Διαμάντι των Χανίων

Από το 1952 που πρωτοέφτασα στον Ομαλό το οροπέδιο με μάγεψε και γι? αυτό υπολογίζω πως μέχρι σήμερα πάνω από δύο χιλιάδες φορές είχα την ευτυχία να βρίσκομαι εκεί.
Ο τάφος και  η εκκλησία του ημίθεου των Λευκών Ορέων, όπως έχει χαρακτηριστεί ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης, είναι τα κυριότερα μνημεία εκεί και θα ?πρεπε από πολλά χρόνια πριν να υπάρχει η προτομή του τουλάχιστον κάτω στην Πηγάδα του Μπραΐμη γιατί στον Πύργο δεν θα ήταν ορατή. Προσκυνητής των Αγίων Τόπων, αιτία που χαρακτηρίστηκε Χατζής, πολεμιστής και αρχηγός αμέτρητων επαναστάσεων στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, φυλακισμένος και δραπέτης των τουρκικών φυλακών επανειλημμένως. Αυτοεξορισμένος στην Οδυσσό της Ρωσίας, ποιητής με αρκετά έμμετρα, μια μοναδική προσωπικότητα του Ομαλού.
Στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης υπάρχει το αρχείο του? Μεγάλο μέρος επιστολών – εγγράφων στα ρωσικά! Εχει μελετηθεί όπως θα ?πρεπε;
Μα ο Ομαλός δεν είναι μόνο ο Χατζής, έχει και άλλα μνημεία όπως του Σαριδαντώνη, λίγο πριν την κάθοδο στο οροπέδιο 100 μέτρα αριστερά και στου Βεργερη το Λακκούδι λίγο πριν δεξιά, όπου βάνδαλοι κατέστρεψαν το εκεί μνημείο, αλλά και άλλα.
Θα μπορούσε να φτιαχτεί ένα πολυσέλιδο βιβλίο με όλα όσα θαυμαστά αφορούν τον Ομαλό. Αμέτρητες σελίδες για τις μάχες από ενετική εποχή και κυρίως την τουρκοκρατία. Τη γερμανική κατοχή, όταν υπήρχε εκεί μικρό αεροδρόμιο των κατακτητών και τη ματαίωση της απόπειρας κατά του στρατηγού που το επισκέφτηκε κ.λπ.
Οι Βενετσιάνοι στους χάρτες των το αναγράφουν σαν λίμνη Ομαλού όπως φαίνεται ήταν τότε.
Το σπηλαιοβάραθρο Τζένη, μήκους 3 χιλιομέτρων, με χαράγματα ονομάτων επισκεπτών στον πρώτο μικρό προσιτό του θάλαμο όπου ανακάλυψα στο λαμπυρίζον πέτρωμα ονόματα περιηγητών από τον 18ο αιώνα, αλλά όχι αυτό του πρίγκιπα Γεωργίου που λέγεται πως είχε χαράξει όταν επεσκέφθη το οροπέδιο.
Ο μυθικός και θρυλικός Γκίγκιλος και ο Καλλέργης ο Ξεροπόταμος, γνωστός στους ντόπιους σαν Ντούναβης, τα Ζευγόσπιτα και τα Μιτάτα και αμέτρητα άλλα συνθέτουν τη θαυμαστή εικόνα του Ομαλού. Ο δρόμος έφθασε στο οροπέδιο το 1955. Πριν από δέκα χρόνια περίπου είχε πραγματοποιηθεί στον Ομαλό η γιορτή του βοσκού από την πολιτιστική του Δήμου Μουσούρων με πρωτεργάτη τον Γιάννη Γαλανάκη.
Οσο για τον χειμωνικό χιονισμένο Ομαλό, αυτός είναι ανυπέρβλητος σε ομορφιά.