Τα πράγματα ζούνε την ηδονή της σιωπής Την οδύνη της ομιλίας/ Μας τη χαρίζουν Στη μαρμάρινη πλάκα… Χρόνος και σταγόνες βροχής! Αντάμα πηγαίνει με διπλωμένα λάβαρα Τα χαμόγελα σου τρυπάνε τις φλέβες Ο θάνατος σου κουβεντιάζει στο δρόμο… Μέσα από την αιωνιότητα της σταγόνας Φάνηκε ναρχεται το μήνυμα του βυθού Χρόνος και σταγόνες βροχής! Χριστόφορος Λιοντάκης (2)
8/12/1966 Η Ανάμνηση
Hμουν μαθητής στο Α΄ γυμνάσιο Χανίων, εκεί δίπλα στην Αγορά, το δεύτερο διάλειμμα στο μεγαλύτερο τότε προαύλιο σχολείου, “διεμβόλισε” τα στεγανά η αναμφισβήτητα σοκαριστική είδηση, ο χρόνος πάγωσε τα παιδικά χαμόγελα, τα έκανε μάσκες σιωπής, αναμονής. Οι ψίθυροι έγιναν βαβούρα. Είναι αλήθεια λοιπόν; Πού; Εκεί στη Φαλκονέρα στην καρδιά του Κρητικού πελάγους. Τα γεγονότα πλέον γνωστά, το δράμα έγινε Βέρνειο τέρας αλήθειας και μυθοποίησης, Γεννήθηκε η ΑΝΕΚ… Τη δεκαετία του ’70 φοιτητής πλέον, πάντα επιβάτης τρίτης θέσης στο “Κύδων” ή στο “Κρήτη” όταν περνούσαμε από την περιοχή του ναυαγίου, ένιωθα «το μήνυμα του βυθού». Ο κίνδυνος ήταν εγγεγραμμένος ως αναμνηστικός παράγων στους νευρώνες του εγκεφάλου μου. Οι νεκροί χωρίς πρόσωπο, αλλά ως παγερός θάνατος που κουβέντιαζε στο δρόμο του νερού. Εκεί. Η «ηδονή της σιωπής», παρούσα έστω για λίγο, άλλωστε ζούσα τον έρωτα των σπουδών, της δημιουργίας, τον έρωτα του έρωτα, πού χώρος για ανθρώπινες θλιβερές αναμνήσεις. Επρεπε να περάσουν 23 χρόνια, ως μόνιμος κάτοικος Χανίων πλέον, για να επανακινήσω την ανάμνηση, δημιουργικά.
29/9/1989 Φ: ΩΣ ΑΝΑΠΛΑΣΗ
Οταν την άνοιξη του 1989 προκηρύχτηκε Πανελλήνιος διαγωνισμός για μνημείο του ναυαγίου του “Ηρακλείου” στη Φαλκονέρα, με πρωτοβουλία της ΑΝΕΚ, βρέθηκα προ διλημμάτων, να συμμετάσχω ή όχι; Να κάνω μια πιασιάρικη προσιτή τεχνικά σύνθεση με πολλές πιθανότητες βράβευσης-υλοποίησης σε μνημείο ως πρότασης, ή να αφεθώ ελεύθερος και να δημιουργήσω ένα έργο αντίστοιχο του δραματικού ιστορικοκοινωνικού αντίκτυπου του γεγονότος; Αποφάσισα μια ουτοπική σύνθεση που θα στηριζόταν σε μια παραλλαγή της γνωστής αρχαιολογικής μορφής πήλινων ειδωλίων της ολοφυρόμενης (μοιρολογίστρα γυναίκα), Έτσι, οργάνωσα ένα τεχνητό νησί, επιμηκυμένο με προβλήτες σε ανάπτυγμα Φ (ο λόγος της χρυσής τομής 1/1.618) και πάνω του τοποθέτησα 270 φιγούρες όσες ήταν περίπου οι μανάδες των θυμάτων του ναυαγίου. Η διάρθρωση συμβολικά των κλιμακωτά μεγεθυμένων ορειχάλκινων ολοφυρόμενων μορφών στο χώρο, από μικρά (κανονικού μεγέθους ειδώλια) μέχρι την κορύφωση των υπερφυσικών μορφών. Ο προϋπολογισμός, ενώ υλοποιείτο το έργο, θα ήταν πέντε – έξι φορές μεγαλύτερος, αλλά η ανάπλαση αυτή είχε εξαρχής στη συνείδηση μου τη δραματική ευαισθητοποίηση και όχι την υλοποίηση που ήταν αδύνατη, πολύ έξω από το κόστος παραγωγής του μνημείου. Ηταν ένα νεορομαντικό-συμβολικό έργο ιδιότυπου εκλεκτικισμού, πρώιμου για την εποχή που στην Ελλάδα ακόμα, οι πλείστοι δημιουργοί, αναμασούσαν το τέλος των μοντέρνων κινημάτων, φαινομενικά σύγχρονοι. Ενα μέλος της κριτικής επιτροπής, Φευ, στρέβλωσε τα δημιουργικά μου δεδομένα, αναγκάζοντας με να απαντήσω στα φιλόξενα “Χ.Ν.” της εποχής. Το βραβείο, πήρε η άξια συνάδελφος γλύπτρια, Αντωνία Παπατζανάκη, της έδωσα συγχαρητήρια και την ευχή, το έργο που θα δημιουργήσει να ευαισθητοποιεί τις επόμενες γενιές. Το γνωστό έργο, αποκαλύφθηκε το 1990. Ηταν εποχή, που ο δημοφιλής ηθοποιός του θεάτρου και περισσότερο του κινηματογράφου, Πέτρος Φυσσούν, για μια φορά ακόμα θα συνεργαζόταν με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ., με μια συνεργασία που συζητήθηκε ανάμεικτα. Ας είναι ελαφρύ το χώμα…
7/9/2016 Φ: ΓΙΑ ΑΝΑΔΡΑΣΗ
Η είδηση των εγκαινίων της έκθεσης του Αντώνη Χουδαλάκη σήμερα στο κτήριο των Στρατώνων του Φρουρίου Φιρκά, με έκανε να αλλάξω το πρόγραμμα άμεσα στην έκθεση “Ολύμπια όντα σ’ απόδραση” με τους 300 εικαστικούς δημιουργούς. Εργο του Χουδαλάκη εκτίθεται στο “Χώρο Τέχνης Χανίων”(3), έτσι η προγραμματισμένη ομιλία του δόκτορα Θανάση Μουτσόπουλου, καθηγητή στο Πολυτεχνείο Κρήτης στην ιστορία της Τέχνης, αναβάλλεται για τις 21/12. Δεν θα μπορούσα να κάνω αλλιώς, αφού είναι δεδομένη η ευαισθησία μου για το ναυάγιο της Φαλκονέρας που είναι η θεματική της έκθεσης του Αντώνη, με τίτλο “Ανθρωποι και γεγονότα συνθέτουν το DNA των Χανίων. Από την αποφράδα μέρα στον προσωπικό αγώνα του σήμερα”. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Α. Χουδαλακης ήταν μαθητής μου το 1998-99 στα Π.Σ.Ε. Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου Κρήτης, εκείνες τις μέρες με τις έντονες ιστορικοπαιδαγωγικες προεκτάσεις στα Χανιά, τα μαθήματα και το κτήριο της Μεραρχίας μας είχαν σημαδέψει (4) ο Αντώνης φαινόταν από τότε πόσο ταλαντούχος ήταν, πολύ καλός σχεδιαστής, ευαίσθητος, υλοποιούσε σπουδαστικά προγράμματα με μεράκι φρεσκάδα τεχνικής κι υπευθυνότητα. Σήμερα, ο δάσκαλος πηγαίνει προς τον συνάδελφο του πλέον Χουδαλάκη, με δικαίωση ανα…δρομικά (θα επανέλθουμε) Σε ευχαριστώ Αντώνη. Το τραγικό γεγονός του ναυαγίου της Φ είναι για μένα πλάνο εγγραφής στα “Κλιμακωτά βιοσημεία” στα Χανιά με το νο 29 ως σταθερά επαναλαμβανομένη αφορμή για ανά-δραση δημιουργικών ποιητικών στιγμών, αντιγράφω από τον Γιώργο Βέλτσο (5) «να αμφισβητήσουμε λοιπόν εδώ το αριστοτέλειο νόημα του “είναι” ως “ενός”, που επιφέρει μόνον “διαβαθμίσεις οντολογικής εντάσεως” και να το πολλαπλασιάσουμε, για να κατανοήσουμε αυτό που “οι τύποι των παραδοσιακών απαντήσεων” της σκέψης μας δεν μπορούν να μας πουν: ότι δηλαδή η κοινωνία είναι “μάγμα μαγμάτων” και όχι σύστημα “ιεραρχία συνόλων” κι ακόμη ότι η ιστορία είναι “ποίηση” και “γένεση οντολογική”, που προϋποθέτει -όπως στον Heidegger- την κατανόηση της ιστορικότητας, όχι πλέον από το χρονικό Da-sein, αλλά από την “παράσταση” που δεν “ανήκει” αλλά “είναι το ίδιο υποκείμενο”».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Κώστας Αξελός, “Ο Ηράκλειτος και η φιλοσοφία” “εκδ. Εξάντας” μεταφρ αποσπάσματος «τους ανθρώπους, όταν πεθάνουν, τους περιμένουν πράγματα που δεν ελπίζουν ούτε φαντάζονται. Ο σκοτεινός φιλόσοφος αναφέρεται στο απρόσμενο, μοιραίο. (2) Χριστόφορος Λιοντάκης, το ποίημα ενυπάρχει στην “Ανθολογία Σύγχρονων Κρητικών ποιητών” δυστυχώς ο επιμελητής Αντώνης Σανουδάκης, δεν αναφέρει τη συλλογή, εκδ. Ελληνικά γράμματα. (3) Η έκθεση στο Χώρο Τέχνης, Παπαναστασίου 59, γίνεται κυρίως για εκπαιδευτικούς λόγους και θα διαρκέσει ως το τέλος Φεβρουαρίου (4) Στα ΠΣΕ Καλών Τεχνών δίδαξα σε σπίτια ερείπια, εκεί που είναι τώρα το νέο αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων και φυσικά στο εγκαταλελειμμένο κτήριο της Μεραρχίας (που προορίζονταν για Καλών Τεχνών, τώρα Ρόζα Νέρα). (5) Γιώργος Βέλτσος “προς τον Κορνήλιο Καστοριάδη” εκδ. Πλέθρον.
