Α’. Αντί Προλόγου
Ο άνθρωπος όπου Γης, βιώνοντας τη σμικρότητά του στην απεραντοσύνη του σύμπαντος κόσμου που τον περιβάλλει πανταχόθεν, αναλογίζεται, διαλογίζεται, διερωτάται: “ποιος είμαι;”, “από πού ήρθα;”. Μα κυρίως: “πού πηγαίνω;”, έχοντας την ακράδαντη σιγουριά, πως κάπου υπάρχει το τέρμα της διαδρομής. Και σαν δεν βρίσκει αποκρίσεις, εξακολουθεί το γήινο μονόδρομό του με την εσώψυχη εκείνη έγνοια -ανάμικτη με φόβο ανθρωπίσιο- να διακρίνει το σινιάλο του τερματισμού. Και διερωτάται: “Μα είναι τέρμα, ή, νέα αρχή;”. “Νέα αρχή” του αποκρίνεται ο ιερέας, ο ιμάμης, ο βουδιστής λάμα, ο ραβίνος…
Β’. Οι απόψεις των άλλων θρησκειών
1. Ισλαμισμός:
Ο θάνατος, ο οποίος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, εισάγει τον άνθρωπο σε ένα στάδιο ζωής, στο οποίο ευτυχία και απογοήτευση εξαρτιούνται από τις καλές ή τις κακές πράξεις κατά το στάδιο της ζωής πριν από το θάνατο, δηλαδή από την καλή ή κακή χρήση του ηθικού κώδικα της θρησκείας. Είναι, επομένως, ο θάνατος μια πραγματικότητα εντελώς φυσική, δοσμένη από το Θεό στον άνθρωπο.1 Αλλά ο θάνατος, υπό το φως των απλών διδασκαλιών του Κορανίου, δεν είναι το τέλος της ανθρώπινης ζωής, αλλά το άνοιγμα μιας θύρας προς μια άλλη υψηλότερη μορφή ζωής. Ο προφήτης του Ισλάμ, δεν διδάσκει απλώς την αθανασία και τη μετά θάνατον ζωή της ψυχής, αλλά κηρύσσει την ανάσταση του όλου ανθρώπου. Η διδασκαλία του αυτή φανερώνει, κατά πόσο το κήρυγμά του είχε επηρεασθεί από τις εσχατολογικές αλήθειες της χριστιανικής πίστης. Λέγεται ότι, ο περίφημος νομοδιδάσκαλος Hasan al-Basri (αυστηρών ασκητικών τάσεων), είχε γράψει την ακόλουθη επιγραφή στον τάφο ενός φίλου του: “Ο τάφος είναι ο τελευταίος σταθμός του παρόντος βίου, και ο πρώτος του μέλλοντος”.2 Ο Ζακρέμ Αχίντ, Πακιστανός ιμάμης, στην ερώτηση: “Πού πάει ένας μουσουλμάνος όταν πεθάνει;” απάντησε: “Όταν κάποιος πεθάνει, δεν απομακρύνεται από τον Αλλάχ, απλώς αρχίζει η άλλη του ζωή. Αν ο μουσουλμάνος αυτός υπήρξε πιστός, η ψυχή του πάει στην Jannah, δηλαδή στον Παράδεισο. Ο Παράδεισος είναι το πιο όμορφο μέρος, όμοιο του οποίου δεν έχει ποτέ κανείς δει! Είναι γεμάτο φως και δόξα, με ποτάμια από μέλι και νερό και όπου ότι και αν σκεφτείς πως θέλεις, θα έρθει και θα ακουμπήσει μπροστά σου, πριν ακόμα το πεις, πριν το αναζητήσεις, φτάνει μόνο να το σκεφτείς…”3 Δεν αναφέρει όμως ο ιμάμης, τι αναμένει τον αμαρτωλό, στην Κόλαση, όπως αναφέρεται στο Κοράνι από το οποίο παραθέτουμε κάποιες περικοπές, όπως: “Εμείς θα εκθέσουμε τα κορμιά των απαρνητών μας, στη φωτιά της κόλασης. Κάθε φορά, η σάρκα τους θα καίγεται, εμείς θα την αντικαθιστούμε με νέα σάρκα για να νοιώσουν πραγματικά το μαρτύριο του πόνου…”(4:59) και ακόμη: “…ο θάνατος θα τους χτυπά από παντού, όμως δεν θα πεθαίνουν. Οδυνηρή θα είναι η τιμωρία τους και αιώνια…”(14:19-20)4 Ο Ισλαμισμός, όπως και ο Χριστιανισμός, δεν δέχεται την μετενσάρκωση.
2. Βουδισμός:
Ο Βουδισμός, δεν βλέπει το θάνατο ως συνέχεια της ύπαρξης της ψυχής, αλλά ως ένα ξύπνημα. Ο θάνατος και η αναγέννηση ως μετενσάρκωση* παραλληλίζεται από τη θρησκεία αυτή με το άναμμα ενός κεριού. Το φως μεταδίδεται από το ένα κερί στο άλλο. Ωστόσο όταν το ένα κερί σβήσει, η φλόγα υπάρχει στο άλλο. Η φλόγα υπάρχει, είναι αιώνια, είναι το φως. Αυτό που σβήνει είναι το κερί. Η διανοητική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος όταν πεθαίνει έχει μεγάλη σημασία, αφού αυτή αποτελεί το χρόνο του «περάσματος» από τη μια ζωή στην άλλη.1 Στο σημείο αυτό, έρχεται η “Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών”**(το Ιερό Βιβλίο των Βουδιστών) και παρέχει οδηγίες για το πώς κάποιος κατά τη στιγμή του θανάτου του θα είναι έτοιμος για το «πέρασμα», το οποίο επιτυγχάνει με τους εξής 5 τρόπους: 5
α. Ανάληψη της υποχρέωσης να μην ξεχνά ότι είναι πνεύμα και πως, ότι δει μετά το θάνατό του, αποτελεί απλά μια προβολή όσων περιέχει ο ίδιος ο νους του.
β. Με τη βοήθεια καθημερινής προσευχής, ανάπτυξη σχέσης και επικοινωνίας με ανώτερες δυνάμεις.
γ. Ζώντας με ανιδιοτέλεια.
δ. Χρήση ειδικών ιερών λέξεων που έχουν τη δύναμη να διαλύουν την άγνοια που δεσμεύει την ψυχή.
ε. Καθημερινός διαλογισμός, δεδομένου ότι ο διαλογισμός είναι κατά κάποιο τρόπο μια εξάσκηση θανάτου. (Για εκείνους που έχουν διαλογιστεί πολύ, η πραγματική Αλήθεια ανατέλλει αμέσως μόλις το σώμα και η ψυχή χωριστούν).
Βασικό “συστατικό” της θεωρίας της μετενσάρκωσης αποτελεί το κάρμα, ήτοι ο “αδυσώπητος συμπαντικός Νόμος, σύμφωνα με τον οποίο: Όποια σκέψη, λόγο ή πράξη κάνεις, πρέπει να επιστρέψει σε σένα”.6
Έχοντας λοιπόν οι βουδιστές (όπως και οι ινδουιστές) ως βασικό δόγμα τη μετενσάρκωση, πιστεύουν πως ο άνθρωπος μετά τον θάνατο του ξαναγεννιέται και επανέρχεται στη ζωή, είτε με τη μορφή ανθρώπου, είτε με τη μορφή ζώου. Αν όμως οι νεκροί έχουν περάσει μια ενάρετη και αγνή ζωή, τότε δεν ξαναγεννιούνται αλλά ζουν στον ουρανό, σε μια κατάσταση ευτυχίας και μακαριότητας, τη Νιρβάνα. Η Νιρβάνα είναι, σύμφωνα με τους βουδιστές, το ύψιστο αγαθό. 3
Γ’. Επίλογος:
Δεμένος στον αεικίνητο τροχό του χρόνου στην ανεπίστροφη διαδρομή του ο μουσουλμάνος, ο βουδιστής, στρέφει το βλέμμα στο παραπέτασμα του επέκεινα, διερωτώμενος τι τον αναμένει πίσω από αυτό, και οπλίζεται με τις γνώσεις των Σοφών…
Εμείς, συνοπτικά παραθέσαμε και πάλι ολίγα μόνο “ψιχία” γνώσης από τα δυο κολοσσιαία σε ύλη δόγματα (για την εμβριθή ανάλυση των οποίων απαιτούνται τόμοι βιβλίων), ζητώντας την προς τούτο κατανόηση του αναγνώστη μας.
(Στο επόμενο: “Απόψεις Ινδουισμού,
Ιουδαϊσμού κ.α. δογμάτων”)
Γ’. Πηγές
1. Καζά Αρτεμη – Ελένη. Ένα πανανθρώπινο και διαχρονικό εναγώνιο ερώτημα. 21-11-2010
2. Ζιάκας Γρηγόριος Δ. 1988. Ιστορία των Θρησκευμάτων: Β’. Το Ισλάμ. Εκδ. Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη.
3. Υπάρχει ζωή μετά θάνατον;
4. Ιερό Κοράνι. Μετάφραση Πέρσα Κουμούτση, Εμπειρία Εκδοτική, 2002
5. Padma Sambhava. Η Θιβετιανή Βίβλος των νεκρών. Εκδ. Λιακόπουλος, Αθήνα 2010.
6. Νάτζεμυ Ρόμπερτ. 1992. Ο Μυστικός Κύκλος της Ζωής. Εκδ. “Αρμονική Ζωή” Αθήνα. Μετάφραση: Σάσσα Παναγωπούλου.
* Για τη μετενσάρκωση θα αναφερθούμε σε προσεχές άρθρο μας.
** Η “Θιβετιανή Βίβλος των Νεκρών” αποτελεί για τους βουδιστές τις πληρέστερες δυναμικές θρησκευτικές και φιλοσοφικές θεωρήσεις για το θάνατο. Το βασικό κείμενο στηρίζεται σε πανάρχαιες πηγές σοφίας, και γράφτηκε τον 8ο μ.Χ. αιώνα από τον μεγάλο βουδιστή δάσκαλο Padma Sambhava. Το αρχαίο Θιβετιανό αυτό βιβλίο αναφέρεται μεταξύ άλλων, και στο τι συμβαίνει στη συνείδηση κατά τη διάρκεια του θανάτου του φυσικού σώματος και της μετενσάρκωσης.
