Γεωστρατηγική ανάλυση της Μεσογείου
Δρ Ιωάννης ΠΑΡΙΣΗΣ Εκδοτικός οίκος: Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ
Ενα σπουδαίο βιβλίο με πλήθος ντοκουμέντων γραμμένο με υψηλή στρατιωτική και επιστημονική ευθύνη από τον διεθνούς εποπτείας Ελληνα στρατηγό ε.α. και δρα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων γεωστρατηγικό αναλυτή Ιωάννη Παρίση. Ο οποίος σ? αυτή τη σημαντική μελέτη του αναλύει το στρατηγικό περιβάλλον της Μεσογείου και πώς αυτό διαμορφώνεται, κατ? αρχήν από τις πολιτικές, τα συμφέροντα, τις δράσεις και τις συνεργασίες ή τις αντιπαραθέσεις των κρατών που την περιβάλλουν.
Ενώ, επιπλέον, το περιβάλλον αυτό επηρεάζεται από τα αντικρουόμενα συμφέροντα και τους ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων. Για να διαδραματίζει η Μεσόγειος κεντρικό ρόλο για την Ευρώπη, τη Βόρειο Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τον κόσμο ευρύτερα. Κατά τα τελευταία χρόνια ανακύψανε νέες διεθνείς απειλές, ενώ οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο δημιούργησαν ένα εντελώς νέο γεωπολιτικό σκηνικό. Με την ενεργειακή ασφάλεια να αποτελεί κύριο αντικείμενο ενδιαφέροντος στην ευρύτερη Μεσογειακή περιοχή, δεδομένου ότι σ? αυτήν υπάρχουν επίσης τεράστια αποθέματα ενεργειακών πόρων καθώς επίσης και δίκτυα αγωγών που μεταφέρουν την ενέργεια στις ακτές της Μεσογείου.
Για να έχουν δημιουργηθεί νέες συνθήκες στο στρατηγικό περιβάλλον της Μεσογείου. Με πλείστες όσες εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες. Με ιδιαίτερη επικινδυνότητα τη Συριακή, την Αιγυπτιακή, την Ιρανική, την Κουρδική, την Τουρκική. Κρίσεις που εντείνουν μια ανειρήνευτη, πολύχρονη πραγματικότητα, ακόμα και με κινδύνους πυρηνικής επίθεσης στη Μεσόγειο των μεγάλων συγκρούσεων, του θρησκευτικού φανατισμού, της συνεχούς τρομοκρατίας, των μεγάλων συμφερόντων ενέργειας και των κρίσιμων παράνομων μεταναστεύσεων, αλλά και την αντιπαλότητα για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων.
Για να καθίσταται αναγκαία μια ΔΙΑΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ πολιτική οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας προς όφελος της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και όλων των Μεσογειακών και Μεσοανατολικών λαών. Με πρόβλεψη τους ευρύτερους ρόλους της Ε.Ε. στη Μεσόγειο – Μ. Ανατολή, Βόρεια και Υποσαχάρια Αφρική. Με παράλληλο μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ, σε μια συμμαχία, που θα παίζει ευρύτερο πολιτικό ρόλο, με μείωση του στρατιωτικού για πρόληψη δημιουργίας κι άλλων ολοκληρωτικών καθεστώτων, που θα ξαναδημιουργήσουν συνθήκες Μεσαίωνα στη Μεσόγειο του πολιτισμού.
Η στρατηγική αξία της Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής που την περιβάλλει εξακολουθεί να υφίσταται από αρχαιοτάτων χρόνων (κυρίως από την κυριαρχία της PAX MINOICA, της PAX ROΜANA και όλων των μετέπειτα μεγάλων δυνάμεων), ως σήμερα, μάλιστα τώρα σε πολύ υψηλό βαθμό. Για να αποδειχτεί η σύγχρονη μεγάλη στρατηγική σημασία της Μεσογείου -πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά, ενεργειακά, πυρηνικά, υγιεινολογικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά και νεο-πειρατικά, τρομοκρατικά, θαλασσοκρατορικά, αερο-ελεγκτικά και εν γένει εκμεταλλευτικά. Η επικαιρότητα της σύγχρονης μεγάλης στρατηγικής σημασίας της Μεσογείου αποδείχνεται από το ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον των σύγχρονων μεγάλων δυνάμεων: Η.Π.Α., Ρωσία, Κίνα, ΝΑΤΟ, Ε.Ε. Αυτές, όλες οι δυνάμεις, επιβάλλουν, την παρουσία τους με αεροναυτικές δυνάμεις και στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη. Για να αποτελεί μείζον γεγονός ότι η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ παραμένει πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων και ανταγωνισμών, σύγκρουση συμφερόντων και γεωστρατηγικών επιδιώξεων.
ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ενα εξαιρετικού ενδιαφέροντος βιβλίο του υποστράτηγου ε.α. διδάκτορα και καθηγητή Ιωάννη Παρίση που κυκλοφόρησε αρχές 2013 (από τις εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη), έχει τίτλο:
Η ΚΑΘ? ΗΜΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑ
και υπότιτλο: ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ.
Το έργο αυτό 350 σελίδων, περιλαμβάνει:
? Εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα
? Πρόλογο
? Εισαγωγή
? Επίλογο και 9 κεφάλαια με τους εξής τίτλους:
1) ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΗ
2) Ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
3) ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ
4) ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ
5) ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
6) ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ
7) ΚΥΡΙΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΑΙΚΤΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
8) Η ΑΡΑΒΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ: ´ΑΝΟΙΞΗ Ή ΧΕΙΜΩΝΑΣ;´
9) ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
10) ΕΠΙΛΟΓΟΣ και
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ, ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΠΙΝΑΚΩΝ (πλουσιότατος και πολύχρωμος).
´…η εντΟς και καθ? ημΑς θΑλαττα´ του ΣτρΑβωνα
Αλλά πώς εννοεί ο στρατηγός, δρ και πολύγνωσος συγγραφέας τον τίτλο του βιβλίου του ´Η ΚΑΘ? ΗΜΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑ´. Γράφει: ´Η καθ? ημάς θάλαττα είναι ο όρος που χρησιμοποιεί ο Στράβων στο έργο του Γεωγραφικά, τον 2ο μ.Χ. αι. Αναφερόμενος στη Μεσόγειο θάλασσα´.
Στο πρώτο εσώφυλλο του εξωφύλλου παραθέτει το αυθεντικό απόσπασμα από τα Γεωγραφικά του Στράβωνα: ´…η εντός και καθ? ημάς θάλαττα λεγομένη, των μεν αρχών από της εσπέρας λαμβάνουσα και του κατά της Ηρακλείους στήλας πορθμού, μηκυνομένη δ? εις το προς έω μέρος εν άλλω πλάτει, μετά δε ταύτα σχιζομένη και τελευτώσα εις δύο κόλπους πελαγίους τον μεν εν αριστερά όνπερ Εύξεινον πόντον προσαγορεύομεν, τον δ? έτερον τον συγκείμενον εκ τε του Αιγυπτίου πελάγους και Παμφυλίου και του Ισσικού´…
Ο στρατηγός όμως παραθέτει, παράλληλα και μια σύγχρονη, μικρή, προσαγόρευση ´της καθ? ημάς θάλαττας´ της διάσημης Ελληνίδας πρυτάνεως Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, η οποία λέει:
´Ειπώθηκε για τη Μεσόγειο ότι για αιώνες έχει μονοπωλήσει την παγκόσμια ιστορία. Την ονόμασαν μητέρα των πολιτισμών και τροφό της Ευρώπης, ενώ ταυτόχρονα είναι η πατρίδα των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών -Ιουδαϊσμού, Χριστιανισμού και Ισλαμισμού- που καθοδηγούν πάνω από το ήμισυ των κατοίκων της Γης´.
ΕΚΕΙ ΠΟΥ ´ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ´ Ο ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΕΥΦΟΡΗ ΗΜΙΣΕΛΗΝΟΣ
Αυτή η θάλασσα της Μεσογειακής λεκάνης, ιδιαίτερα στην περιοχή της Μ. Ανατολής κατά τη διάρκεια του 20ού αι. έγινε επανειλημμένα θέατρο πολιτικών αναταραχών και μεγάλων πολεμικών συγκρούσεων. Στους μεγάλους παγκόσμιους πολέμους, στους Αραβο-Ισραηλινούς πολέμους, στον πόλεμο Ιράν – Ιράκ (10ετία 1980), τον πρώτο πόλεμο στον Περσικό Κόλπο το 1991, αλλά και τον δεύτερο εκεί, κυρίως στο Ιράκ το 2003.
Αλλά, ολόκληρη αυτή η περιοχή συνεχίζει να συνιστά μια σημαντική πρόκληση για τη διεθνή κοινότητα. Με τα γεγονότα που συμβαίνουν σε αυτήν να επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα την ασφάλεια και τη σταθερότητα του μεσογειακού περιβάλλοντος και τις πρωτοβουλίες ανάπτυξης συνεργασιών, μεταβαίνει μεταξύ της Ευρώπης και του αραβικού κόσμου.
…Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής ανήκει το Μπόρεκ -η ´ανατολή´ των Αράβων- ο χώρος που γεννιέται ο ΗΛΙΟΣ. Αλλά, σπουδαία είναι και η γνωστή ως περιοχή της ´εύφορης ημισελήνου´.
Το κέντρο της ξεκινά δυτικά από τις ακτές της Μεσογείου (Αίγυπτος – Ισραήλ – Λίβανος – Συρία – Παλαιστίνη) και καταλήγει στον Περσικό Κόλπο, περικλείοντας τις κοιλάδες Τίγρη και Ευφράτη που από τους αρχαίους χρόνους ήταν γνωστή ως Μεσοποταμία, όπου μαζί με τη Σαουδική Αραβία ολόκληρη αυτή η περιοχή αποτελεί την κοιτίδα και το κέντρο του Ισλάμ. Αλλά, η ύπαρξη στην περιοχή αυτή του κράτους του Ισραήλ συνιστά, εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, μόνιμη αιτία έντασης και πολεμικών συγκρούσεων.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΣΧΥΟΣ, ΑΝΑΤΡΟΠΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ
Η περιοχή που εκτείνεται από την Κασπία θάλασσα στον Βορρά μέχρι τον Περσικό Κόλπο στον Νότο, επηρεάζει άμεσα το στρατηγικό περιβάλλον της Μεσογείου, κυρίως λόγω του παράγοντα των πηγών ενέργειας και των ανταγωνισμών και αντιπαραθέσεων των Μεγάλων δυνάμεων για την περιοχή αυτή στην οποία υπάρχει η μεγαλύτερη παρουσία πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή.
Ο συγγραφέας του βιβλίου ´Η ΚΑΘ? ΗΜΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑ´ δρ Ιωάννης Παρίσης, στην εισήγησή του τονίζει, βασικά ότι:
´Η ανάπτυξη των ενεργειακών δικτύων οδηγεί σε περισσότερες διασυνοριακές υποδομές, η ασφάλεια και η λειτουργικότητα των οποίων επηρεάζει πολλές χώρες.
Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί αντικείμενο ανησυχίας στην ευρύτερη περιοχή, δεδομένου ότι σ? αυτήν υπάρχουν τεράστια αποθέματα ενεργειακών πόρων καθώς και δίκτυα αγωγών που μεταφέρουν την ενέργεια στις ακτές της Μεσογείου.
Με την ύπαρξη ενός ασφαλούς και σταθερού περιβάλλοντος είναι σημαντική όχι μόνο για τις χώρες που εισάγουν, αλλά και για τις χώρες που παράγουν καθώς και για εκείνες, μέσω των οποίων, διέρχεται το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο´…
Πάντως ο στρατηγός και δρ Ιωάννης Παρίσης στο βιβλίο του -εισαγωγή- αναφέρει ότι: ´Γίνεται μια ανάλυση του στρατηγικού περιβάλλοντος με όλα τα σύγχρονα στοιχεία και δεδομένα και τους κυρίους παράγοντες που διαμορφώνουν και επηρεάζουν τις μεταβολές ισχύος, τις γεωπολιτικές ανατροπές, απειλές και προκλήσεις που δημιούργησαν νέες συνθήκες στην περιοχή στις κρίσιμες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου, οι πρόσφατες εξεγέρσεις σε όλες τις αραβικές -σχεδόν- χώρες της αποκληθείσας Αραβικής (εξέγερσης) Ανοιξη´, που ο δρ Παρίσης διερωτάται στον τίτλο του 8 κεφαλαίου μήπως, αυτή η ´άνοιξη´ είναι ένας ΧΕΙΜΩΝΑΣ.
Ο οποίος ´ενέσκηψε αγριότατα´ με τις μεγάλες συγκρούσεις, σφαγές, ξεριζωμούς στη Συρία, τώρα -ξανά- στην Αίγυπτο, την έναρξη λαϊκής εξέγερσης στην Τουρκία κ.λπ.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ ΣΕ ΜΕΣΟΓΕΙΟ – Μ. ΑΝΑΤΟΛΗ
Ενώ, όπως γράφει στον αξιόλογο πρόλογό του ο αντιναύαρχος Ιωάννης Παλούμπης, επίτιμος υπαρχηγός Γ.Ε.ΕΘ.Α.: ´Η έμμεση ή άμεση παρουσία των Μεγάλων δυνάμεων στη Μεσόγειο συντηρεί τις προϋποθέσεις, ώστε οι τοπικές διενέξεις να παίρνουν γενικότερη μορφή και να εξελίσσονται σε παγκόσμιες κρίσεις, με μεγάλους κινδύνους´. Αυτούς που δημιουργούνται για τα ενεργειακά συμφέροντα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Από τον Περσικό Κόλπο, τις αραβικές χώρες, τον Καύκασο ως και τις Υποσαχάριες περιοχές της αφρικανικής ηπείρου. Αλλά και στις περιοχές της «καθ? ημάς θάλασσας», που ενδέχεται να δημιουργήσουν προβλήματα και για τη δική μας Α.Ο.Ζ., για την Κύπρο και την Κρήτη´…
Η ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΤΟΠΙΖΕΤΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΠΡΟΣ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ
Στον επίλογο του τόσο αναλυτικού και ενδιαφέροντος βιβλίου του ο δρ Ι. Παρίσης αναφέρει στο 9ο κεφάλαιο με τίτλο: ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, στο πρώτο μέρος ασχολείται σε δύο ενότητες με τη θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ως συλλογικής και ομογενούς οντότητας για τον ρόλο της στη Μεσόγειο από τώρα ως το 2020 και ως το 2030.
Για να αναλάβει ευρύτερα δραστηριότητες στη Μεσογειακή ανάπτυξη και στην Αφρική! Δεδομένης της Αμερικανικής μετατόπισης των στρατηγικών – γεωοικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων στην Ανατολική Ασία και στην Απω Ανατολή.
ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ:
ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΜΕΣΟ ΜΕΛΛΟΝ
Σε αυτό το σημαντικό υποκεφάλαιο ο συγγραφέας τονίζει ότι: ´Το μέλλον της Μέσης Ανατολής, εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από τις πολιτικές εξελίξεις στην περιοχή. Γιατί, αν η ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ διατηρήσει την εξουσία στο Ιράν και αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε η Μέση Ανατολή θα αντιμετωπίσει ένα εξαιρετικά ασταθές μέλλον. Με επιδεινώσεις και εντάσεις (περιφερειακές) σε διάφορα μέτωπα´. Ομως η διεθνής κοινότητα πάσχει από ´κόπωση Μ. Ανατολής´, ενώ νέες πυρηνικές δυνάμεις μπορεί να εμφανιστούν και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Ακόμα, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα ήταν δυνατόν να βρεθεί αντιμέτωπη, μέχρι το 2020, με την ανάγκη να επέμβει στρατιωτικά για την προστασία των πηγών ενέργειας.
Οι πολλές εστίες κρίσεων και αντιπαραθέσεων σε Μεσόγειο, Μ. Ανατολή, Βόρεια και Υποσαχάρια Αφρική, δείχνουν ότι η βεβαρημένη ατζέντα ασφαλείας της Ε.Ε. θα καταστεί ακόμα πιο ασταθής και δύσκολη.
Η ΚΡΗΤΗ ΣΕ ΔΙΑΡΚΗ ΚΙΝΔΥΝΟ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ
Επιθυμώ να τελειώσω το πρώτο κείμενό μου γι? αυτό το ιδιαίτερα διαφωτιστικό βιβλίο, με μια αναφορά μου στη σημερινή και την αυριανή ´ΚΡΗΤΗ´ για τη ´στρατηγική σημασία´ της οποίας ο συγγραφέας αναφέρεται στο 5ο κεφάλαιο με τίτλο: ´ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ´, ένα κεφάλαιο -σπουδαίο πλοηγό- με το οποίο θα ασχοληθώ ευρύτερα. Τώρα, όμως, αναφέρω αποσπάσματα για την Κρήτη, που φέτος γιορτάζει τα 100 χρόνια Ενωσης με την Ελλάδα από τις σελίδες 215 – 216, τα εξής:
´Η θέση, η έκταση, το πλουτοπαραγωγικό δυναμικό, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της νήσου, την καθιστούν εξαίρετη περιοχή συγκέντρωσης χερσαίων, ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων, με δυνατότητα να αναπτύξουν ή να υποστηρίξουν επιχειρήσεις στη Βαλκανική, στα στενά, στον Εύξεινο Πόντο και στον Καύκασο, στη Μέση Ανατολή και φυσικά στη Βόρεια Αφρική. Αεροναυτικές δυνάμεις που έχουν και βάση την Κρήτη, μπορούν ν? αποκτήσουν την κυριαρχία στην ευρύτερη περιοχή κεντρικής και ανατολικής Μεσογείου. Ενώ, αεροπορικές και πυραυλικές δυνάμεις, χρησιμοποιώντας τη βάση της Κρήτης, μπορούν να προσβάλουν στόχους στο βάθους εντός Ευρώπης κ.λπ.
Με πρόσφατο παράδειγμα τη χρησιμοποίησή τους ως βάσης επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ στη Λιβύη το 2011, από την αεροναυτική βάση της Σούδας κ.λπ.´.
