Η προκήρυξη της Αγγλοελληνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών προς τους Χανιώτες μετά την παράδοση των Γερμανών.
(Από το πρωτότυπο του αρχείου μου).
Είναι γνωστό ότι τα Χανιά ήταν το τελευταίο σημείο της Ευρώπης ολόκληρης που απελευθερώθηκε από τη Ναζιστική κατοχή, αν και ο μέγας εγκληματίας ο Χίτλερ αυτοκτόνησε την 30ή Απριλίου. Τα γερμανικά στρατεύματα είχαν αποσυρθεί από την υπόλοιπη Κρήτη από τον Οκτώβριο του 1944 και είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή των Χανίων με μια πρωτοφανή δύναμη πυρός. Οι άνθρωποι των Χανίων ζούσαν για μήνες μετά με την καθημερινή αγωνία των εκτελέσεων και των φυλακίσεων.
Μόνο την 9η Μαΐου ο διοικητης των στρατηγός Μπέντακ υπαναχώρησε και μετέβη στο Ηράκλειο όπου στη βίλα Αριάδνη υπόγραψε την παράδοση των ανδρών του. Παρ’ όλα αυτά διατηρούσαν την πολεμική τους δύναμη μέχρις ότου συγκεντρώσουν τις τεράστιες ποσότητες πολεμοφοδίων που κατείχαν.
Είχαν όμως περιορισθεί στο Ακρωτήρι – Σούδα κ.λπ. Δεν ήμουνα δέκα χρονών, αλλά θυμάμαι στη Χαλέπα, σχεδόν επάνω από το κέντρο Χονολουλού, να διαχωρίζεται η πόλη με συρματόπλεγμα και στη μια πλευρά να υπάρχει η σκοπιά των Αγγλων και στην άλλη των Γερμανών.
Τελικά η γερμανική δύναμη επιβιβάστηκε στα αγγλικά πλοία στη Σούδα την 22 και 23η Μαΐου για μεταφορά σε στρατόπεδα αιχμαλώτων, ενώ ο στρατηγός Μπέντακ, που επιβιβάσθηκε τελευταίος, εστραμμένος προς την ακτή πάνω από την κλίμακα του πλοίου, απηύθυνε χαιρετισμό στρατιωτικό προς τους νεκρούς που άφηνε στην Κρήτη και προτροπές προς τους Κρητικούς για μια νέα περίοδο ειρήνης.
Την 21η Μαΐου είχε εισέλθη δύναμη της Χωροφυλακής υπό τον στρατηγό Χομπίτη στην πόλη για την τήρηση της τάξεως, ενώ την 5η απογευματινή της 24ης Μαΐου εισήλθαν επισήμως άνδρες του Εθνικού Στρατού και αντιπροσωπίες των ανταρτικών ομάδων παρελάσαντες προ του επισκόπου – υπουργού γεν. δ/ντή κατεχόμενης περιοχής Αγαθάγγελου Ξηρουχάκη.
Την 27η Μαΐου 1945 τελέσθηκε δοξολογία στην Τριμάρτυρη και έγινε μετάβαση με παλλαϊκή πομπή στην περιοχή του Φιρκά όπου μετά από τέσσερα χρόνια σκληρής και απάνθρωπης ναζιστικής κατοχής υψώθηκε η ελληνική σημαία. Δεν ήμουν, όπως ανέφερα, ούτε δέκα χρονών και σαν κάτοικος του Τοπανά πρώτη φορά αντίκριζα τέτοια επιβλητική πομπή και τελετή, αλλά ένα πράγμα μόνο έμεινε στη μνήμη μου. Το σπαρακτικό κλάμα μιας νέας μαυροφορεμένης γυναίκας που κρατώντας ένα μωρό στην αγκαλιά της ατένιζε προς την ελληνική σημαία που υψωνόταν και σίγουρα είχε κάποιον πολύ δικό της, σύζυγο ή άλλο, που δεν πρόλαβε να παρευρεθεί σε αυτήν τη μοναδική ιστορική στιγμή.
