2. Οι απόψεις της Εκκλησίας
«Διά ανθρώπου δε μάλλον ο θάνατος, τουτέστιν της του Αδάμ παραβάσεως…»
Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός
Α’. Αντί Προλόγου
Δεχόμενοι δογματικά ότι ο Θεός δεν δημιούργησε τον θάνατο, αλλά ότι ο θάνατος παρεισέφρησε στη φύση ως η συνέπεια της ηθικο-πνευματικής πτώσης του ανθρώπου και της απομάκρυνσής του από Εκείνον, επιγραμματικά και μόνο θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το μέγα τούτο μυστήριο, έργο ιδιαίτερα δύσκολο στα πεπερασμένα όρια ενός άρθρου.
Β’. Απόψεις της Εκκλησίας
Οταν η Εκκλησία μιλεί για τον θάνατο, δεν το κάνει για να τρομάξει τους ανθρώπους και να τους δημιουργήσει πανικό, αλλά για να τους βοηθήσει να τον υπερβούν και να συμφιλιωθούν μαζί του.
Κεντρικό σημείο της Πίστεώς μας για τη μετά θάνατο ζωή, αποτελεί η ενανθρώπηση του Ιησού Χριστού και η πορεία του στη Γη, που είχε σαν σκοπό να νικηθεί το κράτος του θανάτου για να μας δωρίσει την αιώνια ζωή. Και μάλιστα γίνεται λόγος για το μυστήριο του Γολγοθά και της Αναστάσεως του Ιησού, που αφορά τη νίκη Του στην αμαρτία, τον διάβολο και τον θάνατο. «Ο τον θάνατον καταπατήσας τον δε διάβολον καταργήσας…». Ο θάνατος, με θάνατο νικήθηκε! Ο Ιησούς, μας δίνει την αναστάσιμη ελπίδα των νεκρών!
Διαβάζουμε δε στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο (Ε, 24-30): Είπεν ο Κύριος προς τους εληλυθότας προς αυτόν Ιουδαίους: «Αμήν αμήν λέγω υμίν, ότι ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με, έχει ζωήν αιώνιον, και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν…». Διαβάζουμε ακόμη στο Ευαγγέλιο του ίδιου Ευαγγελιστή (11:2): «Εγώ είμαι η Ανάστασις και η Ζωή. Ο πιστεύων εις εμέ, και αν αποθάνει, θέλει ζήσει».
Η Βίβλος μας διδάσκει, ότι, όχι μόνο υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο, αλλά ότι η αιώνια ζωή είναι τόσο μεγαλειώδης και ακόμη ότι: «Εκείνα που μάτι δεν είδε και αφτί δεν άκουσε και νους του ανθρώπου δεν τα διανοήθηκε, εκείνα ετοίμασε ο Θεός για αυτούς που Τον αγαπούνε…» (Α’ Επιστολή προς Κορινθίους 2:9).
Αναφορικά με την άποψη της μετενσάρκωσης, ο Απόστολος Παύλος είναι σαφής: Μία φορά πεθαίνει ο άνθρωπος και ύστερα από αυτόν τον θάνατο επακολουθεί η κρίση. Δεν υπάρχει περιθώριο για να μεσολαβήσει κάποια μετενσάρκωση και πολύ περισσότερο πολλές αλλεπάλληλες μετενσαρκώσεις. Απορρίπτεται λοιπόν η έννοια της μετενσάρκωσης από την εκκλησιαστική διδασκαλία.1
Μιλήσαμε για “αιώνιον ζωήν”, δηλαδή για αθανασία. Σχετικά με την αθανασία όπως την ορίζει η δογματική διδασκαλία της ορθοδόξου εκκλησίας, υφίσταται η κατά φύσιν αθανασία που έχει μόνον ο Θεός, αλλά και η κατά χάριν αθανασία, την οποία έχει ο άνθρωπος. Η ψυχή του ανθρώπου έχει την κατά χάριν αθανασία και όχι την κατά φύσιν, δεδομένου ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι κτιστή, είναι δημιούργημα του Θεού. Μία τρίτη έννοια της αθανασίας είναι εκείνη που συνδέεται με την ύπαρξη της χάριτος του Θεού. Η ψυχή, ως ενωμένη με τον Θεό έχει αυτή τη μορφή της αθανασίας. Τέτοια μορφή αθανασίας έχουν οι δίκαιοι. Οι αμαρτωλοί έχουν μεν την κατά χάριν αθανασία εφ’ όσον ο Θεός έδωσε σε όλους αυτή την Ιδιότητα, δεν ευρίσκονται, όμως, ενωμένοι με την χάρη του Θεού. Οι ψυχές των αμαρτωλών, δεν διαθέτουν αυτήν την θεοποιό ενέργεια. Ζουν μεν αιωνίως, αλλά μακράν του Θεού. Ολες ανεξαιρέτως οι ψυχές θα αναμένουν την τελική κρίση κατά την Δευτέραν Παρουσία του Κυρίου.1
Σχετικά με το τι συμβαίνει κατά τη στιγμή του θανάτου, γλαφυρό είναι το περιεχόμενο της παραβολής του φτωχού Λαζάρου, του οποίου η ψυχή μετά την έξοδό της από το σώμα, παρελήφθη από τους αγγέλους και οδηγήθηκε στους κόλπους του Αβραάμ. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν άγγελοι (και φυσικά ο φύλακας άγγελος κάθε ανθρώπου, ο προσωπικός του φρουρός), οι οποίοι παραλαμβάνουν τις ψυχές των δικαίων και τις οδηγούν στον Θεό. Αντίθετα, σε άλλη παραβολή λέγεται ότι την ψυχή των αμετανοήτων αμαρτωλών, παραλαμβάνουν δαίμονες. Ο άφρων πλούσιος άκουσε φωνή Θεού: «Άφρον, ταύτη τη νυκτί την ψυχήν απαιτούσιν από σου, α δε ητοίμασας τίνι έσται;» (Λουκ. ιβ’, 20). Το ρήμα “απαιτούσιν” υποδηλώνει τους δαίμονες, οι οποίοι απαιτούν την ψυχή του αμαρτωλού ανθρώπου, για να την κρατούν αιωνίως! 2
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθούμε στην ομολογία του Αγίου Αντωνίου (251-356 μ.Χ.), κατά τη συνομιλία του με τον άγγελο, στην έρημο της Αιγύπτου. Ο άγγελος, σε μορφή μοναχού, του απεκάλυψε ότι, μετά τον θάνατο, η ψυχή του θανόντος διέρχεται από επτά επίπεδα (τα οποία ονοματίζει “σκαλούνια”) συνοδευόμενος από αγγέλους, οι οποίοι την οδηγούν προκειμένου να προσκυνήσει τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν. Όμως, κατά την άνοδο αυτή της ψυχής παρεμβάλλονται τάγματα δαιμόνων (τα οποία ο άγγελος ονοματίζει “εναέρια Τελώνια των ψυχών”), τα οποία προσπαθούν να υφαρπάξουν την ψυχή του θανόντος, επικαλούμενοι το όποιο αμαρτωλό παρελθόν της, κάτι το οποίο επιτυγχάνουν εφόσον πρόκειται για ψυχή αμετανόητου αμαρτωλού. Διαδραματίζεται -κατά τον άγγελο- σκληρός αγώνας μεταξύ αγγέλων και δαιμόνων ο οποίος γίνεται σφοδρότερος και φοβερότερος στο έβδομο σκαλούνι και ανάλογα με την εν ζωή παραβατικότητα ή χρηστότητα της ψυχής, παραλαμβάνεται τούτη από τους δαίμονες ή οδηγείται στον Κύριο. Σε ερώτηση δε του Αγίου εάν οι ψυχές συναναστρέφονται μεταξύ τους, ο άγγελος απάντησε: «Βλέπεις εις τούτον τον κόσμον οπού αφ’ εσπέρας κοιμούνται οι άνθρωποι και το πρωί όταν ξημερώσει απαντώνται ένας τον άλλον και χαιρετούνται και συνομιλούν ως φίλοι, τοιουτοτρόπως γίνεται και εις εκείνον τον Κόσμον, και ένας τον άλλον γνωρίζεται και συνομιλεί, και καθώς ένας άνθρωπος δεν γνωρίζει άλλον εδώ και ερωτώντας μανθάνει ποίος είναι, ούτω γίνεται και εκεί, πλην οι δίκαιοι μόνον γνωρίζονται, οι αμαρτωλοί όμως, διόλου…» 3, 4…
Γ’. Επίλογος
Κλείνομε το παρόν σημείωμα με τη ρήση του μακαριστού Χριστόδουλου: «Για την εκκλησία λοιπόν ο θάνατος, δεν είναι θάνατος με την έννοια την οποία δίδουμε σ’ αυτό τον όρο. Είναι αποδημία, δηλαδή ταξίδι. Και μάλιστα αποδημία από τα λυπηρότερα, προς τα ευειδέστερα. Ταξίδι, δηλαδή, από ένα τόπο, προς ένα άλλο τόπο καλύτερο».1
(Στο επόμενο: “Οι απόψεις
των άλλων δογμάτων”)
ΠΗΓΕΣ:
1. Χριστόδουλος. τ. Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. 2004. Η μετά θάνατον ζωή. Εκδ. Χρυσοπηγή, Αθήνα.
2. Αρχιμανδ. Ιερόθεος Βλάχος, 1993. Η Παραβολή του Πλούσιου και του Λαζάρου για την μετά θάνατον ζωή.
3. Άγιος Αντώνιος ο Μέγας.
4. Νάτζεμυ Ρόμπερτ. 1992. Ο Μυστικός Κύκλος της Ζωής. Εκδ. “Αρμονική Ζωή”, Αθήνα. Μετάφραση: Σάσσα Παναγωπούλου.
*γεωπόνος – συγγραφέας,
μέλος της “Λογοτεχνικής
Παρέας Χανίων”
