» Απόσπασμα της εισήγησης ´Παράγοντες και γεγονότα σταθμοί της Κρητικής Πολιτείας´ στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε 26 – 28 Ιουλίου
στην Εταιρεία Κρητικών Σπουδών ? Ιδρυμα Καψωμένου
Στις 15 Αυγούστου του 1909 πραγματοποιείται το κίνημα στο Γουδί από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, που επιδιώκει να δώσει τέλος στο τέλμα της κακοδιοίκησης και να οδηγήσει στην ´ανόρθωσιν της Ελλάδος´.
Καλείται ο Ελευθέριος Βενιζέλος από την Κρήτη για να εξομαλύνει, ως νέα άφθαρτη πολιτική δύναμη, το πολιτικό αδιέξοδο που δημιουργεί το χάσμα μεταξύ ολιγαρχίας και κινηματιών.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, μετά την έλευσή του στην Αθήνα 28-12-1909, προτείνει σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης Στέφ. Δραγούμη, μέχρι την διενέργεια εκλογών, 8 Αυγούστου του 1910. Στις εκλογές αυτές θα εκλεγεί Βουλευτής του Ελληνικού Κοινοβουλίου στην περιφέρεια της Αττικοβοιωτίας, με την ιδιότητα του ανεξάρτητου. Στις 6 Οκτωβρίου 1910, ουσιαστικά ανέλαβε τα ηνία της διακυβέρνησης της Ελλάδας με εντολή του Βασιλιά Γεωργίου Α? (28 Νοεμβρίου 1910), αφού προηγουμένως έχει παραιτηθεί της πρωθυπουργικής του ιδιότητας, που κατείχε στην Κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας. Η νέα κατάσταση στην Κρήτη δημιούργησε αμφιθυμικά αισθήματα. Οι Κρητικοί, από τη μία, πίστεψαν ότι η απουσία του οξυδερκή ηγέτη τους με την ευρωπαϊκή στόφα και τους μοναδικούς πολιτικούς χειρισμούς ήταν κρίσιμη, και από την άλλη, πίστεψαν ότι από τη νέα θέση του και ιδιότητά του, ως Πρωθυπουργού, θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα το Κρητικό Ζήτημα.
Το 1911, αλλά και στις αρχές του 1912, ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός στην Ελλάδα, με υψηλό αίσθημα το συμφέρον της πατρίδος, θα αναγκασθεί, όχι μόνο να μην υποκύψει στις επανειλημμένες εκκλήσεις των συμπατριωτών του, Κρητών Βουλευτών, να ενσωματωθούν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, αλλά και θα αντιδράσει δυναμικά στην επιμονή τους.
Με την αδιαπραγμάτευτη στάση του θα προκαλέσει τον θυμό και την οργή στους πάλαι συναγωνιστές και φίλους του. Ο Βενιζέλος, με τον πολιτικό ρεαλισμό που διαθέτει, αντιλαμβάνεται ότι εκείνη η στιγμή είναι ακατάλληλη και άκαιρη, η Ελλάδα είναι μόνη και ανέτοιμη και δεν πρέπει να προκαλέσει ούτε την Οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά ούτε και τις Μεγάλες Δυνάμεις που δεν επιτρέπουν μια μεταβολή του ´status quo´ της Μεγαλονήσου. Με την έναρξη του Α? Βαλκανικού πολέμου (5 Οκτωβρίου 1912) και ενώ η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει τη συμμετοχή της στον Βαλκανικό Συνασπισμό, είναι ο ίδιος που θα ανοίξει τις πύλες του Ελληνικού Κοινοβουλίου για να μπουν οι εκλεγμένοι συντοπίτες του. Με περίσκεψη, για να μην προκαλέσει, θα στείλει Γενικό διοικητή στην Κρήτη, τον Στέφανο Δραγούμη, διατηρώντας φαινομενικά το καθεστώς της αυτονομίας, ενώ ουσιαστικά είχε πετύχει την Ενωση (de facto) εκ των πραγμάτων. Στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της νήσου Σούδας, οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Τα τελευταία σύμβολα επικυριαρχίας έχουν εξαφανιστεί.
Με το πέρας του Α? Βαλκανικού πολέμου και συγκεκριμένα 30 Μαΐου 1913, υπογράφτηκε η Συνθήκη του Λονδίνου, όπου με το άρθρο 4 της Συνθήκης, ο Σουλτάνος παραιτήθηκε από τα δικαιώματά του στην Κρήτη. Χαρακτηριστικά αναφέρει:
«Η Αυτού Μεγαλειότης ο Αυτοκράτωρ των Οθωμανών, δηλοί ότι εκχωρεί εις τας Αυτών Μεγαλειότητας τους Συμμάχους Ηγεμόνας* την νήσον Κρήτη και ότι παραιτείται υπέρ Αυτών πάντων των ων εκέκτητο επί της νήσου ταύτης κυριαρχικών και άλλων δικαιωμάτων».
Με το πέρας του νικηφόρου για την Ελλάδα Β? Βαλκανικού πολέμου, κατοχυρώνεται η Ελληνικότητα της Κρήτης, η οποία έχει ενταχθεί στην Ελλάδα, ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. Ειδικά στη Συνθήκη Βουκουρεστίου, 10 Αυγούστου 1913, αρθρο 5, συνομολογείται ρητώς ότι «η Βουλγαρία παραιτείται πάσης επί της νήσου Κρήτης αξιώσεως». Με την Ελληνοσερβική Συνθήκη, 1 Ιουνίου 1913, καθορίστηκαν οι ζώνες εδαφικής κυριαρχίας Ελλάδος και Σερβίας και των συμμάχων χωρών.
Τέλος, με ιδιαίτερη συνθήκη μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (1 Νοεμβρίου 1913), ο Σουλτάνος παραιτείται από τα δικαιώματα επικυριαρχίας του στην Κρήτη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποδέχθηκαν τη λύση αυτή σιωπηρά (ex silentio), αφού το μόνο που δήλωσαν ήταν, ότι έλαβαν γνώση της διακοίνωσης της Ελληνικής Κυβέρνησης, 29 Νοεμβρίου 1913, ότι «οι διομολογήσεις εις τας υπ? αυτής προσαρτηθείσας νέας χώρας ως καταργηθείσας καθώς και τα εξ? αυτών απορρέοντα δικαιώματα υπέρ των ξένων».
Η τυπική τελετή της Ενωσης πραγματοποιήθηκε την 1 Δεκεμβρίου του 1913.
Εφημερίδα της εποχής γράφει:
«Την πρωΐαν της μεγάλης εκείνης ημέρας, ημέραν Κυριακήν, το θρυλικόν ´Αβέρωφ´, το θωρηκτόν ´Σπέτσαι´, τα αντιτορπιλικά ´Αετός και Πάνθηρ´ ηγκυροβόλησαν προ του λιμένος των Χανίων.
Επί του ´Αβέρωφ´ ήταν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και φυσικά ο ένδοξος κυβερνήτης του, Παύλος Κουντουριώτης.
Η πόλις είχε διακοσμηθεί, μυρσίναι και δάφναι και σημαίαι εστόλιζαν τους δρόμους, τα καταστήματα, τας οικίας.
Παρά το ψύχος και την κακοκαιρίαν, χείμαρρος λαού είχε καλύψει την παραλίαν.
Εις την αποβάθραν ανέμενον, ο Γενικός Διοικητής Κρήτης, Λουκάς Κανακάρης Ρούφος, ο Δήμαρχος Χανίων Εμμ. Μουντάκης μετά του Δημοτικού Συμβουλίου, οι Πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων, ο Αρχιραββίνος με μέλη της εμβραϊκής κοινότητας, ο Μουφτής και οι ιμάμηδες των Τεμενιών, Αξιωματικοί της Κρητικής Χωροφυλακής, Ανώτατοι Δικαστικοί και Διοικητικοί υπάλληλοι».
Ακολούθησε δοξολογία μετά το πέρας της οποίας εσχηματίσθηκε πομπή, ηγουμένου του ιερού κλήρου και των εκκλησιαστικών λαβάρων με κατεύθυνση προς το Φρούριο του Φιρκά.
Το πλήθος που παρακολουθούσε την ιερή στιγμή συνταράσσεται.
Η μπάντα ανακρούει τον Ελληνικό Εθνικό Υμνο, τα πυροβόλα των πλοίων χαιρετίζουν, παραλήρημα ενθουσιασμού καταλαμβάνει τους πάντες. Δάκρυα χαράς και λυγμοί, συγκινήσεως.
Ηδη η γαλανόλευκη κυματίζει επί των επάλξεων του ιστορικού φρουρίου. Δύο ηρωικές φυσιογνωμίες στην κορυφή της εξέδρας, δύο αγωνιστές Κρητικοί, ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης και ο Αναγνώστης Μάντακας, βουρκωμένοι και πλάι τους ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο άλλοτε πολεμιστής του Ακρωτηρίου και επαναστάτης του Θερίσου, ζει μια από τις ευτυχέστερες στιγμές της ζωής του, στην γενέτειρά του, τα Χανιά».
Ο Υμνος της Κρήτης δονεί την ατμόσφαιρα:
«Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη τα βαριά της τα σίδερα σπα?».
Το παραμύθι με το οποίο οι μητέρες νανούριζαν τα τέκνα τους πολλές γενεές? έγινε πραγματικότητα.
Η Κρήτη είναι Ελληνική!
•Σημειωτέον: Για λόγους ιστορικής αποκατάστασης οφείλουμε να διευκρινήσουμε ότι το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου που μόλις προαναφέρθηκε με τον όρο ´Εκχωρεί εις τας Αυτών Μεγαλειότης τους Συμμάχους Ηγεμόνας την νήσον Κρήτην εννοεί τις δυνάμεις του Βαλκανικού Συνασπισμού (Σερβία, Βουγλαρία, Μαυροβούνιο, Ελλάδα) νικήτριες στο Α? Βαλκανικό πόλεμο και όχι τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης όπως πολλοί ιστορικοί και ερευνητές κακώς παραθέτουν στα κείμενα τους.
Στο λάθος αυτό υποπίπτει και το σχολικό εγχειρίδιο Γ? Λυκείου (Θεωρητικής Κατεύθυνσης Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας που διδάσκεται στους υποψηφίους μαθητές των Πανελλαδικών εξετάσεων.
Παραθέτουμε το χωριό του βιβλίου που χρήζει διόρθωσης σελ. 279, κεφ. ´Η οριστική λύση του Κρητικού Ζητήματος´ ´Με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη την οποία παραχωρούσε στις Μεγ. Δυνάμεις της Ευρώπης (!)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Θεοδωράκης Εμμ., Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως εθνικός ηγέτης, Αθήνα 1996.
Παπαμανουσάκης Στρατής, Η Ξενοκρατία στην Κρήτη, Αθήνα 1979.
Παπαμανουσάκης Στρατής, Το ενωτικό κίνημα της Κρήτης στα 1908 και ο Εμμ. Ξηράς, Χανιά 1985.
Σβολόπουλος Κωνσταντίνος, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πολιτική κρίσις εις την αυτόνομον Κρήτην 1901-1906, Αθήνα 1974
