Κύριος στόχος του ευρωπαϊκού προγράμματος “Smile: Experiential practices for Inclusive Teaching”, που έλαβε χώρα την περίοδο 18-23/6/2018 στο Βερολίνο με τη συμμετοχή 12 εκπαιδευτικών του σχολείου μας*, ήταν η βελτίωση των δεξιοτήτων στη διαχείριση μαθητών με δυσκολίες λόγω μαθησιακών προβλημάτων ή λόγω διαφορετικής εθνικής καταγωγής, παράγοντες που συχνά επιβαρύνουν τη σχολική πρόοδο των παιδιών.
Για να επιτευχθεί ο στόχος, επισκεφθήκαμε φορείς που ασχολούνται με την εκπαίδευση και έχουν αναπτύξει τρόπους ένταξης και ενεργοποίησης αυτών των μαθητών. Ήρθαμε σε επαφή με τεχνικές και καλές πρακτικές, πήραμε ιδέες, συζητήσαμε, προβληματιστήκαμε. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα που ακολουθήσαμε περιγράφεται στη συνέχεια.
Τη Δευτέρα 18/6/2018 μας έγινε παρουσίαση του εκπαιδευτικού συστήματος της Γερμανίας σε χώρο του φορέα υποδοχής, το Learning and Development Institute (LDI UG) στην περίφημη Potsdamer Platz. Ακολούθησε συζήτηση που αφορούσε στην επίλυση αποριών και σε διευκρινίσεις σε επιμέρους θέματα του επιμορφωτικού προγράμματος. Στη συνέχεια ξεναγηθήκαμε από ξεναγό στο ιστορικό κέντρο του Βερολίνου: με αφετηρία την εμβληματική Πύλη του Βρανδεμβούργου επισκεφτήκαμε το εντυπωσιακό Μνημείο του Ολοκαυτώματος, Το Μουσείο Τοπογραφίας του τρόμου, όπου είδαμε κομμάτι του Τείχους και μάθαμε για την κατασκευή και τη λειτουργία του. Επίσης το φυλάκιο Checkpoint Charlie, την έδρα του Γ΄ Ράιχ, σημερινό υπουργείο Οικονομικών, και ιστορικές πλατείες. Τέλος στην προγραμματισμένη επίσκεψη στο γερμανικό Κοινοβούλιο (Reichstag) είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στον περίφημο Θόλο-μια μοντέρνα κατασκευή από γυαλί και ατσάλι που παραπέμπει στη διαφάνεια της πολιτικής ζωής – αλλά και να θαυμάσουμε την πανοραμική θέα Βερολίνου.
Την Τρίτη το πρωί επισκεφτήκαμε το Υπουργείο για την Εκπαίδευση και την Έρευνα (BMBF). Ενημερωθήκαμε για τη Δια Βίου Εκπαίδευση, την αναγκαιότητα της καλλιέργειας κοινωνικών δεξιοτήτων, τη σημασία χρηματοδότησης της έρευνας, τη στήριξη, μέσω υποτροφιών, των πανεπιστημιακών σπουδών. Εντύπωση μας έκανε ότι σε κάθε δημόσιο κτήριο προβλέπεται ένας ξεχωριστός χώρος για την τέχνη. Προσέξαμε επίσης ότι το πρόγραμμα “Η Τέχνη μάς δυναμώνει”, με έμφαση στην καλλιτεχνική καλλιέργεια, χαίρει σπουδαιότητας στη Γερμανία και σύντομα θα αφορά και τη χώρα μας, ως μέλος της Ευρώπης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν κάθε σχολείο, ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο, μετέχει στο πρόγραμμα “Το Σπίτι των Μικρών Ερευνητών”, με επίκεντρο τα ερωτήματα των παιδιών και την κατανόηση φυσικών-τεχνικών φαινομένων. Τέλος έμπρακτα, μέσω χρηματοδότησης, δίνονται ίσες ευκαιρίες και στα δύο φύλα για τη συνέχιση των ακαδημαϊκών τους σπουδών.
Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε το Ευαγγελικό Κεντρικό Ινστιτούτο για τη Συμβουλευτική Οικογένειας. Οι ψυχοθεραπευτές του Ινστιτούτου ασχολούνται κυρίως με την υποστήριξη ειδικών Συμβουλευτικής που εργάζονται σε ποικίλους οργανισμούς του Βερολίνου. Το Ινστιτούτο χρηματοδοτείται από την Ευαγγελική Εκκλησία στα πλαίσια της φιλανθρωπικής της δράσης χωρίς όμως να σχετίζεται με το θεολογικό της ρόλο. Εκεί ενημερωθήκαμε σχετικά με εκπαιδευτικά θέματα αλλά και τις πολλαπλές προσεγγίσεις Συμβουλευτικής και πέρα από το σχολικό πλαίσιο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη Συμβουλευτική παιδιών με παραβατική και επιθετική συμπεριφορά.
Την Τετάρτη 20/6 η ομάδα του σχολείου μας επισκέφτηκε το σχολικό συγκρότημα “Sophie-Scholl-Schule”, το οποίο πήρε το όνομά του από τη Sophie Scholl μια γερμανίδα φοιτήτρια και επαναστάτρια η οποία καταδικάστηκε σε θάνατο από το Γ΄ Ράιχ στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο συγκεκριμένο σχολείο φοιτούν 1125 παιδιά ηλικίας 12-18 ετών ανάμεσα στα οποία υπάρχουν μόλις 52 μαθητές με μαθησιακές, νοητικές αλλά και φυσικές αδυναμίες με τους οποίους ασχολούνται 10 καθηγητές ειδικής αγωγής.
Στο σχολείο, αρχικά, μάς έγινε ξενάγηση στους εσωτερικούς του χώρους, στην αίθουσα πληροφορικής, στα εργαστήρια τεχνολογίας με πολλά μηχανήματα για να κατασκευάζουν οι μαθητές χρήσιμα και πρακτικά αντικείμενα. Όταν βρεθήκαμε στους εξωτερικούς χώρους του σχολείου, διαπιστώσαμε ότι τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά στο φυσικό περιβάλλον στο πλαίσιο των μαθημάτων. Έτσι είδαμε το μικρό λαχανόκηπο που είχαν δημιουργήσει, τις κυψέλες με τις μέλισσες, αλλά και τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο στον οποίο έψηναν ψωμί! Επίσης στο μάθημα της Βιολογίας κάποιοι μαθητές συμμετείχαν, σκάβοντας οι ίδιοι το χώμα, στην κατασκευή μιας λίμνης, μέσα στην οποία θα έβαζαν ψάρια ομορφαίνοντας έτσι την αυλή του σχολείου τους. Στη συνέχεια οι εκπαιδευτικοί του σχολείου μάς ενημέρωσαν για το πρόγραμμα, την οργάνωση των μαθημάτων καθώς και για τις μεθόδους που χρησιμοποιούν για να στηρίξουν μαθησιακά τα παιδιά με αδυναμίες. Διαπιστώσαμε ότι οι στόχοι δεν είναι ίδιοι για όλους τους μαθητές αλλά προσαρμόζονται στις δυνατότητές τους. Δίνεται απλοποιημένο υλικό στους μαθητές που το έχουν ανάγκη και προσπαθούν να εντάξουν την πράξη μέσα στη μάθηση. Ήταν πραγματικά ένα ιδιαίτερο σχολείο στο οποίο η επαφή των παιδιών με τη φύση και η χρήση ποικίλων εργαλείων βοηθούν στον αποτελεσματικό σχεδιασμό της εκπαίδευσης και κάνουν πιο ενδιαφέρον το μάθημα.
Την Πέμπτη 21/6 το πρωί επισκεφτήκαμε τη δημόσια πολυκλινική Poliklinik am Helios Klinikum στο Βόρειο Βερολίνο. Δύο εξειδικευμένες λογοθεραπεύτριες μας ενημέρωσαν για τον τρόπο εντόπισης και θεραπείας της κώφωσης από τη βρεφική ηλικία. Τονίστηκε πως δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση των γονέων για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με ασκήσεις στο σπίτι. Τα παιδιά αυτά εντάσσονται κανονικά στις σχολικές τάξεις.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας επισκεφτήκαμε το δημοτικό σχολείο Ellef-Ringnes-Grundschule στα περίχωρα του Βερολίνου και ξεναγηθήκαμε στο κτήριο από τη διευθύντριά του. Ακολούθησε συζήτηση με την πρόεδρο του συλλόγου εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τη δυσλεξία. Στο σχολείο υπάρχουν κάποια παιδιά με ειδικές ανάγκες (λίγα στον αριθμό) όπως νοητική στέρηση, αναπηρία, διαβήτης, αυτισμός. Ένας δάσκαλος της ειδικής αγωγής βοηθάει με τις δικές του μεθόδους να ενταχθούν τα παιδιά αυτά στην ομάδα της τάξης. Εντυπωσιακό εξάλλου είναι το υποστηρικτικό υλικό (έντυπο και ηλεκτρονικό) που διατίθεται για αυτά τα παιδιά. Το ξεφυλλίσαμε, κρατήσαμε τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις και πήραμε κι από εκεί κάποιες ιδέες.
Την Παρασκευή 22/6 επισκεφθήκαμε το γερμανικό σύλλογο για τον αυτισμό Autismus Deutschland Landesverband που εδρεύει στο Βερολίνο. Εκεί αναπτύχθηκε συζήτηση με την υπεύθυνη ψυχολόγο του συλλόγου γύρω από θέματα διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής. Ο δημόσιος αυτός φορέας ασχολείται με την έγκαιρη διάγνωση του αυτισμού, την ψυχολογική στήριξη των γονέων και την παράλληλη εκπαίδευση τους στη διαχείριση των παιδιών. Πήραμε πληροφορίες για συμπεριφορές καθώς και για τη διαμόρφωση του χώρου που μπορεί να επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τα παιδιά αυτά καθώς και τον τρόπο που τα αντιμετωπίζει το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Επίσης έγινε γνωστό ότι σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια στο φάσμα ανήκει και το σύνδρομο Asperger, ως υψηλής λειτουργικότητας αυτισμός, στη διάγνωση του οποίου συμβάλλουν δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και στη γλωσσική επικοινωνία.
Ολοκληρώνοντας τις εκπαιδευτικές επισκέψεις βρεθήκαμε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ένα από τα καλύτερα του κόσμου. Αρχικά ξεναγηθήκαμε σε ένα μικρό μέρος του Μουσείου-εντυπωσιακοί οι σκελετοί των γιγάντιων δεινόσαυρων και στη συνέχεια μείναμε στην αίθουσα που έχει διαμορφωθεί για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών δράσεων των σχολείων. Η αίθουσα είναι πλήρως εξοπλισμένη με μικροσκόπια, στερεοσκόπια, πάγκους εργασίας και εποπτικά όργανα. Ξεναγός μας ήταν ένας Βιολόγος με επιπλέον σπουδές στην Τέχνη και την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, μέλος της ομάδας που διαμορφώνει τα εκπαιδευτικά παιχνίδια. Μας παρουσίασε ένα από αυτά, όπου οι μαθητές χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους από τη Βιολογία βρίσκουν επιστημονική λύση σε ένα υποτιθέμενο έγκλημα. Για μια ακόμη φορά είδαμε ότι το παιχνίδι είναι βασικό συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας και αποφασίσαμε να ¨στήσουμε΅ κι εμείς τα δικά μας παιχνίδια.
Με την ολοκλήρωση των επιμορφωτικών συναντήσεων ήρθε και το κλείσιμο του προγράμματος με την απονομή των βεβαιώσεων συμμετοχής και την αξιολόγηση του προγράμματος. Συνοψίζοντας όσα μάθαμε καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ανοικτό στην ενσωμάτωση (συμπερίληψη) όλων των μαθητών ανεξαρτήτως αδυναμιών νοητικών, σωματικών ή μαθησιακών και ανεξαρτήτως κοινωνικής ή εθνικής προέλευσης. Κύρια επιδίωξη είναι η ένταξη των παραπάνω μαθητών σε κανονικές τάξεις και όχι σε τμήματα ένταξης ή ειδικά σχολεία. Από την άλλη κοινή παρατήρηση όλων των φορέων ήταν η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης εκ μέρους της πολιτείας με την ανεύρεση πόρων να βαραίνει τις ομοσπονδιακές κυβερνήσεις.
Στο πλαίσιο εξάλλου των πολιτιστικών μας ενδιαφερόντων και των πολιτισμικών μας αναζητήσεων και επιδιώκοντας να επωφεληθούμε στο έπακρο από την ολιγοήμερη διαμονή μας στη γερμανική πρωτεύουσα, στον ελεύθερο χρόνο μας επισκεφτήκαμε, σε παρέες ή ατομικά, τα παρακάτω μνημεία/σημεία ενδιαφέροντος: Καθεδρικό Ναό, Εβραϊκό Μουσείο, Μουσείο Περγάμου, Μουσείο Ανατολικής Γερμανίας, Bodemuseum, Neues Museum, East Side Gallery, έκθεση από τον Μονέ στον Καντίσκι (VISIONS ALIVE), Ζωολογικό Κήπο. Εν πλω ξενάγηση παρέχει η κρουαζιέρα στον Σπρέε. Αναμφίβολα είναι πολλά αυτά που μπορεί να κάνει κανείς στο Βερολίνο. Είναι μια πόλη ζωντανή, νεανική θα μπορούσαμε να πούμε. Αποπνέει δύναμη και καλλιτεχνική ελευθερία. Κάθε σημείο του κι ένα άλλο πρόσωπο. Οι νέοι κάνουν κανό στα κανάλια σε τοπίο που θυμίζει δάσος και λίγα μέτρα πιο πέρα απλώνεται το σύγχρονο πολύβουο Βερολίνο. Εκδηλώσεις για τη μουσική και διαμαρτυρία από τους Anonymous. Ποδήλατα όλων των ειδών, καθόλου μποτιλιαρίσματα και πολύ καλές συγκοινωνίες. Μια πόλη γοητευτική που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί.
Τέλος, εκτός Βερολίνου, επισκεφτήκαμε την ιστορική πόλη Πότσνταμ, όπου στην ομώνυμη Διάσκεψη αποφασίστηκε η τύχη της ηττημένης ναζιστικής Γερμανίας, καθώς και την εντυπωσιακή Δρέσδη, ο βομβαρδισμός της οποίας τον Φεβρουάριο του 1945 εξακολουθεί να διχάζει τους ιστορικούς. Η πόλη πάντως μετά την ανοικοδόμηση της κερδίζει και τους πιο απαιτητικούς επισκέπτες. Ας αναφερθεί ότι και οι δύο πόλεις έχουν ανακηρυχθεί Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Συνοψίζοντας η εκπαιδευτική εμπειρία Erasmus + KA1 μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Γερμανίας, να επισκεφτούμε σχολεία, να ενημερωθούμε από φορείς για την αντιμετώπιση παιδιών με δυσκολίες- με έμφαση στην συμπερίληψη- και βέβαια να ανταλλάξουμε απόψεις, να προβληματιστούμε και να πάρουμε ιδέες αλλά και να περιηγηθούμε στο Βερολίνο, μία ενδιαφέρουσα μεγαλούπολη με βαριές ιστορικές μνήμες.
Nίκη Σπάρταλη, συντονίστρια
*Στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι εκπαιδευτικοί: Βλαμάκη Χαρά, Γαλημιτάκη Σμαράγδη, Γερμανού Ευγενία, Λυμπέρη Δήμητρα, Μακρυνάκη Κατερίνα, Μανουσογιαννάκη Σοφία, Μαρκάκη Σοφία, Ξερογιαννάκη Νατάσα, Παύλου Τζένη, Τζεϊρανάκη Φιλιώ, Χαραλαμπίδου Πελαγία
