ΔΥΟ εθνικές επετείους γιορτάζουμε κάθε χρόνο: θέματά τους, η παλιγγενεσία του ελληνικού έθνους (1821) και η υπεράσπιση (1940) της πατρίδας από τον φασισμό. Με προεξάρχουσα την ακριβή ελευθερία για την οποία εκατοντάδες χιλιάδες Eλλήνων θυσιάστηκαν.
ΟΜΩΣ, πατρίδα και ελευθερία στην εποχή των «τεράτων», δεν είναι έννοιες αυτονόητες. Βρίσκονται σε διαρκή αμφισβήτηση, ή παραχωρούνται «όσο-όσο» σε διεθνείς δανειστές, σε ξένους. Φτάσαμε στο σημείο σήμερα να μην είμαστε ανεξάρτητη αλλά μια χρεόδουλη χώρα. Να μην ορίζουμε τί μας ανήκει και είναι αδιαπραγμάτευτο, και τι όχι!
«ΤΙΜΟΥΝ» τις επετείους οι εκάστοτε πολιτικοί κενολογώντας κατά το συνήθειο και την ιδεολογία τους. Όμως, πατρίδα χωρίς περιεχόμενο (ιστορά) και ικανούς υπερασπιστές της (πατριώτες) είναι ασύμβατη με τους κατοίκους της. Όπως και η ελευθερία χωρίς την ευθύνη είναι λέξη δίχως νόημα.
Ι.-ΒΕΒΑΙΑ, η Ιστορία είναι ιστορία και οφείλουμε να τη γνωρίζουμε σε όλες τις διαστάσεις της- με τα υπέρ και τα κατά της. Ο σπουδαίος Ακαδημαϊκός, στοχαστής και αντιστασιακός Κ.Ι. Δεσποτόπουλος (1913-2016), σε κείμενό του (1) αποτυπώνει το καταστάλαγμα της 28ης Οκτωβρίου 1940:
«…Η άρνηση της Ελλάδος να υποταχθεί στον αήττητο Αξονα Ρώμης-Βερολίνου και η επακόλουθη απώθηση των επιδρομέων τις δύο πρώτες εβδομάδες του ελληνο-ιταλικού πολέμου υπήρξε ιστορικό γεγονός κρίσιμο. Ο άμεσος αντίκτυπός του ήταν όχι απλώς ηθικο-συναισθηματικός για τους υπόδουλους είτε υποδουλώσιμους λαούς, ως εγερτικό ξάφνιασμα και ως εμψυχωτικό μήνυμα· ήταν και πρακτικο-πολιτικά δραστικός, δηλαδή ως προς τις αποφάσεις και τάσεις των μη εμπόλεμων κρατών σχετικά με τον υπό εξέλιξη πολυεθνικό πόλεμο.
Στα βορειοηπειρωτικά βουνά, τέλη Μαρτίου 1941, οι πρώτες εαρινές πνοές φυσούσαν επάνω σε αποτρόπαιο τοπίο, σπαραγμένο από τον ορυμαγδό του πολέμου, ρημαγμένο από το όργιο του φόνου. Η νίκη των Ελλήνων είχε κερδηθεί, αλλά το ανθρώπινο τίμημα εκατέρωθεν υπήρξε βαρύτατο.
(…) Υστερα προπάντων από την πρώτη πέραν των ελληνικών συνόρων νίκη του ελληνικού στρατού, με την κατάληψη της Κορυτσάς, η κοινή γνώμη σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και σε άλλες της Μέσης Ανατολής, έπαυσε να πιστεύει στη μεγαλοσύνη του Μουσολίνι και στη στρατιωτική μεγαλοδυναμία της Ιταλίας (…) Οι Αγγλοι κέρδισαν τότε πολύτιμο χρόνο και διατήρησαν τη δυνατότητα να κρατήσουν την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολη. Η Γερμανία στερήθηκε από την εύκολη πρόσβαση προς τη διώρυγα του Σουέζ και προς τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, ή και προς τις νότιες παρυφές του Καυκάσου. Ο πατριωτισμός και η ευψυχία των Ελλήνων απέδωσαν ήδη πολλαπλάσια και των πιο αισιόδοξων προσδοκιών.
Αρχιζε το θερος του 1941 με το ελληνικό έδαφος ολόκληρο κατεχόμενο από τον εχθρό, ενώ η Ελλάς συνέχιζε τον πόλεμο πέραν από τον ελληνικό χώρο. Η αποστολή όμως της Ελλάδος για τη ματαίωση της καθολικής νίκης των Γερμανών και της απότοκής της υποταγής των λαών είχε ήδη ακέραια επιτελεσθεί. Ο πόλεμος στην Ελλάδα είχε την κρίσιμη στρατηγική συνέπεια να καθυστερήσει πέντε εβδομάδες τουλάχιστον η επίθεση των Γερμανών εναντίον της Ρωσίας. Και η καθυστέρηση αυτή αποδείχθηκε μοιραία για τους Γερμανούς, σωτήρια για τους Ρώσους (2). Έχασαν οι Γερμανοί για ολίγες εβδομάδες την ευκαιρία να καταλάβουν τη σοβιετική πρωτεύουσα το 1941. Εκτοτε ο χρόνος άρχισε να τρέχει εναντίον τους. Αυτή υπήρξε η κορυφαία συμβολή της Ελλάδος στη λυτρωτική για την ανθρωπότητα έκβαση του μεγίστου εκείνου εξάχρονου πολέμου.»
ΙΙ.-Ο νομπελίστας ποιητής μας Γ. Σεφέρης (1900-1971) ζει τα γεγονότα «από μέσα», ως διπλωμάτης καριέρας (υπουργείο Τύπου) κοντά στον πρωθυπουργό Ιω. Μεταξά. Γράφει (3):
Δευτέρα 28 (Οκτωβρίου 1940). Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: «έχουμε πόλεμο»! Τίποτε άλλο, ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω από τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. (…) Ντύθηκα κι έφυγα αμέσως. Στο Υπουργείο Τύπου δυο-τρεις υπάλληλοι. Ο Γκράτσι (4) είχε δει τον Μεταξά στις τρεις. Του έδωσε μια νότα και του είπε πως στις 6 τα ιταλικά στρατεύματα θα προχωρήσουν. Ο πρόεδρος του αποκρίθηκε πως αυτό ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου, και όταν έφυγε κάλεσε τον πρέσβη της Αγγλίας (…) Καθώς ετοίμαζα το τηλεγράφημα του Αθηναϊκού πρακτορείου, μπήκε ο Τούρκος πρέσβης για να ιδεί τη νότα, και σε λίγο ο πρόεδρος με όψη πολύ ζωντανή.
Έπειτα άρχισαν να φτάνουν οι υπουργοί, χλωμοί περισσότερο ή λιγότερο, καθένας κατά την κράση του. Το υπουργικό συμβούλιο κράτησε λίγο. Ο Μεταξάς πήγε αμέσως στο γραφείο του κι έγραψε το διάγγελμα στο λαό. Το πήραμε και γυρίσαμε στο υπουργείο τύπου. Μέσα από τα τζάμια του αυτοκινήτου, η αυγή μ’ ένα παράξενο μυστήριο χυμένο στο πρόσωπό της.
Έγραψα μαζί με το Νικολούδη το διάγγελμα του βασιλιά. Καμιά δακτυλογράφος ακόμη. Πήγα σπίτι μια στιγμή και το χτύπησα στη γραφομηχανή μου. Η Μαρώ μου είχε ετοιμάσει καφέ. Γύρισα στο Υπουργείο καθώς σφύριζαν οι σειρήνες. Στη γωνία Κυδαθηναίων μια φτωχή γυναίκα με μια υστερική σύσπαση στο πρόσωπο. Τώρα όλοι μαζεμένοι στα υπόγεια της «Μεγάλης Βρετανίας».
Ο βασιλιάς, με ύφος νέου αξιωματικού. Υπόγραψε το διάγγελμά του και φύγαμε. Τηλεφώνησα στο τηλεγραφείο να σταματήσουν τα τηλεγραφήματα και των Γερμανών ανταποκριτών. Οι υπάλληλοι εκεί είναι ακόμη ουδέτεροι. Δεν μπορούν να πιστέψουν τη φωνή μου: -είστε βέβαιος; και των Γερμανών; -Και των Γερμανών είπα. -Τι δικαιολογία να δώσουμε; Δεν έχω καιρό για συζητήσεις: -Πέστε τους πως τώρα είναι χαλασμένα τα σύρματα με το Βερολίνο, κι αν φωνάζουν πολύ στείλτε τους σ’ εμένα. Πήρα και έδωσα το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν μας και κατέβηκα στους δρόμους για να ιδώ τα πρόσωπα. Το πλήθος έσπαζε τα τζάμια των γραφείων της «Αλα Λιτόρια».
ΟΤΑΝ απειλείται άμεσα η πατρίδα και η ελευθερία σου, πολεμάς. Δεν διαπραγματεύεσαι. Η Ελλάδα όμως, όπως έγραψε κι ο Ελύτης (5) πριν από 75 χρόνια, είναι μια «Όμορφη και παράξενη πατρίδα…» γεμάτη αντιφάσεις. Και παραμένει έτσι «όμορφη», και με πόλεμο και με ειρήνη…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
-(1)Κ.Ι. Δεσποτόπουλου, «Το ιστορικό νόημα της 28ης Οκτωβρίου 1940, εφημ. «Ελευθεροτυπία», 26-28/10-2006.-(2) Ο Georgy Constantinovich Joucov (Ζούκωφ) 1896-1974, Στρατάρχης του Σοβιετικού Στρατού, στα Απομνημονεύματά του γράφει: “Εάν ο Ρωσικός λαός κατόρθωσε να ορθώσει αντίσταση μπροστά στίς πόρτες τής Μόσχας, να συγκρατήσει και να ανατρέψει το Γερμανικό χείμαρρο, το οφείλει στον Ελληνικό Λαό, που καθυστέρησε τις Γερμανικές μεραρχίες όλον τον καιρό που θα μπορούσαν να μας γονατίσουν. Η γιγαντομαχία της Κρήτης υπήρξε το κορύφωμα της Ελληνικής προσφοράς.”
-(3) Γιώργος Σεφέρης, Μέρες Γ΄ 16 Απρίλη 1934 – 14 Δεκέμβρη 1940 (Αθήνα, 1977, Ίκαρος)
-(4)Γκράτσι (Emanuele Grazzi, 1891-1961): Ιταλός πρέσβης. Επέδωσε τη νύχτα της 27ης προς 28η Οκτωβρίου 1940 το «ιταμό» τηλεγράφημα με το οποίο ζητούσε την άνευ όρων διέλευση των φασιστικών στρατευμάτων από τα ελληνοαλβανικά σύνορα.
-(5)Από τη συλλογή «Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας» (1943) του Οδυσσέα Ελύτη
