1976: Ένας γνήσιος Κρητικός γάµος στο Έλος Κισάµου

Για τον κρητικό γάµο στο Έλος Κισσάµου διαβάζουµε στο φύλλο της εφηµερίδας της 20ης Αυγούστου 1976.
Όπως διαβάζουµε στο ρεπορτάζ της εποχής «Ενας γνήσιος κρητικός γάµος µόλα τα κρητικά έθιµα θα γίνη την Κυριακή, 22 Αυγούστου, στο χωριό Έλος Κισάµου. Την εκδήλωση προγραµµάτισε και οργάνωσε ο Τουριστικός Σύλλογος Ελους η ‘‘Αναγέννηση’’. Ειδικό συνεργείο της ΕΡΤ θα κινηµατογραφήση το γάµο, αλλά και τις προετοιµασίες που γίνονται πριν απ’ αυτόν.
Το πρόγραµµα, όπως το οργάνωσε, µε βάση τα παλιά κρητικά έθιµα, ο Τουριστικός Σύλλογος ‘‘Αναγέννηση’’, έχει ως εξής:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Γίνεται το κάλεσµα από ανθρώπους του γαµπρού.
Ετοιµάζονται τα ξεροτήγανα, τα κουλούρια, τα παξιµάδια κλπ.
Φέρνουν τα ξύλα για το φούρνο και για την κουζίνα, φτιάχνουν πυροµάχια, έρχονται τα καζάνια και οι µάγειροι.
Στο σπίτι της νύφης γίνονται οι τελευταίες ετοιµασίες για τα προικιά (σιδέρωµα κλπ.).
Οι ετοιµασίες συνεχίζονται και το Σάββατο καθώς πληροφορούµαστε ότι εκείνη τη µέρα ‘‘το πρωί στο σπίτι του γαµπρού σφάζουν µερικά ζώα που χρειάζονται για το γάµο.
Αγιασµός στο σπίτι του γαµπρού για το άνοιγµα του σπιτιού.
Αγιασµός στο σπίτι της νύφης πριν πάρουν τα προικιά.
Οι άνθρωποι που θα µεταφέρουν τα προικιά ξεκινούν από το σπίτι του γαµπρού αφού φάνε. Τα προικιά θα φορτωθούν σε ζώα (άλογα, µουλάρια, γαϊδούρια).
Ερχονται στο σπίτι της νύφης µε τραγούδια και παίρνουν τα προικιά.
Το βράδι επισκέπτονται τον γαµπρό οι συγγενείς του µε κανίσκια. Τα κανίσκια είναι συνήθως σφαχτά, αλλά και κουλούρια, ξεροτήγανα, κρασί, τσικουδιά κλπ’’».
Ακολουθεί η τελετή του γάµου την Κυριακή 22 Αυγούστου εκείνου του έτους και όπως διαβάζουµε «γίνεται το σφάξιµο των υπόλοιπων ζώων. Μαγειρεύουν για να φάνε αυτοί που θα πάνε να φέρουν την νύφη.
Ο κουρέας πηγαίνει στο σπίτι του γαµπρού τον κουρεύει και τον ξυρίζει.
Ξεκινάει ο γάµος µε τραγούδια για να πάρη τη νύφη.
Οι κοπέλες του χωριού της νύφης µαζεύονται στο σπίτι της και αφού λουστή την κτενίζουν και την στολίζουν τραγουδώντας.
Φτάνει ο γάµος στο σπίτι της νύφης. Λέγονται τα σχετικά τραγούδια και γίνεται ή τελετή του γάµου στο σπίτι.
Μετά την τελετή του γάµου οι καλεσµένοι ρίχνουν σένα ειδικό δίσκο λεπτά για το νέο ζευγάρι (χαρίσµατα).
Αφού γυρίσουν στο σπίτι ακολουθούν διάφορα πατροπαράδοτα έθιµα. Στρώνεται το τραπέζι για τους καλεσµένους, χορεύουν όλοι τον χορό του αποχαιρετισµού και φεύγουν µε ανάλογα τραγούδια
Μετά ετοιµάζεται ο γάµος (συνοδεία) για να πάη στο σπίτι του γαµπρού. Στο δρόµο στέκονται παιδιά µε πανέρια γεµάτα λουλούδια. Τα προσφέρουν στο γάµο και τους δίνει χρήµατα (παστικά).
Στο σπίτι του γαµπρού ο πατέρας και η µάνα του βγαίνουν να υποδεχτούν το νέο ζευγάρι κρατώντας ένα πιάτο µε µέλι και καρύδια.
Η νύφη προτού µπει σταυρώνει µένα κρητικό µαχαίρι την πόρτα και ρίχνει στο σπίτι ένα ρόγδι και ακολουθούν διάφορα άλλα έθιµα.
Στο σπίτι του γαµπρού µαζεύονται όσοι δεν πήγαν στην τελετή. Το κέρασµα το κάνει η νύφη και αυτοί χαρίζουν διάφορα δώρα.
Στρώνονται τα τραπέζια, κάθεται ο γάµος για φαγητό αφού πρώτα πει τα σχετικά τραγούδια.
Αρχίζει ο χορός. Χορεύουν τη νύφη πρώτα ο γαµπρός και οι κουµπάροι και µετά οι συγγενείς, το γλέντι το συνεχίζουν οι καλεσµένοι.
Τα µεσάνυχτα έρχονται οι συγγενείς της νύφης (αντίχαρα) τρώνε, διασκεδάζουν και σύµφωνα µε το έθιµο φεύγουν προτού ξηµερώσει.
Οι υπόλοιποι καλεσµένοι µένουν και τρώνε το πρωί σούπα».
Τέλος τη ∆ευτέρα «Κατά το µεσηµέρι πάνε τη νύφη στη βρύση.
Σύµφωνα µε το έθιµο ο γαµπρός και η νύφη κρατώντας µαζί ένα κουλούρι το βάζουν κάτω από την βρύση που τρέχει. Μετά το τραβούν και όποιος πάρει το µεγαλύτερο κοµµάτι λένε ότι θα ζήση τα περισσότερα χρόνια.
Μετά όλοι οι καλεσµένοι τρώνε στα διάφορα σπίτια του χωριού.
Το απόγευµα οι χαρές και τα ξεφαντώµατα τελειώνουν οριστικά µε φαγητό στο σπίτι του γαµπρού. Προσφέρεται το πιλάφι του αποχαιρετισµού και όλοι φεύγουν.
Στις εκδηλώσεις θα παραβρεθή και θα παίξη το κρητικό συγκρότηµα Κ. Μουντάκη και Μ. Κακλή.
Το ζευγάρι που προσφέρθηκε να υποβοηθήση την διοργάνωση της ωραίας αυτής εκδηλώσεως µε τον γάµο του είναι ο Γιάννης Μουντάκης από το Ελος και η Ειρήνη Φυντικάκη από το Γεράνι»