Στο λυκόφως του 19ου αιώνα, οι ατελεύτητοι αγώνες και εξεγέρσεις των Κρητικών κατά της κραταιάς Οθωμανικής αυτοκρατορίας, είχαν ως αποτέλεσμα την αυτονομία της Κρήτης, με ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα της Ελλάδος Γεώργιο (1898-1906).
Η αυτονομία απεδείχθη ότι ήταν το αποφασιστικό βήμα για την οριστική ένωση μετά της Ελλάδος.
Την απόδοση της αυτονομίας χαιρετίζει ενθέρμως ο Ουγγροεβραίος γιατρός και συγγραφέας Μαξ Νορντάου (1849-1923), ο παγκοσμίως γνωστός για το περιλάλητο βιβλίο του “Τα κατά συνθήκη ψεύδη”. Το ίδιο πράττουν και οι “Τάιμς του Λονδίνου, κατά την ανασκόπηση των γεγονότων του έτους 1898.
Την ίδια χρονιά, το 1899, οι Κρητικοί μετονομάζουν, προς τιμήν του ύπατου αρμοστή, πρίγκιπος Γεωργίου, μία κωμόπολη των Χανίων σε Γεωργιούπολη.
Λίγα χρόνια αργότερα, ένας Μακεδόνας, στην κορύφωση του Μακεδονικού ζητήματος, αποτίει φόρο τιμής στους αγώνες της Κρήτης και καλεί τους συμπατριώτες του να παραδειγματισθούν από τους επικούς αγώνες των Κρητών για να επιτύχουν την ενσωμάτωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα.
Η “ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ”, απ’ όπου έχω αλιεύσει το δημοσιευμένο υλικό, εξεδίδετο στην Τεργέστη της τότε Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας και ο “ΗΛΙΟΣ” στην Ερμούπολη της Σύρου.
«ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, 25/6 Ιανουαρίου 1899 – Εν τω “Ν. Ελ. Τύπω” ο Μαξ Νορδάου δημοσιεύει γενικήν ανασκόπησιν των σπουδαιοτέρων συμβάντων του λήξαντος έτους. Εξ ης παραλαμβάνομεν ενταύθα το περί του ζητήματος της Κρήτης μέρος, έχον ως εξής: “Η διπλωματία, εχλευάσθη ποσάκις δια την δυσκινησίαν της, δια την ανικανότητά της προς το παράγειν θετικά αποτελέσματα, ώστε θα ήτο άδικον να μην συγχαρώμεν αυτώ ότι κατώρθωσεν επί τέλους να επιτελέση και μίαν καλήν και ευγενή πράξιν. Παραπλέουσα πάντοτε αναμεταξύ των κινδυνωδεστάτων του πολέμου σκοπέλων, έφερεν εντός των θωράκων των στόλων τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων την ανεξαρτησίαν της Κρήτης. Επί της νήσου κυματίζει η νέα σημαία, ήτις ενώνει τα ελληνικά χρώματα ωσεί δι’ ευγενούς υπαινιγμού μετά των τουρκικών χρωμάτων, ο δε Σουλτάνος επιτρέπει τούτο συνετώς και φρονίμως. Αλλά την ελευθερίαν της η ταλαίπωρος νήσος δεν έλαβεν ως δώρον ελεημοσύνης. Ο Κρητικός λαός μετ’ αδαμάστου ηρωισμού έχεεν υπέρ αυτής επί αιώνας το τίμιον αίμα του και γενεαί όλαι μετέβαινον αγαλλόμεναι εις τον θάνατον ίνα παρασκευάσωσιν εις τους απογόνους των, απογόνους μέλλοντος αγνοούμενου, την ελευθερίαν. Τοσούτον ηρωική εθελοθυσία και αυταπάρνησις ήτο αξία αμοιβής. Η μικρά Κρήτη, ήτις καθ’ όλην την διάρκειαν του υπερανθρώπου αγώνος της δεν εξετιμήθη μετά της δεούσης ευνοίας και δικαιοσύνης, παρέχει μέγα παράδειγμα, όπερ εν τη Ιστορία θα μείνη αλησμόνητον […]»
«ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, 25/6 Ιανουαρίου 1899 – Ο “Χρόνος” της Αγγλίας επιθεωρών τα συμβάντα του τελευτώντος έτους γράφει περί Ελλάδος τα εξής: “Η Ελλάς αναλαμβάνει βαθμηδών εκ των αποτελεσμάτων του ατυχούς πολέμου. Το δάνειον της αποζημιώσεως, υπέρ ου ηγγυήθησαν η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία, εξεδόθη επιτυχώς κατά Μάιον και η Θεσσαλία εξεκενώθη τέλος υπό των Τούρκων…
Εις το ευτυχέστερον στάδιον του αιωνίου ανατολικού ζητήματος ήγαγεν η λύσις του Κρητικού ζητήματος… Ο Σουλτάνος ανενδότως απέκρουε τον διορισμόν του Πρίγκηπος Γεωργίου […]
Επί τέλους, κατά μήν Σεπτέμβριον… η πόλις των Χανίων εγένετο σκηνή φοβερών ταραχών, αίτινες αρξάμενοι από της προσβολής κατά βρετανικού αποσπάσματος, μετ’ ολίγον κατέληξαν εις γενικήν σφαγήν, των μωαμεθανών κατοίκων, εφορμόντων κατά χρισστιανών, φονευόντων περί τους εξακοσίους άνδρας, γυναίκας και παιδία, και δηούντων τας οικίας. Ο Πρίγκηψ Γεώργιος απεδέχθη την θέσιν ανωτάτου αρμοστού των δυνάμεων, και τη 20 Δεκεμβρίου αφικόμενος εις Χανιά εν μέσω μεγάλου ενθουσιασμού ανέλαβεν την διοίκησιν της νήσου[…]»
«ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, 5/17 Φεβρουαρίου 1899 – Ο Πρίγκηψ Νικόλαος έφθασεν εις Χανιά όλως ανεπισήμως επιβαίνων του Ατμοπλοίου “Θεσσαλία” το ταξίδιον του πρίγκηπος θα διαρκέσει δέκα ημέρας, γίνεται σε απλώς προς επίσκεψιν του αδελφού αυτού Πρίγκηπος Γεωργίου, παρ’ ω και κατέλυσεν».
«ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, 28/9 Ιουνίου 1899 – Προς τιμήν του Πρίγκηπος Γεωργίου απεφασίσθη να ονομασθεί νέα πόλις εν Κρήτη φέρουσα το όνομα του Υπάτου Αρμοστού […] Ιδού στο σχετικόν ψήφισμα:
Το Δημοτικόν Συμβούλιον του δήμου Αποκορώνου […]
ψηφίζει
εις ανάμνησιν της απελευθερώσεως της ημετέρας Πατρίδος, μετά δουλείαν μακρών αιώνων, εν μέσω πόνων και στεναγμών και της ηγεμονίας εν αυτώ του θαλερού βλαστού του Βασιλικού Οίκου, του Πρίγκηπος Γεωργίου,… επιφορτίζει, δε τον δημαρχούντα πάρεδρον Γεώργιον Μπιμπιράκην όπως μετά των προκρίτων του δήμου Παππά Ιωάννου Σακελλαρίου και Μιλτιάδου Παπαδογιαννάκη μεταβώσι εις την Α.Β. Υψηλότητι τω πρίγκηπα της Ελλάδος Γεωργίου και Ηγεμόνι ημών και επιδώσωσιν αυτώ ιδιοχείρως το παρόν ψήφισμα.
Ο πρόεδρος Α. Τζαμπακάκης
Ο γραμματεύς Κ.Γ. Μουζουράκης
Τα μέλη Α. Γωνιστάκης, Ν. Γιανναράκης, Ν.Ι. Μαρινάκης, Μ. Λογιάκης.
Και τούτο μεν το ψήφισμα του Δ.Σ., ιδού δε το επιδοθέν προς τον Πρίγκηπα ψήφισμα:
[…]
Το Δ.Σ. Μαθέ, … το παρόν ψήφισμα, δι’ ου μετονομάζει την πρωτεύουσαν αυτού Αλμυρούπολιν εις Γεωργιούπολιν […]
Ο Δήμαρχ. Πάρεδρος Γεώρ. Μπιμπιράκης
Τα μέλη της Επιτροπής Ιωάν. Σακελλάριος πρωθιερεύς, Μιλτ. Παπαδογιαννάκης».
«ΗΛΙΟΣ, 20.5.1904 – … Ως εκ τούτου οφείλομεν οι Μακεδόνες αψηφούντες τον θάνατον να μην ζητώμεν συμβουλάς κανενός, χωρίς δε να κλαίωμεν ως οι επί του ποταμού Βαβυλώνος Εβραίοι ναεργασθώμεν έχοντες ως υπόδειγμα τους αδελφούς μας Κρήτας τους χύσαντας ποταμούς αιμάτων υπέρ της Εθνικής Ενώσεως, τους μηδέποτε πτοηθέντας, τους μηδέποτε διαλλαγέντας μετά του κατακτητού.
Εν Αθήναις τη 5.5.1904
ΝΑΟΥΜ ΤΣΙΣΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γοηνοποιός εν Καστορίας»
