Jonathan Grary καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia
Εκδόσεις ΟΙΚΟΣ Α.Α. Λιβάνη
Μετάφραση Αγγελος Φιλιππάτος
Ενα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από πολλούς και πολλές για να μάθουν πώς τα πεντάγωνα, τα εξάγωνα και τα οκτάγωνα της σύγχρονης “ευφυούς” στρατοκρατίας χρηματοδοτούν πανεπιστημιακούς ερευνητές για να κάμουν τους στρατιώτες, αλλά και τους εργαζομένους, να μην κοιμούνται.
Για να μάχονται και να δουλεύουν άυπνοι για 7 ή 10 και πλέον μέρες, διατηρώντας ακμαίες τις σωματικές και αντιληπτικές τους ικανότητες για να αποδίδουν τα μέγιστα στις πολεμικές δραστηριότητες καθώς και στις εργασιακές ενσκλαβώσεις της υπερ-εκμετάλλευσης των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.
Παράλληλα όμως μέσα στους στόχους διατήρησης των ανθρώπων σε καταστάσεις εγρήγορσης -χωρίς ύπνο- όλοι αυτοί οι μηχανισμοί της ανθρώπινης μετάλλαξης σε υποκείμενα απόλυτης αλλοτρίωσης που θα λειτουργούν παραγωγικά και αποδοτικά χωρίς να κοιμούνται όπως τα λευκόφρυδα σπουργίτια της Αλάσκας και του Βορείου Μεξικού που όταν αποδημούν έχουν την εξαιρετικά ασυνήθιστη ικανότητα να παραμένουν για εφτά ημέρες κατά τη διάρκεια της αποδημητικής περιόδου, με αναζήτηση τροφής την ημέρα και πέταγμα προς τον προορισμό τους τη νύχτα, χωρίς να κοιμούνται.
Γι’ αυτή τη μοναδική ικανότητα των λευκόφρυδων σπουργιτιών και τη μελέτη της -προκειμένου να εφαρμοστεί και στην ανθρώπινη λειτουργία- το Υπουργείο Αμυνας των Η.Π.Α. (Πεντάγωνο) δαπάνησε τεράστια χρηματικά ποσά με επιχορηγούμενους καθηγητές σε Πανεπιστήμια των Η.Π.Α. Με παράλληλες έρευνες και για τον φωτισμό της νύχτας για ενίσχυση του… “πολιτισμού” των μη κοιμώμενων ανθρώπων, οι οποίοι πρέπει να προσαρμοστούν στους ρυθμούς της ρομποτοποίησης…
ΣΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ
“24/7: ο ύστερος καπιταλισμός και το τέλος του ύπνου” είναι ένα σύγχρονο βιβλίο που κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα το 2013 και στην ελληνική γλώσσα το 2014, από τις εκδόσεις Λιβάνη. Συγγραφέας του είναι ο Jonathan Crary, καθηγητής σύγχρονης τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και συνιδρυτής των εκδόσεων Zone books. Στα βιβλία του συμπεριλαμβάνονται τα: “Techniques of Observer”, “Suspensions of perseption” και “incorporations”.
Το βιβλίο αυτό έχει στην αρχή του τίτλου του τον διπλό αριθμό το 24 και 7. Αυτός όμως ο διπλός αριθμός κατά τον συγγραφέα σηματοδοτεί την εργασιακή, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική λειτουργία του ύστερου καπιταλισμού με το τέλος του ύπνου. Δηλαδή, θα μας στερήσουν και τον ύπνο μέσα στα πλαίσια του ύστερου καπιταλισμού.
ΔΙΑΒΡΩΝΟΝΤΑΣ
ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ
ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Ναι, όπως το εκφράζει, το στηλιτεύει και το εξηγεί ο συγγραφέας του Jonathan Crary που μας λέει ότι: Το 24/7 ο ύστερος καπιταλισμός και το τέλος του ύπνου διερευνά μερικές από τις ολέθριες επιπτώσεις των επεκτεινόμενων αδιάκοπων διαδικασιών του καπιταλισμού του 21ου αιώνα. Οπου οι αγορές λειτουργούν πλέον 24 ώρες το 24ωρο επί 7 ημέρες την εβδομάδα.
Για να μας εξωθούν σε μια διαρκή δραστηριότητα διαβρώνοντας τις μορφές της κοινότητας και της πολιτικής έκφρασης καταστρέφοντας τη δομή της καθημερινής ζωής.
ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΙ
ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ
Βασικά, ο Jonathan Crary εξετάζει πώς αυτές οι ατέρμονες διαδικασίες θολώνουν κάθε διαχωρισμό ανάμεσα στον πανταχού παρόντα καταναλωτισμό και στις αναδυόμενες στρατηγικές του ελέγχου και της παρακολούθησης. Ενώ περιγράφει τις μεθόδους διαχείρισης της ατομικής προσοχής και την εξασθένιση της αντίληψης μέσα στις καταναγκαστικές ρουτίνες της σύγχρονης τεχνολογικής κουλτούρας.
Ταυτόχρονα όμως, καταδεικνύει ότι ο ύπνος, ως μια αναζωογονητική απόσυρση που είναι εγγενώς ασύμβατη με τον καπιταλισμό του 24/7 μας αποκαλύπτει άλλες, περισσότερο επίφοβες και συλλογικές αρνήσεις των υποδειγμάτων της οικονομικής μεγέθυνσης και της συσσώρευσης που καταστρέφουν τον κόσμο.
ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΣΚΙΑΧΤΡΟ ΠΕΡΙΠΛΕΚΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΜΑΣ ΚΟΣΜΟ
Ως λόγο πρόταξης (motto) στο βιβλίο του ο Jonathan Crary παραθέτει ένα χαρακτηριστικό δίστιχο από ποίημα του Αγγλου ποιητή W.H. Auden που λέει: «η αλλιώς φτιάχνουμε ένα σκιάχτρο της ημέρας, χάνουμε τα όρια και περιπλέκουμε τον κοινό μας κόσμο».
Αυτό τον περιπλεγμένο κόσμο αντιμετωπίζει ο συγγραφέας στο βιβλίο του που πραγματεύεται τη σχέση του χρόνου με τον καπιταλισμό και πιο συγκεκριμένα την 24/7 λειτουργία (δηλαδή 24 ώρες το 24ωρο επί 7 ημέρες την εβδομάδα).
Με τον σημερινό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό να προσπαθεί να διεισδύσει και να εκμεταλλευτεί κάθε πτυχή της ζωής του ανθρώπου ακόμα και τον ύπνο.
Ομως η πολεμική του Jonathan Crary στις απαιτήσεις του καπιταλισμού 24/7 φωτίζει τις ολέθριες επιπτώσεις που προκαλεί η αλλαγμένη χρονικότητά μας που με διαρκή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα αναλώνουμε τους εαυτούς μας, τον κόσμο μας και τη συλλογική ικανότητά μας να φανταζόμαστε ένα κοινό μέλλον.
ΤΑΥΤΙΣΗ ΜΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
Το βιβλίο 24/7 στις 188 σελίδες του περιέχει (χωρίς τίτλους, μόνο με αριθμητική – αριθμούς) τέσσερα κεφάλαια. Στο κεφάλαιο 1 (σελ. 11-48) ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις επιστημονικές έρευνες για την αϋπνία που αποτελούν τμήμα μιας ευρύτερης αναζήτησης που αποσκοπεί στη δημιουργία στρατιωτών των οποίων οι φυσικές ικανότητες θα τείνουν να ταυτιστούν με τη λειτουργία των μη ανθρώπινων μηχανισμών και δικτύων. Με το επιστημονικό, στρατιωτικό σύμπλεγμα να προσπαθεί ν’ αναπτύξει μορφές “αυξημένης γνώσης” οι οποίες θα βελτιώσουν πολλές μορφές διάδρασης ανάμεσα στους ανθρώπους και στις μηχανές.
Η ιστορία ξεκίνησε από μια μεγάλη και πολυδάπανη έρευνα του Υπουργείου Αμυνας για να μελετηθεί το φαινόμενο των λευκόφρυδων σπουργιτών που το φθινόπωρο αποδημούν από την Αλάσκα προς το βόρειο Μεξικό και την άνοιξη επιστρέφουν.
Με τα συγκεκριμένα σπουργίτια να έχουν την εξαιρετικά ασυνήθιστη ικανότητα -σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα είδη πουλιών- να παραμένουν άυπνα για εφτά ημέρες, κατά τη διάρκεια των αποδημητικών περιόδων. Αυτή η εποχική συμπεριφορά τους επιτρέπει να αναζητούν τροφή και να πετούν προς τον προορισμό τους τη νύχτα χωρίς ν’ αναπαύονται.
ΑΫΠΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ – ΠΡΟΠΟΜΠΟΣ ΤΟΥ ΑΫΠΝΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ
Οι κρατικά επιχορηγούμενοι ερευνητές (κυρίως στα πανεπιστήμια Ουισκόνσιν και Μάντισον) ερεύνησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των σπουργιτών κατά τη διάρκεια των μεγάλων περιόδων αϋπνίας τους με την ελπίδα να αποκομίσουν γνώσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στον άνθρωπο με τον βραχυπρόθεσμο στόχο να είναι η ανάπτυξη μεθόδων που θα επιτρέπουν σ’ έναν στρατιώτη να παραμένει άυπνος για τουλάχιστον εφτά ημέρες, διατηρώντας ταυτόχρονα υψηλά επίπεδα διανοητικής και σωματικής επίδοσης. Με χρήση πολλών επικίνδυνων μεθόδων για μείωση της ανάγκης του σώματος για ύπνο.
Αλλά στο πρώτο κεφάλαιο σημειώνονται τα εξής: «Οπως έχει δείξει η ιστορία οι καινοτομίες που σχετίζονται με πολεμικούς σκοπούς και πολέμους, ενσωματώνονται αναπόφευκτα στην ευρύτερη κοινωνική ζωή και ο άυπνος στρατιώτης θα είναι ο προπομπός του άυπνου εργαζομένου ή καταναλωτή. Προϊόντα ελέγχου του ύπνου τα οποία θα προωθήσουν δυναμικά οι φαρμακευτικές εταιρείες, θα γίνουν τρόπος ζωής και αναγκαιότητας. Καθώς εδώ και αρκετά χρόνια οι αγορές λειτουργούν με το πρότυπο 24/7 (24 ώρες το 24ωρο επί 7 ημέρες) και έχουν δημιουργηθεί παγκόσμιες υποδομές για συνεχή εργασία και κατανάλωση, δημιουργείται πλέον ένα ανθρώπινο υποκείμενο που θα είναι σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό εναρμονισμένο στην απέραντη αλλοτρίωση που θα δημιουργήσει μια τέτοια φοβερή πραγματικότητα στέρησης ύπνου.
ΘΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΜΕΡΑ ΜΕ ΕΚΤΥΦΛΩΤΙΚΟΥΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥΣ
Ακόμα αναφέρονται έρευνες και εφαρμογές για διεθνή ή τοπικό φωτισμό καθ’ όλη τη νύχτα. Με επικίνδυνες περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες και κινδύνους. Επίσης αναφέρονται οι απάνθρωπες μέθοδοι των βασανιστηρίων εξωδικαστικών συμβαινόμενων με ένα από τα μαρτύριά τους να είναι η στέρηση του ύπνου και ο βασανισμός με εκτυφλωτικό συνεχή φωτισμό. Με φοβερές μεθόδους που εντάθηκαν μετά τις τρομοκρατικές εκδηλώσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη. Με την επίθεση εναντίον του ύπνου να είναι αδιαχώριστη από τη συνεχιζόμενη κατάλυση της κοινωνικής προστασίας σε άλλες σφαίρες.
Με την αϋπνία να αντιστοιχεί στην αναγκαιότητα της επαγρύπνησης, στην άρνηση να παραβλέπουμε τη φρίκη και την αδικία που διαχέονται στον κόσμο.
ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΠΡΟΣ ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΧΩΡΙΣ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΕΣ
Στο δεύτερο κεφάλαιο ο συγγραφέας – καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Columbia γράφει ότι ο όρος 24/7 αναγέλλει έναν χρόνο χωρίς χρόνο, από τον οποίο έχουν αφαιρεθεί οι υλικές ή προσδιορίσιμες οριοθετήσεις, έναν χρόνο χωρίς αλληλουχίες ή επαναλήψεις. Με την επιτακτική ανταγωνιστικότητα να εξυμνεί την παραίσθηση της παρουσίας του που ανήκει στο επέκεινα μιας κοινής ζωής που έχει μετατραπεί σε αντικείμενο της τεχνολογίας.
Για να πει ο φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν ότι σήμερα δεν υπάρχει ούτε μια στιγμή στην οποία η ζωή των ατόμων να μη διαπλάθεται, να μη μολύνεται ή να μην ελέγχεται από κάποιο μηχανισμό: Μέσων επικοινωνίας, ψυχοφαρμάκων, ουσιών, καταναγκασμών, φόβου.
Για να έχουμε ήδη μετατραπεί σε ευπειθείς κατοίκους της παγκόσμιας κοινωνίας των πόλεων. Με τον χρόνο της στέρησης του ύπνου 24/7 να καθίσταται ακόμα πιο ελεγκτικός για τον σημερινό και τον αυριανό άνθρωπο σε παγκόσμια κλίμακα.
ΠΟΤΕ ΟΜΩΣ ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΤΗΚΕ
ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ;
Στο δεύτερο κεφάλαιο ακόμα αναφέρεται στις τεχνικές του ψυχολογικού πολέμου με τον όρο 24/7 να υποδηλώνει την καταστροφή της ημέρας στον ίδιο βαθμό που αφορά την εξάλειψη της νύχτας και του σκοταδιού. Γιατί, καταστρέφοντας κάθε κατάσταση φωτισμού με εξαίρεση εκείνες που έχουν χρηστικότητα ο χρόνος 24/7 αποτελεί μέρος μιας τεράστιας προσπάθειας εξουδετέρωσης της οπτικής εμπειρίας.
Με την ατομική ικανότητα όρασης να καθίσταται αντικείμενο παρατήρησης και χειραγώγησης…
Αλλά πότε αναποδογυρίστηκε το βλέμμα; Ηταν πριν δέκα, δεκαπέντε ή πενήντα χρόνια;
Η συνέχεια σε ένα ακόμη άρθρο.
