Αγαπητοί αναγνώστες καλό μήνα με υγεία!
Από προχθές, Τετάρτη, μας ήρθε ο ανοιξιάτικος και πασχαλιάτικος μήνας, ο Απρίλης! Ηδη μάλιστα από τις πρώτες του μέρες, μας φέρνει στο Πάσχα, μιας και τα προεόρτια με την Ανάσταση του Λαζάρου εορτάζοντα αύριο (4/4) και την επόμενη μέρα (5/4) η Κυριακή των Βαΐων· και έπεται η Μεγαλοβδομάδα, που μας φέρνει το Αγιο Πάσχα! – Στα σημερινά μας πνευματικά γεγονότα θα σταθούμε σε δύο κύρια θέματα: α) στην αυριανή μεγάλη μέρα της πίστης μας· κι εννοούμε την εορτή της Ανάστασης του Λαζάρου και β) στο τοπικού ενδιαφέροντος θέμα: στη συμπλήρωση αιώνος (1915 – 2015) από την τέλεση των εγκαινίων του Ιερού Ναού των Αγ. Κων/νου και Ελένης της Νέας Χώρας Χανίων.
Ας τα παρακολουθήσουμε λοιπόν: Α’ Σάββατο, της Ανάστασης του Λαζάρου – Το Σάββατο, παραμονή των Βαΐων, γιορτάζουμε του Λαζάρου την έγερση. Η θρησκευτική διήγηση μάς είναι γνωστή από τα Ευαγγέλια. Ο λαός μας πιστεύει πως ο Λάζαρος, μετά την ανάστασή του, στη δεύτερη δηλ. επίγεια ζωή του, δε γέλασε ποτέ. Το γιατί το λέει το σχετικό ποιητικό λαϊκό δημιούργημα: «Πες μας, Λάζαρε, τι είδες, εις τον Άδη όπου πήγες;». Κι ο Λάζαρος, κατάχλωμος, απαντά: «Είδα φόβους, είδα τρόμους,/ είδα βάσανα και πόνους. Δώστε μου λίγο νεράκι,/ να ξεπλύνω το φαρμάκι,/ της καρδιάς και των χειλέων/ και μη μ’ ερωτάτε πλέον…». Για όλ’ αυτά στην Κρήτη, για χλωμούς και αδύνατους, ακούγεται η φράση: «- Μοιάζει σαν το Λάζαρο…». Ενώ για συνανθρώπους μας που αναρρώσανε από βαριά και εξαντλητική ασθένεια, καταγράφεται η λαϊκή έκφραση: «Αχ, καημένε, Λάζαρε, αγάντα (= κρατήσου, απάνω σου)». Στον τόπο μας δεν ετοίμαζαν «ειδικά ψωμιά», όμως έλεγαν τα λόγια ή βυζαντινά λαζαρικά, κάλαντα του Λαζάρου, τα οποία επιχωριάζουν και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας, όπου στο σχετικό μιμόδραμα και στη φράση των καλάντων του Λαζάρου. «Λάζαρος απελυτρώθη, ανεστήθη κι εσηκώθη…», το παιδί που έχουν σαβανώσει και ξαπλώσει χάμω, σηκώνεται και τα σχ. κάλαντα συνεχίζονται, ενώ οι νοικοκυρές προσφέρουν στη συντροφιά τα φιλοδωρήματά τους. – Εξάλλου ο σοφός πανεπιστημιακός δάσκαλός μας, αείμν. Δημ. Λουκάτος, μάς υπενθυμίζει μια πολύτιμη σχετική παράδοση, στο έργο του: «Πασχαλινά και της Ανοιξης» (Αθήνα, 1980, σ. 45) κατά την οποία: «…Ο Λάζαρος, ως ανθρώπινη μορφή, είναι οικείο πρόσωπο στην ελληνική λαογραφία και αναφέρεται συχνά στις παραδόσεις και στις παροιμίες. Λένε γι’ αυτόν ότι δεν εγέλασε ποτέ, ύστερ’ από την ανάστασή του (“αγέλαστος Λάζαρος”), γιατί είχε δει “φόβους και τρόμους” στον Άδη, μόνο δε μια φορά εγέλασε φιλοσοφικά, όταν είδε κάποιον να κλέβει ένα πήλινο σκεύος και είπε: “το ένα χώμα κλέβει το άλλο!”. Γνωστές κι οι παροιμίες: “Με τη φωνή κι ο Λάζαρος!”, “Ξαναζωντάνεψε σαν Λάζαρος!”, “Κέρινος σαν τον Λάζαρο” κ.ά. …».
– Και κλείνουμε το πρώτο μας θέμα, με τα κάλαντα του Λαζάρου, δώρο στα παιδιά που θέλουν τα πουν σωστά! Η ανάσταση του Λαζάρου Σήμερον έρχετ’ ο Χριστός, ο επουράνιος Θεός, εν πόλει Βηθανία, με κλάδους, με βαΐα. Εβγάτε, παρακαλούμεν, διά να σας διηγηθούμεν, διά να μάθετε τι γίνη σήμερον ’ς’ την Παλαιστίνη Εις την πόλιν Βηθανία Μάρθα κλαίει και Μαρία, Λάζαρον τον αδελφόν τους, τον γλυκύν και καρδιακόν τους, τον μοιρολογούν και λέγουν, τον μοιρολογούν και κλαίγουν. Τρεις ημέρας τον θρηνούσαν και τον εμοιρολογούσαν. Την ημέραν την τετάρτη κίνησ’ ο Χριστός για ν’ άρθη και εβγήκε και η Μαρία έξω από τη Βηθανία και εμπρός του γόνυ κλίνει και τους πόδας του φιλεί. – Αν εδώ ήσουν Χριστέ μου, δεν απέθνησκεν ο αδελφός μου μα και τώρα ’γω πιστεύω και καλώτατα ηξεύρω ότι δύνασ’ αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις. Λέγει – Πίστευε Μαρία άγωμεν εις τα μνημεία Και πάραυτα ανήλθανε τον τάφον του εδείξανε. Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Αδην φοβερίζει· Άδη, Τάρταρε και Χάρο Λάζαρον θε να σου πάρω. Δεύρο έξω Λάζαρέ μου φίλε και αγαπητέ μου, Και παρευθύς από τον Άδη ω εξαίσιον σημάδι! Λάζαρος απελυτρώθη ανεστήθη και εσηκώθη ζωντανός, σαβανωμένος και με το κερί ζωσμένος. Τότ’ η Μάρθα κι η Μαρία, τότε όλ’ η Βηθανία, Μαθηταί και Απόστολοι, τότε ευρέθηκαν όλοι. Δόξα τω Θεώ φωνάζουν, και τον Λάζαρον ξετάζουν. – Πες μας Λάζαρε τι είδες Εις τον Άδην που επήγες; Είδα τρόμους, είδα φόβους, είδα βάσανα και πόνους. Δώστε μου νερό λιγάκι να ξεπλύνω το φαρμάκι της καρδιάς των χειλέων, και μη μ’ ερωτάτε πλέον. Του χρόνου πάλι νάλθωμεν μ’ υγείαν να σας βρούμεν, ’ς τους οίκους σας χαρούμενοι κι όλοι να τραγουδούμεν. Και εις έτη πολλά
*** * *** * Και πάμε στο δεύτερο σημερινό θέμα μας, για τα ιστορικά του, και μόνο, στοιχεία: Β’ Εκατό χρόνια από τα εγκαίνια του ιερού ναού, Νέας Χώρας – Χανίων, των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης. – Η συνοικία μας, Νέα Χώρα, άρχισε ν’ αναπτύσσεται, όπως είναι γνωστό, από το ελληνικό χριστιανικό στοιχείο ύστερ’ από το 1898, όποτε έφυγεν ο Τούρκος κατακτητής! Ως τότε εδώ, ήταν ο τόπος διαμονής Χανσενικών, όπου ο επισκέπτης έβλεπε εδώ κι εκεί, «άθλιες καλύβες όπου φυτοζωούσαν λεπροί που τους είχεν καταφάγει η τρομερή αρρώστια» καθώς γράφουν στα Ταξιδιωτικά τους οι Bourguelot στα 1861 και Raulin στα 1869. Εδώ και ο Spratt είδεν, λίγο αργότερα «σκηνές Βεδουίνων που συγκροτούσαν ολόκληρο αραβικό οικισμό 3.000 ψυχών που εργάζονταν σαν βαρκάρηδες, αχθοφόροι και υπηρέτες στην πόλη». Πρόκειται για τους γνωστούς «Χαλικούτες Βεγγάζιους των ταπεινότερων εργασιών του λιμένος και της αγοράς»…
*** * *** * Με την παρουσία του Χριστιανικού στοιχείου εδώ, από εργατικούς φτωχούς μεροκαματιάρηδες, βιοπαλαιστές εργάτες και τεχνητές καθώς και λίγους εμπόρους λαδιού, φάνηκαν οι πολλές ελλείψεις και τα ανάλογα προβλήματα. Φτωχή και νέα συνοικία, η Νέα Χώρα, στερούνταν ακόμη και εκκλησίας και σχολείου. Αγωνίστηκε όμως και για τα δύο και δεν άργησε να βρει λύσεις. Στο σημερινό σημείωμά μας κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή για την εκκλησία της Ενορίας μας. Δίδουμε έτσι λίγα στοιχεία που πολλές φορές μας ζήτησαν αναγνώστες μας, νεώτεροι Νεοχωρίτες! Ερευνήσαμε· και συγκεντρώσαμε τα παρακάτω: – Στις 16 Αυγ. του 1907 συστήθηκε Επιτροπή για την ανέγερση του ιερού ναού στη Νέα Χώρα, που την αποτελέσανε οι αείμνηστοι: Παπα – Μανώλης Σαρρής ως πρόεδρος και οι: Δημ. Κακαβέλας, Γεωργ. Βαγιωνής, Στυλ. Τσόντος, Γεωργ. Τσερκάκης, Αντ. Γελάσης, Μαν. Βομβολάκης και Κων/νος Κωστουλάκης, ως μέλη! Αγόρασαν αντί 5.000 δρχ. (τότε) το οικόπεδο που είναι η εκκλησία (κι άλλο τόσο) από την Τουρκάλα Κιουρμπά χήρα του Αλή Χαλκομουραντάκη, συντάχτηκε το υπ’ αριθμ. 15.891/28.8.1907 συμβόλαιο στο συμβολαιογραφείο Ιωάννη Κονταδάκη. Στη συνέχεια διευρύνθηκε η Επιτροπή. Πήρε για ταμία τον Γεωργ. Φουρναράκη και για γραμματέα τον Γεώργ. Χουλιόπουλο. Σχέδια του ναού και χάραξη των θεμελίων έκανε ο μηχανικός Χρ. Τσολίνας. Η εκσκαφή των θεμελίων με χέρια και κασμάδες έγινε μέσα σε δέκα μέρες, παρά τις δυσκολίες του πετρώδους εδάφους που συνάντησαν. Σε μερικά Ν.Α. σημεία τα θεμέλια κατέβηκαν στα 9 μέτρα γιατί συναντούσαν τάφρους με ανθρώπινα οστά…
– Την ημέρα του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτ.) του 1908, Κυριακή «επί Επισκόπου Νικηφόρου και Υπάτου Αρμοστού Αλ. Ζαΐμη», καθώς έγραφε η μαρμάρινη πλάκα, κατατέθηκε ο θεμέλιος λίθος. Παρούσες όλες οι Αρχές και πλήθος κόσμου. Η μουσική της Χωρ/κής παιάνιζε κι ο δίσκος των συνδρομών που περιέφερε ο αειμν. Δημ. Κακαβέλας, συγκέντρωσε, τεράστιο για την εποχή χρημ. ποσό! Πατροπαράδοτα φιλόξενοι οι Νεοχωρίτες κερνούσαν τσικουδιές, ξεροτήγανα και αναψυκτικά τον κόσμο!… Τον Αύγουστο του 1910 διωργάνωσαν “εκδρομή επαιτείας” ως τον Πλατανιά και συγκέντρωσαν αρκετά χρήματα. Τα κεραμοποιεία, μάλιστα, της Αγ. Μαρίνας, δώσανε τότε αντί για χρήματα δώδεκα χιλιάδες (12.000) τούβλα. Το χειμώνα, με άδεια της Νομαρχίας Χανίων, εκυκλοφόρησαν πενηντάλεπτο λαχείο που απέδωσε 6.600 δρχ. Τον Οκτώβριο του 1913 τέλειωσε η τοιχοποιία. Πρόβαλε αμέσως το οξύ πρόβλημα της στέγης, ενώ ο χειμώνας πλησίαζε. Τη λύση την έδωσε η απόφαση του παπα – Μανώλη Σαρρή, να συνάψει προσωπικό δάνειο από την Κρητική Τράπεζα, ύψους 10 χιλιάδων δραχμών για ν’ αρχίσει το έργο της στέγης του ναού, που τελείωσε τον Μάρτη του 1915. Κι ετοίμαζαν ήδη τα εγκαίνια… Έγινε εικονοστάσι από σανίδια πρόχειρα, θύρες παλιές, κηροπήγια, παγκάρια και λοιπά έπιπλα και ιερά σκεύη από δανεικά του ιερού ναού των Εισοδίων.
Η πρώτη εικόνα (του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου) στον ιερό ναό Αγ. Κων/νου – Ελένης δωρήθηκε από τον Ηπειρώτη αρτοποιό Ιωάννη Ίντζο και η δεύτερη (των Αγ. Κων/νου – Ελένης) από τον υποδηματοποιό Αριστείδη Νταραδήμο. Όλες τις εικόνες τις ζωγράφισε ο αγιογράφος Γεώργιος Πολάκης. Τα εγκαίνια έγιναν την Πρωταπριλιά του 1915 με ασυνήθιστη κοσμοσυρροή. Ως τότε είχαν δαπανηθεί 106.000 χρυσές δρχ., δηλαδή 4.240 χρυσές λίρες Αγγλίας… Δεν είχε όμως κωδωνοστάσιο ο ναός!…
Και πάλι ο ακαταπόνητος αειμν. παπα – Μανώλης Σαρρής, σαν πρόεδρος της Ενορ. Επιτροπής, σκέφτηκε το… λαχείο! Έτσι, στις 31 Μαρτίου 1924 με την υπ’ αριθμ. 24.611 απόφαση του υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, εγκρίνεται η έκδοση λαχείου «υπέρ του ανεγειρομένου κωδωνοστασίου του ιερού ναού των Αγίων Κων/νου – Ελένης Νέας Χώρας – Χανίων», τυπώνεται στα Χανιά (τυπογρ. Βλαδίμηρου Κασιμάτη) υπογράφεται ιδιόχειρα ένα – ένα από τον πρόεδρο (παπα – Εμμ. Σαρρή) και τον ταμία (Ιωαν. Φραγγεδάκη) και αποφέρει 40.000 δρχ. έσοδα!… Έτσι, γίνηκαν πραγματικότητα αυτά που από τότε κι ως τα σήμερα χαίρονται οι κάτοικοι της Νέας Χώρας (εφημέριοι και ενορίτες)! Έτσι δημιουργούνται τα έργα, που στηρίζονται στην πίστη, στη συνεργασία, στην ομόνοια και στην αγάπη των ανθρώπων! Δυναμικό “παρών” με μπροστάρηδες άξιους ανθρώπους που, δόξα τω Θεώ, δεν απολείπουν ποτέ από τη Νέα Χώρα, την ευλογημένη, ξεχωριστή και πρωτοπόρο συνοικία μας!
– Θα ήταν βέβαια παράλειψη αν δεν αναφερόμασταν και στον Σύλλογο Κυριών και Δεσποινίδων Νέας Χώρας, που, όπως είναι γνωστό, συστήθηκε τον Μάιο του 1927 και πήρε τον τίτλο “Ορθόδοξος Χριστιανική Αδελφότης Κυριών και Δ/δων Νέας Χώρας” “Ο Τίμιος Σταυρός”. Η έγκριση του καταστατικού του έγινε με την υπ’ αριθμ. 280/3-6-1927 απόφαση του Πρωτοδικείου Χανίων. Το έργο του Συλλόγου πολύτιμο, τεράστιο! Η προσφορά του μοναδική (Εικόνες, Επιτάφιος, πολυέλαιοι, ωρολόγιο, η μεγάλη καμπάνα, καθίσματα, εικονοστάσια, κηροπήγια, χρήματα, κ.λπ.), τα οποία είναι μέρος μόνο από τη συμβολή του την πολύτιμη… Σε άλλη ευκαιρία -που δεν θ’ αργήσει- θα αναφερθούμε σε όσα έγιναν τα τελευταία χρόνια: επισκευή κωδωνοστασίου, επισκευή ρωγμών στον ναό από βόμβα (γερμανική κατοχή), άλλα κτηριακά προβλήματά του, στατικά κ.λπ., η αγιογράφησή του, οι νέοι πολύτιμοι χώροι του κ.ά…
– Επίσης το ανεκτίμητο έργο που επιτελείται -όπως και σ’ όλες τις ενορίες μας- κι εδώ, από τους άξιους λειτουργούς του ναού μας καθημερινά, προς δόξαν Θεού!..
– Εδώ όμως τελειώσαμε για σήμερα. Τα ξαναλέμε -συν Θεώ- την άλλη βδομάδα· ως τότε γεια σας!
