» Μέσα από ανταποκρίσεις του Ευρωπαϊκού Τύπου που βρίσκονται στο Μουσείο Τυπογραφίας
Μια διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας της τελευταίας Κρητικής Επανάστασης του 1897 και του Κρητικού ζητήµατος, αποτελούν ανταποκρίσεις του Ευρωπαϊκού Τύπου και συγκεκριµένα δηµοσιεύµατα Ιταλικών, Βρετανικών και Γαλλικών εφηµερίδων, από τα αρχεία του Μουσείου Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη.
Πρόκειται για λιγότερο γνωστές εικόνες και κείµενα ξένων ανταποκριτών που βρίσκονταν στα Χανιά λόγω του στόλου των Μεγάλων ∆υνάµεων ( Ιταλία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Αυστροουγγαρία, Γερµανία, Ρωσία) και δηµοσιεύθηκαν κυρίως µεταξύ 1897 και 1898 στις εφηµερίδες & τα ειδησεογραφικά περιοδικά: La Tribuna Illustrata, Ill Giornale Illustrato, L’ Illustratione Italiana, Ill Secolo Ilustrato (εκδόσεις στα Ιταλικά), Le Monde Illustre, A Travers Le Monde, Le Tour du monde, Le petit Parisien (εκδόσεις στα Γαλλικά), The Graphic (έκδοση στα Αγγλικά). Σχετικά σλάϊντς στο Μουσείο Τυπογραφίας παραχωρήθηκαν από τον συλλέκτη Γιάννη Ηλιάκη.
Ποιες ήταν όµως οι εφηµερίδες αυτές και τι αντίκτυπο είχαν στην διεθνή κοινή γνώµη, της εποχής;
Η Graphic ήταν βρετανική εβδοµαδιαία εικονογραφηµένη εφηµερίδα, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1869. Η επιρροή της εφηµερίδας στον κόσµο της τέχνης ήταν τεράστια. Ένας από τους πολλούς θαυµαστές & υποστηρικτές της ήταν ο Βίνσεντ βαν Γκογκ, από τους σηµαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών.
Το L’Illustrazione Italiana ήταν ιταλικό εβδοµαδιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό, που κυκλοφορούσε από το 1873 έως το 1962. Μαζί µε τα La Domenica del Corriere, La Tribuna illustrata αλλά και το Gli Avvenimenti d’Oriente, ήταν ένα από τα πιο διαβασµένα εικονογραφηµένα εβδοµαδιαία περιοδικά στην Ιταλία από τα τέλη του 19ου αιώνα έως την εµφάνιση της τηλεόρασης.
Το Il Secolo illustrato ήταν εικονογραφηµένο, ειδησεογραφικό περιοδικό που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1866 και είχε τις περισσότερες πωλήσεις στη χώρα µεταξύ 19ου και 20ού αιώνα. Θεωρούνταν το πρώτο σύγχρονο περιοδικό της Ιταλίας.
Η L’ Illustration ήταν γαλλική εβδοµαδιαία εικονογραφηµένη εφηµερίδα που εκδιδόταν στο Παρίσι από το 1843 µέχρι το 1944. Υπήρξε η πρώτη γαλλική εφηµερίδα που δηµοσίευσε ασπρόµαυρη φωτογραφία αλλά και η πρώτη παγκοσµίως που δηµοσίευσε έγχρωµη φωτογραφία. (Στην βιβλιοθήκη του Μουσείου Τυπογραφίας βρίσκεται πληθώρα τευχών της διάσηµης εφηµερίδας από τη δεκαετία του 1840 έως το 1940 όταν και έκλεισε).
Η Le Petit Parisien ήταν γαλλική καθηµερινή εφηµερίδα που εκδόθηκε το 1876 και κυκλοφορούσε ως το 1944 , ως µια από τις τέσσερις µεγαλύτερες γαλλικές ηµερήσιες εφηµερίδες µέχρι τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο, µαζί µε τις Le Petit Journal, και Le Journal.
Το Le Monde Illustré ήταν κορυφαίο εικονογραφηµένο ειδησεογραφικό περιοδικό στη Γαλλία που κυκλοφορούσε από το 1857 έως το 1940.
To Le Tour du monde, nouveau journal des voyages ήταν γαλλικό εβδοµαδιαίο ταξιδιωτικό περιοδικό που δηµοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1860. Τεύχη του διανέµονταν επίσης µέσω του δικτύου των σιδηροδροµικών σταθµών.
Το ιστορικό αφιέρωµα αποτελεί µια προσπάθεια µελέτης των δηµοσιευµάτων του ευρωπαϊκού Τύπου, που αναφέρονται στην τελευταία φάση του Κρητικού Ζητήµατος το οποίο κυριαρχούσε στην επικαιρότητα, στα τέλη του 19ου αιώνα.
Περιλαµβάνει άρθρα και ανταποκρίσεις που δηµοσιεύτηκαν κυρίως κατά την περίοδο 1897 και 1898 αλλά και δηµοσιεύµατα που έγιναν στις αρχές 1900.
Οι ανταποκριτές του ξένου Τύπου, Ιταλοί, Γάλλοι & Βρετανοί, που ήταν εγκατεστηµένοι κυρίως στα Χανιά, επί της ουσίας γίνονταν αυτόπτες µάρτυρες των γεγονότων του Κρητικού ζητήµατος, καταγράφοντας και δηµοσιεύοντας τα καθηµερινά στις εφηµερίδες τους. Οι αγώνες των Κρητών επαναστατών, οι αιµατηρές µάχες, οι εµπρησµοί πόλεων όπως της παλιάς πόλης των Χανίων, ο βοµβαρδισµός των επαναστατών στο Ακρωτήρι, η µάχη στη Μαλάξα, οι χιλιάδες Κρητικοί πρόσφυγες που µε πλοία των Μ. ∆υνάµεων κατέφευγαν στην ελεύθερη Ελλάδα, κυριαρχούσαν στα πρωτοσέλιδα των ευρωπαϊκών εφηµερίδων, συγκινώντας και εµπνέοντας την κοινή γνώµη. Εικόνες και κείµενα από την διεθνή αρθρογραφία της εποχής, που αποτελούν πολύτιµα στοιχεία για τη γνώση και τη µελέτη της ιστορίας της Κρήτης, εκείνης της περιόδου, λίγο πριν την πολυπόθητη ελευθερία και ένωση µε την µητέρα Ελλάδα που ακολούθησε το 1913.
ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ (Α’ ΜΕΡΟΣ):
L’ ILLUSTRATIONE ITALIANA – IL SECOLO ILLUSTRATO –
LA TRIBUNA ILLUSTRATA
Με επίκεντρο την Κρητική εξέγερση του 1897, το Ιταλικό ειδησεογραφικό περιοδικό «L’ Ilustratione Italiana» φιλοξενεί πληθώρα φωτογραφιών του ανταποκριτή της Vito Palumbo από τα Χανιά.
Να σηµειωθεί πως στο ενετικό λιµάνι των Χανίων βρισκόταν ιταλικός στόλος και αξιωµατικοί που παρακολουθούσαν τα γεγονότα είχαν την δυνατότητα να βγάζουν φωτογραφίες και να στέλνουν υλικό στην έκδοση, όπως αναγράφεται στις λεζάντες.
Για παράδειγµα το περιοδικό δηµοσιεύει φωτογραφία από το καταδροµικό πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού της Ιταλίας, «Αίτνα», αγκυροβοληµένο στο ενετικό λιµάνι Χανίων. Την φωτογραφία έχει βγάλει ο Ιταλός υπολοχαγός R.D.J.
Επίσης υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής από Κρητικούς επαναστάτες σε διάφορες περιοχές του Ακρωτηρίου από την Χαλέπα µέχρι το µοναστήρι της Αγ. Τριάδας. Άλλωστε όπως επισηµαίνει σε άρθρο του «Κρητικοί αντάρτες, σε συµφωνία µε τους προξένους, είχαν ήδη ανακηρύξει ουδέτερο έδαφος τη Χαλέπα. Η ουδετερότητα θα σταµατούσε µόνο σε περίπτωση επίθεσης κατά των Χανίων».
Ακόµη το ιταλικό περιοδικό δηµοσιεύει φωτογραφίες ηγετικών φυσιογνωµιών της Κρητικής επανάστασης όπως οι θρυλικοί Αποκορωνιώτες οπλαρχηγοί Παπαµαλέκος, Σήφακας, φωτογραφίες από τα διεθνή στρατεύµατα στα Χανιά, στην Σούδα και στον Γαλατά.
Ill Secolo Illustrato
Στην Κρητική εξέγερση του 1897 µέσα από σκίτσα που βασίζονται σε φωτογραφίες ανταποκριτών δηµοσιεύει και το περιοδικό Ill Secolo Illustrato. Απεικονίζονται η Μονή Γωνιάς στο Κολυµπάρι, το φαράγγι Σαµαριάς και άλλα σχέδια βασισµένα σε φωτογραφίες του G.B. Anselmi, το λιµάνι των Χανίων βασισµένο σε φωτογραφία του ανταποκριτή A. Polastri.
Το ιταλικό περιοδικό, αναφέρεται στις σφαγές και τις πυρκαγιές από τους Οθωµανούς, που κατέστρεψαν πόλεις της Κρήτης, «καθιστώντας απαραίτητη την επέµβαση των Μεγάλων Ευρωπαϊκών ∆υνάµεων». Αναλυτική αναφορά γίνεται στην «ολέθρια» επίθεση των Οθωµανών εναντίον των Χριστιανών του Ηρακλείου, µε τα αγγλικά στρατεύµατα -µάταια- να επεµβαίνουν καθώς και τα ίδια υπέστησαν µεγάλες απώλειες: «Οι Τούρκοι έκαψαν και λεηλάτησαν τα σπίτια και τα καταστήµατα των χριστιανών και έσφαξαν γέρους, γυναίκες και παιδιά. Περίπου 500 πτώµατα αποµακρύνθηκαν από τα ερείπια. Οι Βρετανοί υποχώρησαν στα πλοία τους και βοµβάρδισαν τη µουσουλµανική συνοικία. Ο διεθνής στόλος και τα στρατεύµατα έσπευσαν από τα Χανιά στον Χάνδακα, αλλά στη συνέχεια υποχώρησαν καθώς οι Άγγλοι δήλωσαν ότι ήταν αρκετά για να διατηρήσουν την τάξη» αναφέρει το ειδησεογραφικό περιοδικό, εκφράζοντας φόβους για νέες σφαγές.
LA TRIBUNA ILLUSTRATA
Με δύο εντυπωσιακές λιθογραφίες – η µία από τις οποίες εξώφυλλο – τον Μάρτιο του 1897, το ιταλικό ειδησεογραφικό περιοδικό La Tribuna Illustrata, αναφέρεται στην τελευταία Κρητική επανάσταση. Όπως επισηµαίνεται στο δηµοσίευµα: «Και αυτή την εβδοµάδα αφιερώνουµε δύο έγχρωµες εικονογραφηµένες σελίδες για να απεικονίσουµε τα γεγονότα στην Κρήτη. Στη µία απεικονίζεται αναπαράσταση από τον βοµβαρδισµό του στρατοπέδου των ανταρτών στα υψώµατα του Ακρωτηρίου, που έγινε από τα πλοία των Ευρωπαϊκών ∆υνάµεων. Γεγονός που επιβάλλονταν από τις διεθνείς συµβάσεις αλλά που θα παραµείνει ένα από τα πιο θλιβερά, από τα πιο οδυνηρά γεγονότα στη σύγχρονη ιστορία».
Η άλλη σελίδα αναπαριστά µια σκηνή στο αρχηγείο των Κρητικών ανταρτών δίπλα στο χωριό Πλατανιάς: την ευλογία των ελληνικών σηµαιών και των στρατευµάτων πριν από επίθεση. Στην πραγµατικότητα, ο αγώνας που δίνουν οι Κρήτες, υποστηριζόµενος από τους Έλληνες, δεν είναι µόνο πολιτικός αλλά και θρησκευτικός. Για την πίστη, για την πατρίδα, για την ελευθερία, για τη µνήµη των µαρτύρων που έδωσαν τη ζωή τους στο ολοκαύτωµα (του Αρκαδίου)». Και καταλήγει η Ιταλική εφηµερίδα πως « ο ιταλικός λαός δεν µπορεί παρά να εύχεται ένθερµα, η υπόθεση των Κρητών για ελευθερία να θριαµβεύσει».
Σε άλλο φύλλο του το ιταλικό περιοδικό τον Φλεβάρη του 1897, δηµοσιεύει εικόνες (λιθογραφίες) µε αναπαραστάσεις για την επίθεση στο οχυρό της Μαλάξας, µάχες στο Βλητέ Σούδας κ.α.
Σ.Σ 1 Θερµές ευχαριστίες στον αρχαιολόγο, Επίτιµο Έφορο Αρχαιοτήτων Μιχάλη Ανδριανάκη για την πολύτιµη συµβολή του στην ταυτοποίηση των θέσεων µνηµείων που απεικονίζονται στα σκίτσα και τις φωτογραφίες του αφιερώµατος.
Σ.Σ. Επίσης θερµές ευχαριστίες στην Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου και στον Εφηµέριο Γαλατά Πατήρ Ελευθέριο Βοµβολάκη για την ταυτοποίηση της θέσης ιερού ναού που υπήρχε στον Γαλατά και καταστράφηκε κατά τον Β’ Παγκόσµιο πόλεµο.
