Η διοίκηση του Τραµπ, προτού αναλάβει πλήρως τα καθήκοντά της, ανακοίνωσε σχέδια για την εµπορική πολιτική, που προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις.
Μεταξύ των πιο χαρακτηριστικών προτάσεων ήταν η επιβολή αυστηρών δασµών την Κίνα µετά την αδυναµία της Κίνας να διαχειριστεί ή να εισέλθει σε διαπραγµατεύσεις για το τεράστιο εµπορικό έλλειµα που διατηρεί µε τις ΗΠΑ (την περασµένη δεκαετία ξεπέρασε τα $3,8 τρις).
Η εµπορική πολιτική έναντι της Κίνας: Η Κίνα και οι Ηνωµένες Πολιτείες διατηρούν µια περίπλοκη σχέση, µε σηµαντική οικονοµική διασύνδεση, αλλά και αµοιβαία καχυποψία. Η εισαγωγή δασµών στα κινεζικά εξαγόµενα προϊόντα, που θα περάσουν το µισό τρισεκατοµµύριο δολάρια ετησίως, αναµένεται να αυξήσει το κόστος ζωής για τον µέσο Αµερικανό κατά περίπου 1.200 δολάρια τον χρόνο. Τα κινεζικά προϊόντα περιλαµβάνουν κυρίως ηλεκτρονικά, καταναλωτικά αγαθά, λευκές συσκευές και εξαρτήµατα για διάφορες χρήσεις, κατηγορίες στις οποίες η Κίνα κυριαρχεί λόγω του χαµηλού κόστους παραγωγής της.
Παρότι οι δασµοί αυτοί αναµένεται να έχουν σηµαντικό κόστος για τους καταναλωτές, πολλοί Αµερικανοί πιθανώς θα υποστηρίξουν αυτή την πολιτική, δεδοµένου του αθέµιτου εµπορικού συστήµατος της Κίνας.
Η Κίνα διατηρώντας το νόµισµα της τεχνικά υποτιµηµένο έχει φθηνές εξαγωγές. Κρατώντας τους µισθούς χαµηλούς, στερεί από τους πολίτες την διάχυση του πλούτου που δίνει το πάνω από 1 τρις ετήσιο εµπορικό πλεόνασµα των εξαγωγών της. Επίσης επιβάλλοντας κεφαλαιακούς ελέγχους αποτρέπει τους πολίτες της να εισάγουν αγαθά οπότε διευρύνεται το εµπορικό πλεόνασµα της.
Το αποτέλεσµα είναι ότι σχεδόν όλος ο πλούτος από τις εξαγωγές µένει στα χέρια των εξαγωγικών επιχειρηµατιών και όχι στους εργαζοµένους που τον παράγουν. Επιπλέον η Κίνα διατηρεί τη θέση της ως παγκόσµιος βιοµηχανικός γίγαντας κυρίως µέσω εκτεταµένων επιδοτήσεων. Αυτές οι επιδοτήσεις έχουν επιτρέψει στην Κίνα να διατηρήσει χαµηλό κόστος παραγωγής και να κυριαρχήσει στις διεθνείς αγορές, παρότι το βιοµηχανικό της µοντέλο δεν είναι ιδιαίτερα κερδοφόρο και γι’ αυτό είναι πού ευάλωτο στην µείωση της ζήτησης από το εξωτερικό. Εάν αυτές οι επιδοτήσεις αποσυρθούν, η Κίνα θα αντιµετωπίσει µαζική αποβιοµηχάνιση, κάτι που πιθανώς θα αποσταθεροποιούσε την οικονοµία της και πιθανόν το πολιτικό της σύστηµα.
Ωστόσο, οι Κινέζοι δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν αυτή τη στρατηγική, γεγονός που περιπλέκει τις αµερικανικές προσπάθειες για µείωση του εµπορικού ελλείµατος.
Η ανάγκη για νέες στρατηγικές: Η στρατηγική της διοίκησης Τραµπ στοχεύει στη δηµιουργία εναλλακτικών εµπορικών διαδροµών και στη µείωση της εξάρτησης από την Κίνα.
Ωστόσο, η ιστορία δείχνει ότι η επιβολή δασµών δεν έχει αποδειχθεί επαρκής για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Η επιβολή δασµών δεν αρκεί από µόνη της για να µετατοπίσει τη βιοµηχανική παραγωγή αλλού.
Απαιτείται µια συµπληρωµατική βιοµηχανική πολιτική, η οποία θα επενδύσει µέρος των εσόδων από τους δασµούς στη δηµιουργία µακροπρόθεσµων εναλλακτικών λύσεων.
Αυτό περιλαµβάνει την ανάπτυξη νέων βιοµηχανικών µοντέλων και υποδοµών, µια διαδικασία που είναι χρονοβόρα και δαπανηρή.
Η συναρµολόγηση ηλεκτρονικών και η κατασκευή εξαρτηµάτων αποτελεί µια από τις κύριες προκλήσεις.
Οι Ηνωµένες Πολιτείες, δεν είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικοί σε αυτούς τους τοµείς, καθώς το εργατικό τους δυναµικό είναι υπερβολικά εξειδικευµένο. Για να δηµιουργηθεί µια εναλλακτική βιοµηχανική βάση, απαιτείται ανάπτυξη διαφορετικών µοντέλων παραγωγής.
Η Κίνα επίσης κυριαρχεί στην επεξεργασία πρώτων υλών, όπως η µετατροπή του βωξίτη σε αλουµίνιο, του κοβαλτίου σε µεταλλικό κοβάλτιο, και του λιθίου σε βάσεις µπαταριών.
Αυτές οι βιοµηχανίες απαιτούν χώρο και είναι περιβαλλοντικά επιβαρυντικές, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανάπτυξή τους στις ΗΠΑ λόγω ρυθµιστικών περιορισµών.
Επιπλέον, η Κίνα είναι πρόθυµη να υποστεί περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, γεγονός που την καθιστά ακόµα πιο ανταγωνιστική.
Παρά τις δυσκολίες, υπάρχουν ευκαιρίες. Η επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου στις Ηνωµένες Πολιτείες έχει δηµιουργήσει τεράστιες ποσότητες πλεονάζοντος φυσικού αερίου, καθιστώντας την ηλεκτρική ενέργεια φθηνότερη από οπουδήποτε αλλού στον κόσµο.
Αυτό έχει επιτρέψει την ανάπτυξη της χηµικής βιοµηχανίας, καθιστώντας τις Ηνωµένες Πολιτείες τον µεγαλύτερο και πιο ποιοτικό παραγωγό ενδιάµεσων χηµικών εισροών. Αυτή η επιτυχία µπορεί να αποτελέσει πρότυπο για τη δηµιουργία νέων βιοµηχανικών υποδοµών.
Μακροπρόθεσµος σχεδιασµός: Η αναδιάρθρωση της βιοµηχανικής παραγωγής απαιτεί µακροπρόθεσµο σχεδιασµό και επενδύσεις. Αν και η ελεύθερη αγορά µπορεί να αναλάβει αυτή τη διαδικασία σε βάθος 15-20 ετών, οι Ηνωµένες Πολιτείες δεν έχουν την πολυτέλεια του χρόνου. Χρειάζεται να ξεκινήσει άµεσα η µετάβαση, προκειµένου να µειωθεί η εξάρτηση από την Κίνα και να δηµιουργηθούν βιώσιµες εναλλακτικές λύσεις.
Αυτό περιλαµβάνει τη δηµιουργία βιοµηχανικών πολιτικών που θα αξιοποιούν τα έσοδα από τους δασµούς για την ανάπτυξη των αναγκαίων υποδοµών.
Αντίδραση στους δασµούς: Σε απάντηση των δασµών των ΗΠΑ, η Κίνα περιορίζει τις εξαγωγές γερµανίου και γαλλίου προς τις Ηνωµένες Πολιτείες, υλικά που είναι κρίσιµα για τις πράσινες τεχνολογίες και τη βιοµηχανία ηµιαγωγών. Παρόλο που η κίνηση αυτή παρουσιάζεται ως εχθρική, δεν αποτελεί σηµαντική απειλή για την αµερικανική οικονοµία.
Η εξάρτηση από την Κίνα µπορεί εύκολα να µειωθεί µέσω της ενεργοποίησης επεξεργαστικών δυνατοτήτων που ήδη υπάρχουν στις Ηνωµένες Πολιτείες και αλλού. Ωστόσο, το γερµάνιο και το γάλλιο δεν ανήκουν στις σπάνιες γαίες. Πρόκειται για υλικά που συµπαράγονται µε άλλα ορυκτά, καθιστώντας την εξαγωγή τους σχετικά απλή. Το πρόβληµα έγκειται στην απουσία επαρκούς επεξεργαστικής ικανότητας στις ΗΠΑ, γεγονός που απαιτεί επενδύσεις για την ανάπτυξή της. Η χώρας µας έχει την δυνατότητα παραγωγής µεγάλων ποσοτήτων γαλλίου.
Η σχέση Ηνωµένων Πολιτειών και Κίνας έχει γίνει έντονα εχθρική, µε την Κίνα να αδυνατεί να εισέλθει σε ουσιαστικές διαπραγµατεύσεις.
Αυτό οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στον πρόεδρο Σι, ο οποίος έχει αποδυναµώσει τη διοικητική ικανότητα της Κίνας, αποµακρύνοντας άτοµα µε τεχνική επάρκεια και διαπραγµατευτική εµπειρία. Αυτή η κεντρικοποίηση εξουσίας καθιστά την Κίνα ανεπαρκή να διαχειριστεί περίπλοκα διεθνή ζητήµατα.
Αυτός είναι και ο λόγος όπου τα τεράστια ποσά που δαπανά για να ανατάξει την οικονοµία της δεν παράγουν θετικό αποτέλεσµα.
Η φύση της παραγωγής γερµανίου και γαλλίου: Το γερµάνιο είναι παραπροϊόν της εξόρυξης και επεξεργασίας ψευδαργύρου, ενώ το γάλλιο είναι παραπροϊόν της παραγωγής αλουµινίου.
Η παγκόσµια παραγωγή ψευδαργύρου και αλουµινίου είναι αρκετά ισχυρή, µε την Κίνα να είναι ο µεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής. Εάν προστεθούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας σε διάφορες περιοχές, όπως στις Ηνωµένες Πολιτείες, το πρόβληµα µπορεί να λυθεί εύκολα. Επιπλέον, η παραγωγή αυτών των υλικών δεν είναι ούτε τεχνολογικά περίπλοκη, ούτε χρονοβόρα, ούτε ιδιαίτερα δαπανηρή.
Η απαγόρευση εξαγωγών από την Κίνα µπορεί να θεωρηθεί θετική για τις Ηνωµένες Πολιτείες, για τους εξής λόγους:
Αύξηση της εσωτερικής παραγωγής Οι Ηνωµένες Πολιτείες έχουν ήδη θεσπίσει πρωτοβουλίες όπως ο IRA και ο Chips Act για την ενίσχυση της στρατηγικής παραγωγής. Αυτή η κίνηση της Κίνας ενισχύει περαιτέρω την πολιτική βούληση για επενδύσεις στη Βόρεια Αµερική, ενώ ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ ∆ηµοκρατικών και Ρεπουµπλικανών.
Αδυναµία της Κίνας σε έναν πιθανό «πόλεµο εισροών» Εάν η Κίνα θέλει να ξεκινήσει έναν “πόλεµο εισροών”, τότε βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Το 90% του πυριτίου κατάλληλου για ηµιαγωγούς παράγεται στη Βόρεια Καρολίνα. Αν η σύγκρουση για τα υλικά κλιµακωθεί, η Κίνα θα δυσκολευτεί να αποκτήσει πρόσβαση στις πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για τη βασική τεχνολογία.
Μείωση εξάρτησης από την Κίνα Η προσέγγιση της Κίνας ενισχύει την αµερικανική αποφασιστικότητα να τερµατίσει την εξάρτηση από αυτήν.
Οι πολιτικές συζητήσεις στις Ηνωµένες Πολιτείες περιστρέφονται ήδη γύρω από το πώς να µειωθεί η εξάρτηση από την Κίνα, είτε µέσω επαναπατρισµού της παραγωγής, είτε µέσω διαφοροποίησης των προµηθευτών.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι oικονοµολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης ∆εδοµένων και Πρόβλεψης.
