ξέρουν να χρησιμοποιούν και να αξιοποιούν τα ιδιαίτερα προσόντα τους, τα δοσμένα από τη φύση… Αλλά, δεν είναι μόνο η αυτάρκεια που πρέπει να είναι οδηγός μας. Κι αν αυτή είναι το ένα πόδι μας, το άλλο είναι η προνοητικότητα:
• «Όποιος προβλέπει στη ζωή, πάντα ’ναι κερδισμένος
κι όποιος βαδίζει στα τυφλά, βγαίνει ζημιωμένος»
…ΥΠΑΡΧΕΙ πληθώρα παραινετικών μαντινάδων που προτρέπουν, προειδοποιούν, δείχνουν τη σωστή πορεία για μια καλύτερη ζωή… Τώρα δε που τα πάντα αλλάζουν, θέλουμε δε θέλουμε, ας ξαναβρούμε τον αληθινό εαυτό μας. Και ναι μεν οι οικονομικές κρίσεις παρέρχονται, τα μαθήματα όμως μένουν. Ας πούμε:
-[Για τον δειλό, τον αναποφάσιστο που φοβάται το ρίσκο, που οχυρώνεται πίσω από το επιχείρημα ότι του φταίνε πάντα οι άλλοι για τις “αναποδιές” στη ζωή του και ποτέ ο ίδιος…, η παρακάτω μαντινάδα:
• «Αφού δεν εξεκίνησες πώς θέλεις και να φτάσεις
ούτε κερδίζεις τίποτε χωρίς να δοκιμάσεις».
-[Για τον “ερωτευμένο” που βλέπει ανυπέρβλητα εμπόδια στην αγάπη, όταν δεν θέλει -όντας άτολμος και λιπόψυχος- να συναντήσει πάση θυσία την αγαπημένη του, οι στίχοι:
• «Βαρέθηκα να τη θωρώ τη θάλασσα μπροστά μου
της ρίχνω ευθύνες, φταίει αυτή που βρίσκεσαι μακριά μου».
-[Σ’ αυτή τη ζωή ό,τι δίνεις παίρνεις. Δεν δίνεις αγάπη, δεν θυσιάζεσαι γι’ αυτήν…, δεν παίρνεις με τη σειρά σου τίποτε:
• «Για ναν’ ο κόσμος όμορφος να ’χει η ζωή άξια
δίνε τσ’ αγάπης μερτικό έστω και με θυσία».
-[Κι όμως! Δεν υπάρχει ωραιότερο συναίσθημα στη ζωή, δεν υπάρχει άλλη πληρότητα συναισθημάτων, από την αγάπη. Αυτή είναι που της δίνει το πραγματικό της νόημα:
• «Δεν έχει αξία η ζωή αν δεν καρδιοχτυπήσεις
για μιαν αγάπη σου κρυφή ανε δεν ξενυχτήσεις».
-[Μετά τον έρωτα και τους γονείς, σημασία στη ζωή μας έχουν οι φίλοι: με τις χαρές και τις λύπες που βιώνουμε κοντά τους, η ψυχή μας “ντύνεται” με τα πιο όμορφα ρούχα:
• «Είναι γυμνή μία ψυχή όντες δεν έχει ζήσει
παρέες φίλους και χαρές και πόνο να υμνήσει».
-[Η δραστηριότητα στον άνθρωπο είναι ζωτικής σημασίας. Κανείς δεν κάθεται να κλαίει τη μοίρα του, αλλά αντιδρά γόνιμα, ώριμα και “διορθωτικά”. Βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση και αποφεύγει τα ίδια σφάλματα:
• «Η γη γυρίζει συνεχώς γι’ αυτό και δε μουχλιάζει
μουχλιάζει όμως ο άνθρωπος, όταν μυαλό δεν βάζει».
-[«Οι άντρες δεν κλαίνε!»: ένας μύθος που καλά κρατεί. Μόνο όμως, σαν μύθος. Τα συναισθήματα, ο έρωτας, οι στενοχώριες είναι ίδιες και για τα δυο φύλα και πρέπει να εκφράζονται:
• «Είντα ’ναι ν’ αγαπάς, κατές, και να σου λένε οι άλλοι,
δεν είσαι άντρας που ’φηκες το δάκρυ να προβάλει».
-[Τα θετικά και αρνητικά του γάμου τα είπε κι ο Σωκράτης: με την Ξανθίππη και τη φιλοσοφία του! Διαχρονική λοιπόν η μαντινάδα:
• «Κλαίει τ’ αμπέλι ακλάδευτο, κλαίει και κλαδεμένο
κλαίει κι ο νιος απάντρευτος κλαίει και παντρεμένος».
-[Από τα τρία πράγματα που φεύγουν και δεν γυρίζουν πίσω, ένα είναι ο λόγος (τα άλλα δυο, η πέτρα κι ο χρόνος). Προσοχή συνεπώς σε ό,τι λέμε:
• «Λέξη που δεν ειπώθηκε, δεν ημπορεί να βλάψει
Μια λέξη που ειπώθηκε πολλούς μπορεί να κάψει».
-[Η επιπολαιότητα δεν έχει θέση στη ζωή μας. Τουλάχιστον σε καιρούς μνημονίων. Τώρα που και οι λέξεις… φορολογούνται, τώρα που κι οι καλημέρες παρεξηγούνται, ο συνετός άνθρωπος προσέχει πότε μιλάει. Κι αν μιλάει, μιλάει μετρημένα:
• «Ξέρει αν πρέπει να μιλεί, κι αν πρέπει να σωπαίνει
ο άνθρωπος ο λογικός, ποτέ δεν επιμένει».
-[Το ευμετάβολο στη ζωή είναι καθημερινό φαινόμενο. Κι όμως εμείς επιμένουμε να στενοχωριόμαστε για την κρίση, τους κακούς πολιτικούς, τα χάλια μας, την αβελτηρία μας:
• «Μη συλλογιέσαι άνθρωπε κι όλα στον κόσμο αλλάζουν
Και τα θολώτερα νερά, κι αυτά κατασταλάζουν».
-[Η προβλεπτικότητα είναι σωτήρια για όλους μας, γιατί μας προστατεύει από την ανέχεια και τη χρόνια ταλαιπωρία:
• «Τον χρόνο και τα χρήματα, ο φρόνιμος προβλέπει
και τα ξοδεύγει και τα δυο, δεν πρέπει κι όπου πρέπει».
-[Πολλές φορές ο εγωισμός δεν μας επιτρέπει να συζητήσουμε το πρόβλημά μας με τους άλλους. Κι όμως χρειάζεται η συζήτηση, επειδή:
• «Την ξένη γνώμη να γροικάς, και τη δική σου κράτει
κι εκείνη απου σ’ ωφελεί, με κείνη περιπάτει»
-[Σε περιόδους που τα πάντα γκρεμίζονται γύρω μας, το μόνο που μας σώζει είναι η ανθρωπιά. Η αλληλεγγύη είναι η πιο πολύτιμη και αποτελεσματική λέξη/πράξη για να βοηθήσουμε να ξανασηκωθούν εκείνοι που λύγισαν και έπεσαν:
• «Φορτίο είν’ η ανθρωπιά, γι’ αυτούς που την κρατούνε
μα ’ναι περήφανοι παντού, όπου και να βρεθούνε»
…ΜΙΚΡΗ “ανθοδέσμη” τα παραπάνω από τους λειμώνες της αιώνιας, της αξεπέραστης και δυνατής σοφίας του κρητικού λαού. Που πάντα στέκεται όρθιος στα πόδια του, σε ό,τι κι αν η Ιστορία και οι καιροί του επιφυλάσσουν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
Η εμμονή στις κρητικές μαντινάδες δεν εκφράζει μόνο το θαυμασμό μας γι’ αυτό το είδος του κρητικού λόγου. Είναι ότι, μέσα σε δυο στίχους, ο απλός λαός μπορεί και συμπυκνώνει μια σοφία που άλλοι θα χρειαζόντουσαν τόμους βιβλίων. (Στ.Γ.Κ.)
