» Ζούμε στην υπερπραγματικότητα ´σκασιάρχες´ από την έρημο του πραγματικού
» Ανάμεσα σε νοσταλγία, αδράνεια, απογοήτευση και μηδενισμό
Ντάγκλας Κέλνερ – Ζαν Μπωντριγιάρ
Εκδόσεις ´ΠΑΝΟΠΙΤΙΚΟΝ´
Μετάφραση: Ζήσης Σαρίκας
Ολοι – όλες πορευόμαστε στη λεωφόρο της ελεγχόμενης σκέψης και συμπεριφοράς, βουτηγμένοι μέσα στην αδιανόητη οικονομική κρίση που μας εξουθενώνει, χωρίς ουσιώδεις δικές μας ατομικές και συλλογικές αντιστάσεις, παρασυρόμενοι από την κατακλυσμιαία ροή εικόνων, κωδικών, μοντέλων ζωής και ψευδαισθήσεων.
Με αυτές να εξατμίζονται και να χάνονται μέσα στον υπερκαύσωνα της οικονομικής, της κοινωνικής και της απόλυτα αντιπνευματικής κρίσης που μας έχει επιβληθεί. Για να ’μαστε κάθε στιγμή έρμαια του απρόσμενου και τυχαίου που επιβάλλονται ως απόλυτοι καταναγκασμοί. Οπως, οι ´τροϊκανές´ επιβολές και επιβουλές, που μας εκμηδενίζουν ως άτομα και λαό. Αλλά και ως ανθρωπότητα ολόκληρη…
Ο Αμερικανός φιλόσοφος Ντάγκλας Κέλνερ εξετάζει την πνευματική κατάθεση του ΖΑΝ ΜΠΩΝΤΡΙΓΙΑΡ, ενός από τους μείζονες και πλέον αμφισβητούμενους φιλοσόφους της εποχής μας, εισάγοντάς μας στον άκρως πολύπλοκο κόσμο της μετανεωτερικότητας. Τον κόσμο της τωρινής κρίσης, μέσα από την ασύδοτη κατανάλωση, την εικονική επικοινωνία και την υψηλή τεχνολογία. Εναν κόσμο ΥΠΕΡ-ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, που διέπεται από την κυριαρχία του αντικειμένου και του ´σημείου´, με ολοκληρωτική πραγματοποίηση, που αποβαίνει σε βάρος του υποκειμένου και της αυτονομίας του.
Με κυρίαρχη, τη μετα-νεωτερική ρήξη, με τομή στην ιστορία. Με τη ναρκωμένη και υπνωτισμένη (κατά τον Μπωντριγιάρ) και κορεσμένη από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας συνείδηση να βρίσκεται σε τέτοια ´σαγήνη´ με την εικόνα και το θέαμα ώστε η ίδια η έννοια του νοήματος να διαλύεται έως μηδενισμού της. Με ταλάντευση των ατόμων και των μαζών ανάμεσα σε νοσταλγία και μηδενισμό, οι μάζες απορροφούν τις κοινωνικές τάξεις, το υποκείμενο της πράξης ΘΡΑΥΕΤΑΙ και τα αντικείμενα κυβερνούν τα ανθρώπινα ΟΝΤΑ. Με την έννοια της υπερ-σάρκωσης αγαθών ή δεινών να συνοδεύονται από ΑΔΡΑΝΕΙΑ, η οποία όμως οδηγεί τελικά σε ΕΚΡΗΞΗ, οργή και βαθιά κρίση.
Ο Ζαν Μπωντριγιάρ, της σύγχρονης μεταμοντερινιστικής ´πρόκλησης και αμφισβήτησης´, με την παιγνιώδη φιλοσοφικο-επικοινωνιακή σκέψη έχει γράψει πολλά για πολλές έννοιες, για πολλές πραγματικότητες, κυρίως, του πολιτισμού της μετανεωτερικότητας, τις ριζοσπαστικότητες κ.λπ. Για την έννοια του Μηδενισμού (όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Αμερικανού φιλόσοφου Ντάγκλας Κέλνερ, σελ. 73, εκδ. ´ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ´, σειρά: Σύγχρονη σκέψη, μετάφραση: Ζήσης Σαρίκας) ο Μπωντριγιάρ έχει γράψει ότι:
ΒΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΛΗΘΕΙΑ Η ΠΗΓΗ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΠΕΝΕΙΜΕ
«Το να είσαι μηδενιστής είναι κάτι που μεταφέρει μέχρι το ανυπόφορο όριο των ηγεμονικών συστημάτων.
Αυτό το ριζοσπαστικό χαρακτηριστικό της χλεύης και της βίας, αυτή την πρόκληση στην οποία το σύστημα καλείται να απαντήσει μέσω του ίδιου του θανάτου, τότε είμαι τρομοκράτης και μηδενιστής στη ΘΕΩΡΙΑ, όπως άλλοι είναι στα όπλα. Η θεωρητική βία, ΟΧΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ, είναι η μόνη πηγή που μας έμεινε. Ενα τέτοιο όμως συναίσθημα είναι ουτοπικό.
Επειδή θα ήταν ωραίο να είσαι μηδενιστής, αν υπήρχε ακόμη ριζοσπαστικότητα και θα ήταν ωραίο να είσαι τρομοκράτης, αν ο θάνατος, μαζί και ο θάνατος του τρομοκράτη, είχε ακόμη νόημα… σ’ αυτό τον ενεργό μηδενισμό της ριζοσπαστικότητας, το σύστημα αντιπαραθέτει τον δικό του, τον μηδενισμό της εξουδετέρωσης.
Το σύστημα είναι επίσης μηδενισμένο, με την έννοια ότι έχει τη δύναμη, να οδηγήσει τα πάντα, ακόμη και ό,τι το αρνείται, στην αδιαφορία».
ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΙ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Πώς αποδίδεται, όμως, λεξικογραφικά ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ;
α) Αναγωγή στο μηδέν.
β) Φιλοσοφικά: Η φιλοσοφική τάση που αρνείται όλες τις παραδεγμένες αξίες (οπότε πλησιάζει τον αναρχισμό) ή αρνείται τη γνωστική ικανότητα, οπότε πλησιάζει τον σκεπτικισμό και τον αγνωστικισμό.
ΣΥΝΩΝΥΜΟ: Νιχιλισμός.
γ) Η στάση ή η συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από άρνηση και αμφισβήτηση των πάντων.
δ) Κίνημα (Μηδενισμού) που αναπτύχθηκε κατά τα τέλη του 19ου αι. στην Τσαρική Ρωσία και επιδίωκε την ανατροπή του καθεστώτος και την κατάρρευση της κοινωνικής δομής με τρομοκρατικές μεθόδους.
(Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας).
Ολοι, όμως οι μηδενισμοί εκμηδενίστηκαν και εξουδετερώθηκαν από το διαρκές σύστημα που αποτελεί τον κορυφαίο μηδενιστή που αντιπαραθέτει τον δικό του ´ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ της ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗΣ´.
Αυτή είναι η πραγματικότητα στη διαρκή μηδενιστικότητα του σύγχρονου πολιτισμού, με τον Αμερικανό φιλόσοφο Ντάγκλας Κέλνερ να αναλύει τη ´Σκέψη´ του Ζαν Μπωντριγιάρ ´ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ´.
Στη μικρή εισαγωγή του γράφει ότι ο Ζαν Μπωντριγιάρ είναι μια από τις πιο εξέχουσες μορφές της διανόησης της εποχής μας.
ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΕ ΟΛΑ ΣΤΗ ΖΩΗ
Στο συνολικό έργο του συνδυάζει τη φιλοσοφία, την κοινωνική θεωρία και μια ιδιοσυγκρασιακή, πολιτισμική, μεταφυσική που αντανακλά βασικά συμβάντα φαινομένων της εποχής.
Οξύς κριτικός της σημερινής κοινωνίας, κουλτούρας και σκέψης, θεωρείται συχνά μείζων γκουρού της γαλλικής μετανεωτερικής θεωρίας, αν και μπορεί να διαβαστεί επίσης, ως στοχαστής που συνδυάζει την κοινωνική θεωρία και τη φιλοσοφία, με πρωτότυπους και προκληκτικούς τρόπους και ως συγγραφέας που έχει αναπτύξει το δικό του ύφος και τρόπο γραφής.
Εχει δημοσιεύσει πάνω από τριάντα βιβλία και έχει σχολιάσει ορισμένα από τα πιο πολιτισμικά και κοινωνιολογικά φαινόμενα της σημερινής εποχής, συμπεριλαμβανομένης της εξάλειψης των διακρίσεων φύλου, της φυλής και της τάξης που δόμησε τις νεωτερικές κοινωνίες, μετατρέποντάς τες σε μια καινούργια μετανεωτερική κοινωνία κατανάλωσης μέσων μαζικής επικοινωνίας και υψηλής τεχνολογίας.
Στους σχολιασμούς συμπεριέλαβε τους μεταβαλλόμενους ρόλους της τέχνης και της αισθητικής καθώς και τις θεμελιώδεις αλλαγές στην πολιτική, στην κουλτούρα και στα ανθρώπινα όντα, αλλά και της μαζικής επικοινωνίας, της πληροφόρησης και των κυβερνητικών τεχνολογιών, στη δημιουργία μιας ποιοτικά διαφορετικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων, που προκαλεί θεμελιώδεις αλλαγές στην ανθρώπινη και κοινωνική ζωή.
ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΔΙΑΡΚΟΥΣ… ΚΑΤΑΔΡΟΜΗΣ!
Το 1970 ήταν η ´καλτ´ μορφή της μετανεωτερικής θεωρίας, ενώ, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ανέπτυξε ένα ιδιαίτερα προσωπικό τρόπο φιλοσοφικής ανάλυσης. Με μοναδικό τρόπο σκέψης, κατά την άποψη του Αμερικανού φιλοσόφου Κέλνερ που έκαμε τη μελέτη, για τον Μπωντριγιάρ στο θέμα: ´Πρόκληση και αμφισβήτηση´. Για να πει ο Κέλνερ συνοπτικά ό,τι: «Αναδρομικά ο Μπωντριγιάρ μπορεί να κρίνει ως θεωρητικός που περιέγραψε με πρωτότυπους τρόπους τη ζωή των σημείων και την επίπτωση της τεχνολογίας στην κοινωνική ζωή. Ενώ, υπέβαλε σε συστηματική κριτική μείζονες τρόπους της νεωτερικής σκέψης, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα και τις δικές του φιλοσοφικές προοπτικές…».
Κατ’ αρχήν ήταν καθηγητής της Γερμανικής Φιλολογίας και μετέφρασε στα γαλλικά έργα του Πέτερ Βάις και του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Οπως και ένα βιβλίο του Πέτερ Μίλαν για τα μεσαιωνικά επαναστατικά κινήματα. Αυτή την περίοδο μελέτησε τα έργα του μεγάλου στοχαστή Ανρί Λεφέρβ του οποίου οι κριτικές της καθημερινής ζωής των εντυπωσίασαν. Παράλληλα, όμως, τον έθελξαν και οι σημειολογικές αναλύσεις του Ρολάν Μπάρι για τη σημερινή κοινωνία…
Το 1966 έγινε βοηθός του Λεφέρβ, στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Ναντέρ, όπου και άρχισε να διδάσκει Κοινωνιολογία τον ίδιο χρόνο (Οκτώβρης 1966).
Συμμετείχε στα γεγονότα του Μάη του 1968 που κόντεψαν να ρίξουν τον Ντε Γκωλ από την εξουσία…
ΝΑ ΤΟΡΠΙΛΙΣΤΕΙ Η ΛΕΥΚΗ ΜΑΖΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ
Στο έργο του ´Καταναλωτική κοινωνία´ καταλήγει εκθειάζοντας ´πολλαπλές μορφές απόρριψης´ των κοινωνικών συμβάσεων, της περίβλεπτης κατανάλωσης και της κομφορμιστικής σκέψης και συμπεριφοράς, οι οποίες μπορούν να συγχωνευθούν σε μια ´πρακτική ριζικής αλλαγής´.
Σ’ αυτό το έργο του υπαινίχθηκε την ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ´Βίαιων εκρήξεων και αιφνίδιας διάλυσης που θα επέλθουν μετά τον Μάη του 1968, για να τορπιλίσουν αυτή τη λευκή μάζα (της κατανάλωσης).
Επίσης, περιέγραψε την άλλη κατάσταση όπου η αλλοτρίωση είναι τόσο ολοσχερής, ώστε δεν μπορεί να ξεπεραστεί επειδή ´είναι η ίδια η δομή της κοινωνίας της αγοράς´.
Με το επιχείρημά του να είναι ότι σε μια κοινωνία όπου το καθετί είναι εμπόρευμα που μπορεί να αγοραστεί και να πουληθεί η Αλλοτρίωση είναι ολοσχερής.
ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΣΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ
Ομως τι είπε για τον Μαρξισμό ο Μπωντριγιάρ και για τις δικές του καταχωρίσεις και απαξιώσεις, που του έγιναν από τον εφαρμοσμένο τον ολοκληρωτισμό για να επιφέρει, τελικά, τον μηδενισμό της κόκκινης ιδεολογίας;
Βασικά, υποστήριξε, όπως αναφέρει (σελ. 21 της μελέτης του Ντάγκλας Κέλνερ), ότι: «Η Μαρξική κριτική του καπιταλισμού, απλώς, επιτίθεται στην ανταλλακτική αξία, ενώ εκθειάζει την αξία της χρήσης και κατ’ ακολουθία την ωφελιμότητα και την εργαλειακή ορθολογικότητα». Ομως, πάλι, κατά τον Μπωντριγιάρ «ο Μαρξισμός αναζητώντας μια καλή χρήση της οικονομίας είναι μια περιορισμένη μικροαστική κριτική. Ενα ακόμα βήμα της ασημαντοποίησης της ζωής προς την ´καλή χρήση´ του κοινωνικού! Ετσι, όμως, σε κάθε περίπτωση, ο μαρξισμός είναι μόνο ο απομαγευμένος ορίζοντας του κεφαλαίου -καθετί δε που προηγείται ή έπεται απ’ αυτού είναι ριζοσπαστικό».
ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ… ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ!
Μέσα από αυτές τις θέσεις και τις αντιθέσεις και παρά τον Μάη του 1968 και όλες τις μετέπειτα καταλύσεις, διά της παγκοσμιοποίησης και της κρατικής βίας, με προκάλυψη τη μάσκα του Νεο-φιλελεύθερου ψευδο-δημοκρατισμού επήλθε η βαριά κρίση που ζει σήμερα, ως ΕΚΡΗΚΤΙΚΟ Αδιέξοδο πολιτισμού. Με εξαπλωμένο τόσο στην Κρήτη – Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη, αλλά και στις υπερδυνάμεις, μαζί και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, ενός εκτεταμένου ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ εξουδετέρωσης όλων των αξιών που διασφαλίζουν από την απόλυτη απαλλοτρίωση τον άνθρωπο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.
Για να υποστηρίξει την άποψή του στο έργο ´Ο καθρέφτης της παραγωγής´ για τη συμβολική ανταλλαγή που λειτουργούσε στις προκαπιταλιστικές κοινωνίες…
Με αντιπαράθεση στις νεωτερικές κοινωνίες που είναι οργανωμένες γύρω από την παραγωγή και στις μετανεωτερικές κοινωνίες που είναι οργανωμένες γύρω από την ´προσομοίωση´ των σύγχρονων πολιτισμικών τρόπων της αναπαράστασης, όπως η τηλεόραση, ο κυβερνοχώρος των ηλεκτρονικών υπολογιστών και η εικονική πραγματικότητα. Μέσα σ’ αυτή όμως καταργείται η πολιτική οικονομία με κυριαρχία της προσομοιακής πραγματικότητας, που είναι πιο πραγματική από την πραγματική, με τους κώδικες του υπερ-πραγματικού να ελέγχουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας.
