Ως την ευκαιρία που περίμεναν χρόνια, για να διώξουν από τα Δωδεκάνησα τους Ιταλούς (που είχαν καταλάβει το 1912) υποδέχθηκαν οι Δωδεκανήσιοι την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου του 1940.
Από τις πρώτες μάλιστα ώρες του πολέμου οι Δωδεκανήσιοι που ζούσαν στην Αθήνα και τον Πειραιά, με επικεφαλής τη Δωδεκανησιακή Νεολαία Αθηνών, βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων, απαιτώντας να τους επιτραπεί να πολεμήσουν εθελοντικά εναντίον των Ιταλών.
Οι πιέσεις είχαν πράγματι αποτέλεσμα και στις 13 Νοεμβρίου η κυβέρνηση συγκρότησε το «Σύνταγμα Δωδεκανησίων», στο οποίο έσπευσαν να καταταγούν 1.924 Δωδεκανήσιοι εθελοντές κάθε ηλικίας επαγγέλματος και μορφωτικού επιπέδου, εκ των οποίων κρίθηκαν ικανοί οι 1.586.
Την εκπαίδευση και την προετοιμασία των εθελοντών Δωδεκανησίων ανέλαβε ο λοχαγός Μάρκος Κλαδάκης (από τη Σύμη) που αποτέλεσε την ψυχή του Συντάγματος.
Οι καταταγέντες εθελοντές εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν από την Κάλυμνο και την Κάρπαθο ξεκίνησαν αμέσως την εκπαίδευση στο στρατόπεδο στου Γουδή, προσδοκώντας ότι η αποστολή τους θα ήταν η απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, πράγμα πάντως που δεν υπήρχε στους σχεδιασμούς της ελληνικής κυβέρνησης.
Οι Δωδεκανήσιοι εθελοντές ορκίστηκαν στις 12 Ιανουαρίου του 1941 και το Σύνταγμα Δωδεκανησίων αποτέλεσε τον πυρήνα της 20ης μεραρχίας που συγκροτήθηκε για να ενισχύσει το Αλβανικό μέτωπο, συμμετέχοντας σε μάχες με τους Γερμανούς στην περιοχή της Μακεδονίας.
Οι περισσότεροι εκ των εθελοντών Δωδεκανησίων μετά την κατάρρευση του μετώπου και τη γερμανοϊταλική κατοχή της χώρας συμμετείχαν στην εθνική αντίσταση, με χαρακτηριστική περίπτωση τον λοχαγό Μαρκο Κλαδάκη. Την ίδια ώρα οι Ιταλοί έχοντας πληροφορίες για το ποιοι ήταν οι εθελοντές που πολέμησαν ενέτειναν το κλίμα τρομοκρατίας στα νησιά και κυρίως εναντίον των οικογενειών των εθελοντών, αρκετοί εκ των οποίων εδιώχθησαν.
Ιστορική έχει μείνει η πρώτη ημερήσια διαταγή που εξέδωσε ο Μάρκος Κλαδάκης και παραθέτει το ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή το αφιέρωμα στην 28η Οκτωβρίου:
«Εθελονταί της τυραννούμενης Δωδεκανήσου, Προσέρχεσθε σήμερον εις τας τάξεις του Εθνικού Στρατού, εθελουσίως κατατασσόμενοι, ίνα προσφέρητε το αίμα σας εις τον βωμόν της φιλτάτης πατρίδος. Περιβαλλόμενοι το τιμημένον ένδυμα του Έλληνος Στρατιώτου, εισέρχεσθε εις την μεγάλην οικογένειαν του Εθνικού μας Στρατού. Εις την νέαν οικογένειάν σας αυτήν θα εύρητε όλην την στοργήν, όλην την αγάπην, όλον το ενδιαφέρον.
Από σήμερον ανήκετε εις την υπηρεσίαν της πατρίδος και μόνον εις αυτήν. Τιμή και δόξα εις υμάς,
Στρατιώται της Δωδεκανήσου.
Συγκροτούντες το νεαρόν Σύνταγμα Δωδεκανησίων, αναλαμβάνετε την ιεράν έναντι του Έθνους ολοκλήρου υποχρέωσιν, ίνα δοξάσητε την σημαίαν του, λαμπρύνητε τα όπλα του και αναγράψητε την ιστορίαν του με χρυσά ανεξίτηλα γράμματα.
Εθελονταί Δωδεκανήσιοι,
Αφ’ ής στιγμής ο απεχθής τύραννος της ιδιαιτέρας ημών Πατρίδος δολοφονικώς έπληξε και την μητέρα Ελλάδα, η οικουμένη ολόκληρος στρέφει μετά συμπαθείας και θαυμασμού τα βλέμματά της προς αυτήν και από τα στόματα του κόσμου ολοκλήρου μία ευχή εκπέμπεται: « Να ελευθερωθούν τα Δωδεκάνησα!»
Στρατιώται της Δωδεκανήσου,
Σε σας θα ανατεθή η ένδοξος, η υψηλή αυτή αποστολή. Σεις θα πραγματοποιήσετε το από αιώνων όνειρον των Δωδεκανησίων. Σεις θα θραύσητε τα δεσμά της δουλείας με τα οποία, επί αιώνας, ήσαν σφικτά δεμένα τα μαρτυρικά Δωδεκάνησα. Σεις θα πλήξητε τον μισητόν κατακτητήν και θα αποδώσητε την σκλαβωμένην ιδιαιτέραν σας πατρίδα ελευθέραν εις τας αγκάλας της μεγάλης Μητρός Ελλάδος. Η αποστολή σας αύτη, ένδοξος και ωραία, θα απαιτήση εκ μέρους όλων σκληρούς κόπους και θυσίας. Τους κόπους αυτού, τας θυσίας αυτάς, θα τας αξιώσω απολύτως. Την υψηλήν μας αποστολήν είμαι αποφασισμένος οπωσδήποτε να φέρω εις πέρας.
Δωδεκανήσιοι Στρατιώται,
Τίθημι ως έμβλημα του Συντάγματος το « Εμπρός! Πάντοτε εμπρός! Με οποιανδήποτε θυσίαν ». Το έμβλημα αυτό δέον να αποτελέση το Σύμβολον Πίστεώς σας. Με το έμβλημα αυτό θα βαδίσωμεν προς την οδόν της ελευθερίας, προς την οδόν της δόξης και της τιμής.
Πιστεύω ακραδάντως εις την νίκην και την πίστην μου αυτήν δέον να ενστερνισθήτε απολύτως.
Δωδεκανήσιοι Στρατιώται,
Εμψυχωμένοι με τα ιδανικά της φυλής, ενστερνισμένοι τας εθνικάς ημών παραδόσεις, πειθαρχούντες, τηρούντες μετά σχολαστικής ακριβείας τας εντολάς των ανωτέρων σας και εργαζόμενοι μετά επιμελείας, θα δυνηθήτε να αποτελέσητε εις χείρας των ηγητόρων σας το όπλον, το οποίον θα πλήξη καιρίως και θα συντρίψη τον μισητόν εχθρόν.
Δωδεκανήσιοι Στρατιώται ,
Φιλοδοξήσατε να εγγράψητε τα ονόματά σας εις τας δέλτους της Εθνικής μας Ιστορίας. Φιλοδοξήσατε να αναγράψητε την ιστορίαν του Συντάγματός μας με χρυσά γράμματα. Φιλοδοξήσατε να υπερβάλητε εις ορμήν, εις γενναιότητα, εις τόλμην, εις αυτοθυσίαν τους ελευθέρους αδελφούς Έλληνας, οίτινες αγωνιζόμενοι εις τας Ηπειρωτικάς φάραγγας τον αγώνα της Ελευθερίας, μαχόμενοι κατά του εσμού των μισητών τυράννων μας, προσθέτουσι νέας σελίδας δόξης εις την ιστορίαν του Έθνους μας.
Αποδείξατε εις τον κόσμον ολόκληρον, ότι η δωδεκανησιακή ψυχή δεν κατεβλήθη από την επί αιώνας δουλείαν, αλλά ζη. Ζη και πάλλεται από τα αυτά εκείνα αισθήματα, από τα οποία επάλλετο η ψυχή των Ελλήνων ηρώων των περιαγαγόντων νικηφόρως τας σημαίας μας εις τα αιματοβαφή πεδία της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θράκης και της Μικρασίας.
Δωδεκανήσιοι Στρατιώται ,Τιμήσατε τα όπλα μας, Λαμπρύνατε την Σημαίαν μας, Δοξάσατε το Σύνταγμά μας.
Ο Διοικητής του Συντάγματος Δωδεκανησίων
Μάρκος Π. Κλαδάκης
Λοχαγός Πεζικού»
