14 χρόνια απραξίας για την αντιμετώπιση της διάβρωσης στα Χανιά

Ο καθηγητής Συνολάκης αποχωρεί από το Πολυτεχνείο απογοητευμένος από τη στάση Περιφέρειας και Δήμων για την αντιμετώπιση ενός τεράστιου προβλήματος για τη Δυτική Κρήτη

Εκφράζοντας την πικρία του αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του εργαστηρίου παράκτιας μηχανικής αλλά και των σύγχρονων μεθόδων αντιμετώπισης της διάβρωσης, φεύγει από το Πολυτεχνείο Κρήτης ο καθηγητής κ. Κώστας Συνολάκης.

Μιλώντας στα “Χ.Ν.” ο διακεκριμένος Ακαδημαϊκός, αναφέρεται στο ζήτημα της διάβρωσης των ακτών, στέκεται ιδιαίτερα στην τουλάχιστον «αλλοπρόσαλλη» τακτική των τοπικών φορέων και παράλληλα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου  αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

•Κύριε Συνολάκη γιατί παραιτηθήκατε από το Πολυτεχνείο Κρήτης;
Στον παγκόσμιο πανεπιστημιακό χώρο υπήρχε πριν από την πανδημία -και θα υπάρχει και μετά- αυξημένη κινητικότητα των επιστημόνων. Αυτή η κινητικότητα βοηθά αναμφίβολα όλους μας να λαμβάνουμε τα μηνύματα των καιρών, να προσαρμοζόμαστε ευκολότερα στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του κόσμου μας και, κατά συνέπεια, να μπορούμε να προσφέρουμε όλοι μας περισσότερα στην κοινωνία και στο πανεπιστήμιο. Τα συχνά ταξίδια για επιστημονικές συνεργασίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του πανεπιστημιακού βίου, όπως και, συχνά, η παράλληλη απασχόληση σε πανεπιστήμια η ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού. Από το 2016, έχω την τιμή να έχω εκλεγεί Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, εκπροσωπώντας την ιδιαίτερη πατρίδα μου την Κρήτη και το Πολυτεχνείο, ως ένας από τους τέσσερις εν ενεργεία καθηγητές της Ελλάδας που είναι Ακαδημαϊκοί, από ένα σύνολο 38 Ακαδημαικών, σε όλους τους τομείς των τεχνών και της διανόησης.
Από το 2018, ήμουν Πρόεδρος και μετά Γραμματέας της Τάξης Θετικών Επιστημών της Ακαδημίας.   Το φθινόπωρο  τοποθετήθηκα άμισθος Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, και άμισθος μέλος  σε δύο άλλες Εθνικές Επιτροπές. Υπό αυτές τις συνθήκες, έκρινα ότι δεν  ήταν δυνατόν να εκπληρώνω τις διδακτικές μου υποχρεώσεις όπως έπρεπε, και έτσι ζήτησα άδεια άνευ αποδοχών μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου από το ΠΚ. Τότε ενδέχεται να αλλάξουν οι ερευνητικές/επιστημονικές μου υποχρεώσεις.  H άδεια δεν εγκρίθηκε, και έτσι αναγκάστηκα να παραιτηθώ.

•Γιατί κατά την άποψη σας δεν σας δόθηκε άδεια όπως δινόταν τα προηγούμενα χρόνια;
Η πιο απλή εξήγηση είναι ότι η Σχολή βασίστηκε σε εσωτερική γνωμοδότηση και   απόφαση  της Κοσμητείας ότι η άδεια άνευ αποδοχών θα δυσκόλευε το εκπαιδευτικό έργο, παρά του ότι είχε ήδη ορισθεί αντικαταστάτης. Δεν  ζητήθηκε η γνώμη του Υπουργείου για την ισχύουσα νομοθεσία.  Και η αλήθεια είναι ότι η νομοθεσία ούτε  το προβλέπει, αλλά ούτε και το απαγορεύει. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Δημόσια Διοίκηση είναι ότι οι ημέτεροι μπορούν να κάνουν ότι δεν απαγορεύεται  ρητά (ακόμη και όταν δεν προβλέπεται), αλλά οι υπόλοιποι δεν μπορούν ποτέ να κάνουν ότι δεν προβλέπεται, έστω και αν δεν απαγορεύεται.
Όλα αυτά,  βέβαια, είναι πλέον άνευ ουσίας, όταν η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια τεράστια άμεση δοκιμασία και  πρόκληση και η οικονομία μας απειλείται με μία βαθιά κρίση ανάλογη εκείνης του 2010. Το ζητούμενο είναι τι μπορούμε όλοι οι πανεπιστημιακοί ερευνητές να προσφέρουμε στην ανάκαμψη. Ελπίζω οι τυπολάγνοι να δουν τέλος πάντων την μεγάλη εικόνα. Η συγκεκριμένη περίπτωση ακραίας εσωστρέφειας στο αίτημα αδείας, δεν χαρακτηρίζει γενικά το ΠΚ.

•Είχατε στήσει ένα εργαστήριο με σημαντική προσφορά στην Κρήτη και στα Χανιά, το εργαστήρι παράκτιας μηχανικής, τι θα γίνει με αυτό;
Ποτέ δεν μας δόθηκε χώρος στο Πολυτεχνείο Κρήτης για πειράματα, δηλαδή για φυσικές προσομοιώσεις.  Ουσιαστικά εκτός από το γραφείο μου και ένα γραφείο για τους συνεργάτες μου, δεν έχουμε ερευνητικό χώρο στο ΠΚ. Το εργαστήριο μας είναι τα βουνά και οι παραλίες της Κρήτης.
Ότι έχουμε πετύχει, το οφείλουμε σε όσους απλόχερα και ευγενικά μας πρόσφεραν βοήθεια. Άλλοτε στον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο, που μας παραχωρεί το φουσκωτό σκάφος του για να διενεργούμε μετρήσεις, άλλοτε στους συναδέλφους μας από το ΠΚ, άλλοτε σε καταδυτικούς ομίλους, που μας βοηθούν με ελάχιστο κόστος, και, πολλές φορές χωρίς αμοιβή. Το βασικό ανθρώπινο κεφάλαιο του εργαστηρίου είναι ένας συνεργάτης ΕΛΕ και τέσσερις φοιτητές – κομάντος – που έχουν καταφέρει για χρόνια να στηρίξουν την προσπάθειά μας αυτή. Βασιζόμαστε στις αριθμητικές προσομοιώσεις, δηλαδή στα μοντέλα σε υπολογιστές που δημιουργούν μια εικονική πραγματικότητα και μας επιτρέπουν να κάνουμε εκτιμήσεις για τους κυματισμούς και την διάβρωση, πάντα σε συνεργασία με πανεπιστήμια του εξωτερικού που έχουν την συγκεκριμένη τεχνογνωσία.
Θα συνεχίσω να προσπαθώ να φτιάξουμε τις παραλίες μας, όπως έχω  μάθει στην Καλιφόρνια, όσο υπάρχουν εθελοντές που βοηθούν χωρίς να ζητούν ανταλλάγματα. Τα Χανιά χρειάζονται μετρήσεις για τα κύματα, ώστε στις επόμενες δεκαετίες να μπορέσουμε να διαχειριστούμε καλύτερα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις παραλίες μας.

•Σε σύγκριση με το παρελθόν εκτιμάτε ότι είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι σε θέματα διάβρωσης; 
Από το 2006, όταν κινδύνευσε να πεθάνει άνθρωπος στο Κολυμπάρι από κυματισμούς που ενισχύθηκαν λόγω της κακής σχεδίασης ή χωροθέτησης του νέου λιμανιού που είχε ολοκληρωθεί πριν από μερικά χρόνια,  είχα αναδείξει το τεράστιο πρόβλημα διάβρωσης. Τα τελευταία 14 χρόνια έχω συναντηθεί με δεκάδες Δημάρχους, Νομάρχες, Αντιπεριφερειάρχες και Περιφερειάρχες και έχω εξηγήσει την ανάγκη εκπόνησης μιας ολοκληρωμένης μελέτης για να γίνει εμπλουτισμός, που αποτελεί και την μόνη ενδεδειγμένη λύση. Έχουμε παρουσιάσει μελέτες αναπλήρωσης της παραλίας για το Κουμ Καπί, η μόνη μελέτη του ΠΚ που χρηματοδοτήθηκε από το Λιμενικό Ταμείο Χανίων. Ξαφνικά, τώρα, η Περιφέρεια ανακοινώνει ότι θα προκηρύξει αποσπασματικές μελέτες για την διάβρωση στον κόλπο Χανίων. Μάλιστα, γιατί όμως αποσπασματικές; Εάν ήμουν κυνικός, θα έλεγα ότι μπορεί να υπάρχουν συγκεκριμένα συμφέροντα, που δεν θέλουν να γίνει διεθνής διαγωνισμός, προκειμένου να ευνοηθούν γνωστοί-άγνωστοι που αναλαμβάνουν  υδρομελέτες στα Χανιά επί δεκαετίες. Με τα χρήματα που προσφέρει  η Περιφέρεια, θα μπορούσε να φέρει ένα από τα καλύτερα διεθνή γραφεία με εμπειρία δεκαετιών σε όλον τον κόσμο σε θέματα αναπλήρωσης. Είναι θέμα τεχνογνωσίας που, δυστυχώς, δεν υπάρχει στην Ελλάδα, εκτός ίσως απο το ΠΚ, όπου ότι υπάρχει οφείλεται στην εξωστρέφεια του Εργαστηρίου μας. ‘Ενα μεγάλο πρόβλημα παραμένει για δεκαετίες το Λιμενικό Ταμείο Χανίων, που διαχειρίζεται εκατομμύρια ευρώ σε δαπάνες. Πολύ πριν αναγνωρισθεί ότι το βασικό θέμα ακτομηχανικής στην Ελλάδα είναι η προστασία των παραλιών, τα Λιμενικά Ταμεία είχαν αναλάβει την διαχείριση τους, χωρίς καμία τεχνογνωσία.   Πολλοί υπάλληλοι ΛΤ ανά την Ελλάδα δεν έχουν διδαχθεί σύγχρονες μεθόδους αποκατάστασης παραλιών, παρ όλα αυτά παίρνουν αποφάσεις που επηρεάζουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους και εκατοντάδες εκατομμύρια  σε τουριστικές επενδύσεις. Προκαλεί τουλάχιστον εντύπωση ότι τα τελευταία 10 χρόνια το Λιμενικό Ταμείο Χανίων  δεν μας έχει καλέσει ποτέ σε συσκέψεις για θέματα παραλιών ή για το Παλιό Λιμάνι, και έχει αγνοήσει συστηματικά όλα τα επανειλημμένα αιτήματα μας για να μπορέσουμε να συντήρισουμε τους κυματομετρητές που είχαμε ποντίσει στο Παλιό Λιμάνι,  για να   έχουμε ποσοτικές εκτιμήσεις για τους κυματισμούς (ζητούσαμε 4-5 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο για αντικατάσταση μετρητών).  Ελπίζω οι νυν να πράξουν διαφορετικά η τουλάχιστον να αναγνωρίσουν ότι παραλίες δεν είναι λιμάνια, και οι κρηπιδότειχοι και οι κυματοθραύστες δεν είναι πια πάντα οι ενδεδειγμένες λύσεις. Το αποτέλεσμα της διαχείρησης του ΛΤΧ των φυσικών μας πόρων   είναι ότι όλοι οι κυματομετρητές στο λιμάνι είναι πλέον εκτός λειτουργίας, και πουθενά στο νομό μας δεν γίνεται εμπλουτισμός!
Εάν όλα αυτά δεν είναι αρκετά για να καταλάβετε τι γίνεται στα Χανιά, σκεφτείτε ότι χτίζεται έξαλλος κυματοθραύστης στο Κολυμπάρι, που ενδέχεται να επιταχύνει την διάβρωση της παραλίας, στα ανατολικά. Επί δύο χρόνια το Εργαστήριο μας έκανε μετρήσεις κυμάτων κοντά στο Κολυμπάρι, σε βάθος 25 μέτρων, ώστε να εξετάσουμε το μέγεθος των κυμάτων και τις κατευθύνσεις από όπου έρχονται. Θα περίμενε κανείς ότι το ΛΤΧ θα εξέταζε τις κυματομετρήσεις, ώστε να βεβαιωθεί ότι η μελέτη, που θα υλοποιούσε για την κατασκευή του κυματοθραύστη, θα είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Δεν φαίνεται ότι το ΛΤΧ αξιοποίησε τις νέες μετρήσεις, και, μάλλον υλοποιήθηκε συγκεκριμένη μελέτη του ίδιου μελετητή του οποίου η αρχική μελέτη για το λιμάνι αστόχησε, κατά την γνώμη μου.

•Τι χρειάζεται να κάνουμε για να ελαττώσουμε την διάβρωση;
Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι ο κόσμος και τα φυσικά φαινόμενα αλλάζουν πιο γρήγορα απ’ ότι αλλάζουμε εμείς.  Η πλημμύρα πέρσι στον Πλατανιά, μας το κατέστησε σαφές, όσον αφορά τα υδρογεωλογικά φαινόμενα, η πανδημία μας το θυμίζει καθημερινά.  Αν σε ένα επείγον κοινωνικό πρόβλημα δεν υπάρχει τεγνογνωσία στον τόπο μας, χρειάζεται να απευθυνθούμε σ΄αυτούς που ξέρουν, όχι  σε αυτούς που “γνωρίζουμε”.  Φανταστείτε στον καιρό της πανδημίας να μην αγοράζαμε άμεσα τεστ κιτ από το εξωτερικό, αλλά,  αντ’ αυτού να βασιζόμαστε σε δικές μας “πατέντες¨ για διαγνώσεις κρουσμάτων. Σ΄αυτήν την περίπτωση, θα είχαμε θρηνήσει χιλιάδες περισσότερα θύματα, μέχρι να αναπτύξουμε τα δικά μας τεστ, κάτι που μόλις ολοκλήρωσε η Ακαδημία Αθηνών. Ευτυχώς, σε θέματα υγείας είμαστε σαν κοινωνία πιο σοβαροί, ακριβώς επειδή οι συνέπειας αστοχίας είναι πιο άμεσες και προφανείς.
Σε γεωλογικά θέματα, τα μελετητικά γραφεία που έδιναν “λύσεις” πριν από 50 χρόνια, δεν μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν σαν αποκλειστικοί προμηθευτές του Δημοσίου, γιατί τις περισσότερες φορές δεν έχουν την τεχνογνωσία να δώσουν τις ενδεδειγμένες λύσεις στον χρόνο που απαιτείται – η κλιματική αλλαγή δεν περιμένει.   Ούτε μπορούν οι δημόσιοι άρχοντες να μην λαμβάνουν άμεσα αποφάσεις για εμπλουτισμό στις παραλίες, ακόμη και όταν απειλούνται ανθρώπινες ζωές, επειδή η νομοθεσία είναι δαιδαλώδης. Γι’ αυτό τον λόγο τους ψηφίσαμε, για να λύσουν τα θέματα που οι προηγούμενοι δεν μπόρεσαν. Φοβάμαι ότι όταν κάποτε καταλάβουμε τι πρέπει να κάνουμε στους Κόλπους Χανίων και Κισσάμου για την διάβρωση, οι περισσότερες περιοχές θα είναι σαν τις Καλύβες Αποκορώνου, δηλαδή με πέτρινους τοίχους στην ακτή για να προστατεύουν δρόμους και σπίτια, χωρίς πια αμμώδεις παραλίες.