Αύγουστος του 1976 και στο Ελος Κισσάμου, όπως διαβάζουμε στο φύλλο της 20ης Αυγούστου, ετοιμάζονται για έναν παραδοσιακό κρητικό γάμο, στον οποίο θα τηρούνταν όλα τα παραδοσιακά έθιμα!
Όπως διαβάζουμε στο ρεπορτάζ της εποχής «Ενας γνήσιος κρητικός γάμος μ’ όλα τα κρητικά έθιμα θα γίνη την Κυριακή, 22 Αυγούστου, στο χωριό Ελος Κισάμου. Την εκδήλωση προγραμμάτισε και οργάνωσε ο Τουριστικός Σύλλογος Ελους ή “Αναγέννηση”. Ειδικό συνεργείο της ΕΡΤ θα κινηματογραφήση το γάμο, αλλά και τις προετοιμασίες που γίνονται πριν απ’ αυτόν.
Στο σημερινό επεισόδιο “Στο Αρχείο”, Βασιλική Τωμαδάκη και Νεκτάριος Κακατσάκης ταξιδεύουν πίσω στο 1976 και παρακολουθούν βήμα βήμα έναν παραδοσιακό, τετραήμερο, Κρητικό γάμο!
Το πρόγραμμα, όπως το οργάνωσε, με βάση τα παλιά κρητικά έθιμα, ο Τουριστικός Σύλλογος “Αναγέννηση”, έχει ως εξής:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Γίνεται το κάλεσμα από ανθρώπους του γαμπρού.
Ετοιμάζονται τα ξεροτήγανα, τα κουλούρια, τα παξιμάδια κλπ.
Φέρνουν τα ξύλα για το φούρνο και για την κουζίνα, φτιάχνουν πυρομάχια, έρχονται τα καζάνια και οι μάγειροι.
Στο σπίτι της νύφης γίνονται οι τελευταίες ετοιμασίες για τα προικιά (σιδέρωμα κ.λπ.).
Οι ετοιμασίες συνεχίζονται και το Σάββατο καθώς πληροφορούμαστε ότι εκείνη τη μέρα «το πρωί στο σπίτι του γαμπρού σφάζουν μερικά ζώα που χρειάζονται για το γάμο.
Αγιασμός στο σπίτι του γαμπρού για το άνοιγμα του σπιτιού. Αγιασμός στο σπίτι της νύφης πριν πάρουν τα προικιά.
Οι άνθρωποι που θα μεταφέρουν τα προικιά ξεκινούν από το σπίτι του γαμπρού αφού φάνε. Τα προικιά θα φορτωθούν σε ζώα (άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια).
Ερχονται στο σπίτι της νύφης με τραγούδια και παίρνουν τα προικιά.
Το βράδι επισκέπτονται τον γαμπρό οι συγγενείς του με κανίσκια. Τα κανίσκια είναι συνήθως σφαχτά, αλλά και κουλούρια, ξεροτήγανα, κρασί, τσικουδιά κ.λπ.».
Ακολουθεί η τελετή του γάμου την Κυριακή 22 Αυγούστου εκείνου του έτους και όπως διαβάζουμε «γίνεται το σφάξιμο των υπόλοιπων ζώων. Μαγειρεύουν για να φάνε αυτοί που θα πάνε να φέρουν την νύφη.
Ο κουρέας πηγαίνει στο σπίτι του γαμπρού τον κουρεύει και τον ξυρίζει.
Ξεκινάει ο γάμος με τραγούδια για να πάρη τη νύφη.
Οι κοπέλες του χωριού της νύφης μαζεύονται στο σπίτι της και αφού λουστή την κτενίζουν και την στολίζουν τραγουδώντας.
Φτάνει ο γάμος στο σπίτι της νύφης. Λέγονται τα σχετικά τραγούδια και γίνεται ή τελετή του γάμου στο σπίτι.
Μετά την τελετή του γάμου οι καλεσμένοι ρίχνουν σένα ειδικό δίσκο λεπτά για το νέο ζευγάρι (χαρίσματα).
Αφού γυρίσουν στο σπίτι ακολουθούν διάφορα πατροπαράδοτα έθιμα. Στρώνεται το τραπέζι για τους καλεσμένους, χορεύουν όλοι τον χορό του αποχαιρετισμού και φεύγουν με ανάλογα τραγούδια
Μετά ετοιμάζεται ο γάμος (συνοδεία) για να πάη στο σπίτι του γαμπρού. Στο δρόμο στέκονται παιδιά με πανέρια γεμάτα λουλούδια. Τα προσφέρουν στο γάμο και τους δίνει χρήματα (παστικά).
Στο σπίτι του γαμπρού ο πατέρας και η μάνα του βγαίνουν να υποδεχτούν το νέο ζευγάρι κρατώντας ένα πιάτο με μέλι και καρύδια.
Η νύφη προτού μπει σταυρώνει μένα κρητικό μαχαίρι την πόρτα και ρίχνει στο σπίτι ένα ρόγδι και ακολουθούν διάφορα άλλα έθιμα.
Στο σπίτι του γαμπρού μαζεύονται όσο δεν πήγαν στην τελετή. Το κέρασμα το κάνει η νύφη και αυτοί χαρίζουν διάφορα δώρα.
Στρώνονται τα τραπέζια, κάθεται ο γάμος για φαγητό αφού πρώτα πει τα σχετικά τραγούδια.
Αρχίζει ο χορός. Χορεύουν τη νύφη πρώτα ο γαμπρός και οι κουμπάροι και μετά οι συγγενείς, το γλέντι το συνεχίζουν οι καλεσμένοι.
Τα μεσάνυχτα έρχονται οι συγγενείς της νύφης (αντίχαρα) τρώνε, διασκεδάζουν και σύμφωνα με το έθιμο φεύγουν προτού ξημερώσει.
Οι υπόλοιποι καλεσμένοι μένουν και τρώνε το πρωί σούπα».
Τέλος τη Δευτέρα «Κατά το μεσημέρι πάνε τη νύφη στη βρύση. Σύμφωνα με το έθιμο ο γαμπρός και η νύφη κρατώντας μαζί ένα κουλούρι το βάζουν κάτω από την βρύση που τρέχει. Μετά το τραβούν και όποιος πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι λένε ότι θα ζήση τα περισσότερα χρόνια.
Μετά όλοι οι καλεσμένοι τρώνε στα διάφορα σπίτια του χωριού.
Το απόγευμα οι χαρές και τα ξεφαντώματα τελειώνουν οριστικά με φαγητό στο σπίτι του γαμπρού. Προσφέρεται το πιλάφι του αποχαιρετισμού και όλοι φεύγουν.
Στις εκδηλώσεις θα παραβρεθή και θα παίξη το κρητικό συγκρότημα Κ. Μουντάκη και Μ. Κακλή.
Το ζευγάρι που προσφέρθηκε να υποβοηθήση την διοργάνωση της ωραίας αυτής εκδηλώσεως με τον γάμο του είναι ο Γιάννης Μουντάκης από το Έλος και η Ειρήνη Φυντικάκη από το Γεράνι».
