4. Απόψεις Ινδουισμού & Ιουδαϊσμού
«Η πραγματική ερώτηση δεν είναι αν υπάρχει ζωή μετά το θάνατο.
Η πραγματική ερώτηση είναι, αν έχεις ζωή πριν τον θάνατο…».
Osho (Bhagwan Shree Rajneesh) Ινδός γκουρού (1931-1990)
A’. Πρόλογος:
…Περιπλανώμενος ο γήινος νοήμων ταξιδιώτης στις ατραπούς του πεπρωμένου του, δεν το μπορεί να αποδιώξει λογισμό και νου -έστω και φευγαλέα- από το πέρασμά του στο επέκεινα σε κάποια αναπόφευκτη όσο και ακαθόριστη χρονοστιγμή. Ινδός και Ιουδαίος οι σημερινοί μας ταξιδιώτες σε τούτες τις ατραπούς, πιστοί δυο ετερόκλητων δογμάτων…
Β’. Απόψεις Ινδουισμού και Ιουδαϊσμού
1. Ινδουισμός:
Το όνομα “Ινδουισμός” δεν αποτελεί θρησκευτικό χαρακτηρισμό με τη στενή την έννοια του όρου, αλλά αναφέρεται στο συνολικό πολιτισμό των “(Χ)ιντού”, περσική λέξη που σημαίνει “Ινδός”. Ο ινδουιστικός πολιτισμός αναπτύχθηκε από τη βεδική θρησκεία των Ινδοευρωπαίων μεταναστών και κατακτητών, οι οποίοι άρχισαν να εποικούν την Ινδία τη δεύτερη π.Χ. χιλιετηρίδα. Από εκείνη την περίοδο μέχρι σήμερα, ο Ινδουισμός πέρασε επτά στάδια ανάπτυξης. Η όλη μακραίωνη παράδοση του Ινδουισμού περιέχεται στα ιερά βιβλία τις Βέδες* και τις Ουπανισάδες**.1
Πρόκειται για μια πολυθεϊστική θρησκεία, στη δε κορυφή του σημερινού ινδουιστικού πανθέου βρίσκονται οι τρεις μεγάλοι θεοί Βράχμα (δημιουργός του κόσμου), Βίσνου (συντηρητής του κόσμου) και Σίβα (καταστροφέας του κόσμου). (Οι τρεις αυτοί θεοί πολλές φορές παριστάνονται μαζί σε μια τρίμορφη θεότητα). Έχουμε έτσι ένα κλειστό σύστημα ανακύκλωσης του κόσμου: Όλα όσα δημιουργούνται διατηρούνται για κάποιο χρόνο, καταστρέφονται, για να δημιουργηθούν ξανά και να αρχίσει νέος κύκλος ύπαρξης του κόσμου, χωρίς να είναι γνωστό πότε άρχισαν και πότε θα φύγουν από αυτή την αιώνια ανακύκλωση των πάντων, την αποκαλούμενη samsara.2
Από την αιώνια ανακύκλωση, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο άνθρωπος. Ο Ινδουισμός πιστεύει στη μετενσάρκωση, και για τούτο ο θάνατος δεν θεωρείται μεγάλο κακό. Θάνατος είναι απλώς μια προσωρινή διακοπή των φυσικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Κατά το θάνατο, η ψυχή φεύγει και πηγαίνει σε έναν άλλο, άγνωστο κόσμο, για μικρό διάστημα και επανέρχεται μέσα σε άλλο ζωντανό ον. Η έννοια του κάρμα (η ινδουιστική αντίληψη της ανταποδοτικότητας). είναι η βάση της θεωρίας των μετενσαρκώσεων στις Ανατολικές γενικά θρησκείες, και απαντάται σε όλες τις σχολές της ινδικής φιλοσοφίας. Κατά δε τον Ινδουισμό, δεν υπάρχει μόνο ένας παράδεισος και μια κόλαση, αλλά πολλοί παράδεισοι και αρκετές κολάσεις.3 Vaikunth είναι ο τόπος του θεού Βίσνου, Kailash είναι ο τόπος του θεού Σίβα και Brahmalok είναι ο τόπος του θεού Βράχμα. Jdralok είναι ο παράδεισος για τους κανονικούς δίκαιους ανθρώπους, και Yamalok είναι τόπος της κόλασης.4 Τέλος, οι Ανατολικές -γενικά- θρησκείες, όπως ο Βουδισμός, ο Ινδουισμός και ο Κινέζικος Οικουμενισμός βλέπουν τον θάνατο σαν μια απελευθέρωση από τα δεινά του γήινου βίου και τη μετάβαση στη μακαριότητα του νιρβάνα. Γι’ αυτό ακριβώς ο θάνατος θεωρείται -κατ’ αυτούς- ευφρόσυνο γεγονός.5
2. Ιουδαϊσμός:
Ο θάνατος στον Ιουδαϊσμό είναι στενά συνδεδεμένος με την καθημερινότητα των ζωντανών, αλλά η ίδια η φύση του δεν είναι καθορισμένη. Μάλιστα η όλη έννοια της ζωής μετά το θάνατο δεν αποτελεί κεντρικό κομμάτι της εβραϊκής θεολογίας και ούτε υπάρχει κάποια συγκεκριμένη άποψη. Και παρά το γεγονός ότι πιστεύει σε κάποιου είδους μεταθανάτιας ζωής, δεν διαθέτει τις έννοιες του Παράδεισου και της Κόλασης μιας και ο Ιουδαϊσμός επικεντρώνεται στο σήμερα. Ο ραβινικός σχολιασμός, το Ταλμούδ και ο μυστικιστικός Ιουδαϊσμός με το Ζοχάρ και την Καμπάλα ανέπτυξαν το θέμα, αλλά δεν επιτρέπουν μια ξεκάθαρη απάντηση όπως γίνεται στις άλλες θρησκείες και ειδικότερα στον Χριστιανισμό.6
Σύμφωνα με τον Ραβίνο Ααρών Μος: «Ενώ άλλες θρησκείες δίνουν θαυμαστές υποσχέσεις για όσα θα βρουν οι δίκαιοι στον παράδεισο περιγράφοντας μάλιστα με γλαφυρότητα τα πλάσματα που τους περιμένουν εκεί, ο Ιουδαϊσμός δεν θεωρεί όλα αυτά ως έγκυρο κίνητρο για το καλό. Ο Θεός θέλει από εμάς να κάνουμε το καλό, γιατί αυτό είναι καλό. Υπάρχει κάποια άλλη ζωή όπου οι δίκαιοι ανταμείβονται και οι κακοί τιμωρούνται -αυτό το πιστεύουμε και οι προφήτες δεν παρέλειψαν να το αναφέρουν- ωστόσο, αυτό είναι δουλειά του Θεού. Εμείς πρέπει να ασχολούμαστε με αυτή τη ζωή…»7
Σύμφωνα με τον Ραβίνο της Αθήνας Ιάκωβο Ντ. Αράρ: «Ο ιουδαϊσμός είναι κυρίως ένας τρόπος ζωής. Εμείς δεν πιστεύουμε στην Κόλαση και στον Παράδεισο. Το μπέρδεμα και η σύγχυση ξεκινά ακριβώς από την προσπάθεια που κάνει ο άνθρωπος να εννοήσει τι γίνεται μετά θάνατον. Ο ιουδαϊσμός σε αυτό το σημείο παροτρύνει να εγκαταλείψουμε κάθε προσπάθεια που τείνει να εξηγήσει το τι γίνεται μετά, καταδικάζει τη φαντασία που οργιάζει γύρω από το θέμα και απαγορεύει την παρακολούθηση ερευνών, νεκρομαντειών και λοιπόν επικίνδυνων θεωριών για τη μετά θάνατον ζωή…»8
Γ’. Επίλογος:
Δυο ετερόκλητα δόγματα, δυο ετερόκλητες αντιλήψεις για την μετά θάνατον ζωή… Εμείς απλά παραθέσαμε και πάλι “ολίγα ψιχία” ενημέρωσης και σε τούτο ζητούμε την κατανόηση του αναγνώστη, δεδομένου του μεγέθους και της πολυπλοκότητας των διαστάσεων των θεωριών των δύο δογμάτων…
(Στο επόμενο: “Απόψεις στην Αρχαία Ελλάδα”)
ΠΗΓΕΣ
1. Εγκυκλοπαίδεια των Θρησκειών. Τόμος 2ος Εκδ. “Αλκυών”, Αθήνα, 1994.
2. Ζιάκας Γρηγόριος Δ. 1986. Ιστορία των Θρησκευμάτων: Α’. Τα Ινδικά Θρησκεύματα. Εκδ. Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη.
3. Καζά Αρτεμις – Ελένη. Ένα πανανθρώπινο και διαχρονικό εναγώνιο ερώτημα Εφημ. Σημερινή, 23-11-2013
4. Δημοσθένους Αρετή. Ο Ανθρωπος μπροστά στη νόσο και στο θάνατο στο Ισλάμ και άλλες θρησκείες.
5. http://alttherapy.blogspot.gr/2012/10/blog-post_10.html#axzz2mDdN09bZ
6. Ο θάνατος στον Ιουδαϊσμό: Τα πιστεύω του.
Ο θάνατος στον Ιουδαϊσμό: τα πιστεύω του/ Death in Judaism: its beliefs
7. Ραβίνος Ααρών Μος:
8. Υπάρχει ζωή μετά το θάνατο; Εις: blog: “Μυστήρια Πράγματα” 21-4-2009
* Βέδες: Γράφτηκαν από το 1500 έως το 1000 π.Χ. και αντιστοιχούν στην Βεδική θρησκεία των Ινδών η οποία ήταν πολυθεϊστική και περιελάμβανε λατρεία με θυσίες σε θεούς όπως ο ουρανός, η φωτιά, ο ήλιος κ.α. Στις Βέδες κυριαρχεί η ιδέα του Ντάρμα ήτοι η παγκόσμια τάξη την οποία οφείλουν οι άνθρωποι να σέβονται και να προσαρμόζουν τη ζωή τους σ’ αυτήν. (Για περισσότερα, βλέπε στην ανωτέρω βιβλιογραφική πηγή 4)
** Ουπανισάδες: Γράφτηκαν από το 800 ως το 500 π.Χ. και σε αντίθεση με τις Βέδες που θεωρούν τον κόσμο καλό, καλό θεωρείται μόνο η θεϊκή πραγματικότητα που αποτελεί το υπόστρωμα του Σύμπαντος και ονομάστηκε Μπράχμαν.
*γεωπόνος – συγγραφέας,
μέλος της “Λογοτεχνικής Παρέας Χανίων”
