Ulrich Beck,
καθηγητής – ερευνητής Κοινωνιολογίας, διεθνούς απήχησης κοινωνιολόγος
Εκδόσεις Πεδίο
Επιστημονική επιμέλεια: Νικήτας Πατινιώτης
Από το 8ο κεφάλαιο του βιβλίου του Ulrich Beck και τον γενικό τίτλο: «Κοινωνία της διακινδύνευσης Καθ’ οδόν προς μία άλλη νεωτερικότητα»
Για την πολιτική και υποπολιτική σήμερα, σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες εποχές (συμπεριλαμβανομένης και της βιομηχανικής κοινωνίας). Για τις σφαίρες της τεχνοοικονομικής επιδίωξης των συμφερόντων που θεωρούνται στην πολιτική. Με αυτό τον σχεδιασμό να βασίζεται κατ’ αρχάς στην εξίσωση της τεχνικής με την κοινωνική πρόοδο, ενώ παράλληλα αυτή, η μη πολιτική, βασίζεται στην υπόθεση ότι η κατεύθυνση της ανάπτυξης και τα αποτελέσματα του τεχνολογικού μετασχηματισμού οδηγούν σε λιγότερο ή περισσότερο αναπόφευκτους τεχνοοικονομικούς περιορισμούς.
Με τις τεχνολογικές καινοτομίες να διευρύνουν την ατομική και συλλογική ευημερία, με πολλές και μεγάλες κριτικές συνέπειες και κινδύνους για το περιβάλλον, την κοινωνία, την υγεία. Με αποτέλεσμα την ανατροπή των συνθημάτων της καθημερινής ζωής.
Με τα πεδία της υποπολιτικής δράσης να εξαιρούνται από την εφαρμογή δημοκρατικών κανόνων. Με τη σωρευτική ποσότητα χρησιμοποιημένης Δημοκρατίας να παράγει συνεχώς νέα πρότυπα και αιτήματα, τα οποία προξενούν τη μετατροπή της γνώμης σε δυσαρέσκεια με το “αδιέξοδο” και τον αυταρχικό χαρακτήρα των συνθηκών που επικρατούν, παρά τις όποιες επεκτάσεις της Δημοκρατίας, έχουν επιτευχθεί μέσα στα πλαίσια της νέας πολιτο-κουλτούρας, της πολιτικής κουλτούρας και της τεχνικής ανάπτυξης. Αλλά και της υποπολιτικής, η οποία έχει το ελεύθερο να εφαρμόζει και να δοκιμάζει τις “καινοτομίες της επί τη βάση της δομής στις δραστηριότητες και αποφάσεις του… τετελεσμένου…”.
Ulrich Beck: Ενας σημαντικός σύγχρονος συγγραφέας και ένα αποκαλυπτικό βιβλίο “ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ”.
ΕΚΔΗΛΗ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ
Μαζί με τον καταιγισμό των εξαιρετικά αντιφατικών εφαρμοστικών μέτρων που ψηφίστηκαν -μόνο από τους βουλευτές ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ- για το τρίτο μνημόνιο έχουν αρχίσει αντιδράσεις εργασιακών και κοινωνικών φορέων τόσο στην Αθήνα – Θεσ/νίκη, αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στην Κρήτη.
Με έκδηλη την αναστάτωση των πολιτών από την αβεβαιότητα της επόμενης μέρας, αλλά και από την αδυναμία των πολιτών (σε όλα τα επίπεδα ζωής) να ανταποκριθούν στις βαρύτατες υποχρεώσεις των πολλαπλών άμεσων και έμμεσων επιβαρύνσεων που τους επιβάλλονται, με ρυθμούς καταιγιστικούς, που οδηγούν σε απόγνωση στην πραγματικότητα της συνεχούς διακινδύνευσης της σύγχρονης διακυβέρνησης στην Ελλάδα, Ευρώπη κ.α.
“ΑΠΩΛΕΙΑ” ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Με δεδομένη τη γενικότερη κρίση, το σημερινό κείμενό μας, όπως είχαμε γράψει, θα είναι μια ευρύτερη αναφορά του Ulrich Beck στο 5ο κεφάλαιο με τίτλο “Διανοίγοντας το πολιτικό” με τη σχέση της πολιτικής και του τεχνο-οικονομικού μετασχηματισμού στην κοινωνία της διακινδύνευσης.
Ήδη, στο προηγούμενο άρθρο μας είχαμε αναφερθεί, προεισαγωγικά σε ορισμένα σημεία. Σήμερα, όμως, θα αναφερθούμε σύμφωνα με τους υπότιτλους αυτού του σημαντικού κεφαλαίου: α) στην πολιτική και υποπολιτική, β) στην απώλεια λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, γ) στον εκδημοκρατισμό και αποδυνάμωση της πολιτικής, δ) στην τήρηση των πολιτικών δικαιωμάτων με διαφοροποίηση της πολιτισμικής υποπολιτικής, ε) στην πολιτική κουλτούρα και τεχνική ανάπτυξη με το τέλος της συναίνεσης για την πρόοδο;
ΟΙ “ΣΦΑΙΡΕΣ” ΤΩΝ ΤΕΧΝΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ
Στην πολιτική και την υποπολιτική, η βασική αρχή της πολιτικής σφαίρας είναι η συμμετοχή των πολιτών στους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με την εξουσία να ακολουθεί τα αξιώματα της νομιμότητας με τη συναίνεση των κυβερνωμένων… αλλά οι ενέργειες και οι σφαίρες της τεχνοοικονομικής επιδίωξης των συμφερόντων θεωρούνται μη πολιτικές. Με την παγκοσμιοποίηση της βιομηχανικής κοινωνίας, αλληλοδιαπλέκονται δύο αντίθετες διαδικασίες οργάνωσης της κοινωνικής μεταβολής.
Όπου, η εγκαθίδρυση της πολιτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, με εγκαθίδρυση μιας απολιτικής, μη δημοκρατικής κοινωνικής μεταβολής κάτω από τη νομιμοποιημένη ομπρέλα της “προόδου” και του εξορθολογισμού. Με τις δυο αυτές διαδικασίες να συμπεριφέρονται η μια στην άλλη όπως η νεωτερικότητα και η μετα-νεωτερικότητα.
ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΘΑΡΡΟΥΣ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ
Μέσα σε αυτή την αντιθετική πραγματικότητα, η πολιτική ισορροπία υποσκάπτεται από πυρετώδεις μεταβολές στο τεχνοοικονομικό σύστημα που θέτουν την ανθρώπινη φαντασία σε μια δοκιμασία θάρρους.
Με κυρίαρχο έναν κοινωνικό μετασχηματισμό που υλοποιείται με τη μορφή του μη πολιτικού, σε δυσαρέσκεια με την πολιτική που προκύπτει από τη δυσαναλογία, ανάμεσα σε μια εξουσία για δράση, η οποία παίζει πολιτικά και γίνεται αδύναμη και απομονωμένη από την κοινωνική λήψη αποφάσεων υπό τον μανδύα του μη πολιτικού… Με την τεχνοοικονομική ανάπτυξη να τοποθετείται ανάμεσα στην πολιτική και τη μη πολιτική, ως τρίτη οντότητα, που λαμβάνει το επισφαλές υβριδικό στάτους μιας υπο-πολιτικής. Με τις διακινδυνεύσεις να αυξάνονται, αλλά και να απεκδύονται τον αντικειμενικό περιορισμό τους.
ΝΑ ΡΑΝΤΙΣΤΕΙ ΜΕ “ΑΓΙΟΝ ΥΔΩΡ” Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Με συνέπεια, η επιχειρηματική και τεχνο-επιστημονική δράση, να λαμβάνουν μια νέα πολιτική και ηθική διάσταση, που προηγουμένως φαινόταν ξένη προς την τεχνο-επιστημονική δραστηριότητα. Για να τονίσει ο καθηγητής – ερευνητής Ούλριχ Μπεκ ότι: Μπορούμε να πούμε πως ο διάβολος της οικονομίας πρέπει να ραντιστεί με το άγιον ύδωρ της δημόσιας ηθικής και να φορέσει ένα φωτοστέφανο ΕΓΝΟΙΑΣ για την κοινωνία και τη φύση. Όμως, όπως ερμηνεύει περαιτέρω στο κεφάλαιο “Διανοίγοντας το πολιτικό”, γράφει στη σελίδα 321: Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται ένα κίνημα, το οποίο αντιτίθεται στην υλοποίηση του προγράμματος του κράτους πρόνοιας, κατά τα πρώτα δύο τρίτα του 20ού αιώνα. Δεδομένου ότι τότε η πολιτική απέκτησε τα δυναμικά της εξουσίας του “παρεμβατικού κράτους”, όπου, με το δυναμικό για τη δόμηση της κοινωνίας ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΕΙ πλέον από το πολιτικό σύστημα στο ΥΠΟΠΟΛΙΤΙΚΟ σύστημα του επιστημονικού, τεχνολογικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού.
ΕΠΙΣΦΑΛΗΣ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΜΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Από τότε λαμβάνει χώρα μια επισφαλής αντιστροφή της πολιτικής και της μη πολιτικής. Για να γίνει το πολιτικό μη πολιτικό και το μη πολιτικό να γίνει πολιτικό.
Με μη πολιτική κοινωνική αλλαγή, η οποία προάγει και προασπίζει την επιστημονική πρόοδο, για να γίνει η ελευθερία της επιστήμης ΟΛΙΣΘΗΡΟΣ ΠΟΛΟΣ πάνω στον οποίο η πρωτογενής ευθύνη για τις πολιτικές διευθετήσεις γλιστρά από το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα στο πλαίσιο της οικονομικής και τεχνοεπιστημονικής μη πολιτικής, η οποία δεν είναι ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΜΕΝΗ.
Για να εμφανίζεται ως μια ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ υπό τον μανδύα της κανονικότητας, η οποία όμως, ξεφεύγει από τις όποιες δυνατότητες παρέμβασης, προσπαθώντας, όμως, να δικαιολογηθεί και να επιβληθεί απέναντι σε ένα κοινό που γίνεται επικριτικό. Με την εξέλιξη αυτή να είναι ιδιαίτερα σοβαρή και προβληματική σε όλα τα επίπεδα ζωής, ιδιαίτερα στις χώρες χρέους, όπως η χώρας μας όπου το κράτος πρόνοιας έχει εξαφανιστεί και ο λαός παλεύει για τη…. ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ!
ΕΞΑΡΧΗΣ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ
Τώρα το πολιτικό σύστημα απειλείται με αποδυνάμωση, οι πολιτικοί θεσμοί γίνονται οι διαχειριστές μιας εξέλιξης που ούτε είχαν σχεδιάσει, ούτε είναι ικανοί να τη δομήσουν, δικαιολογώντας την….. ΚΡΙΣΗ. Σ’ ένα παιχνίδι με τους φίλους της πολιτικής και μη πολιτικής… Με το προσωπείο να παραμένει αμετάβλητο, αρχίζοντας να μοιάζει στοιχειωμένο…, με ένα ταξίδι προς την άγνωστη εναλλακτική χώρα, ως δική τους επινόηση και αντί τούτο το συμβαίνον να γίνεται για ένα μόνο λόγο: Επειδή εξαρχής δεν υπήρχε και δεν υπάρχει καμία εναλλακτική. Η αναγκαιότητα, η αδυναμία διευθέτησης της τεχνολογικής “προόδου”, είναι αυτή που οδηγεί τη διαδικασία στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ της (μη) νομιμοποίησης. Εν τούτοις στη νέα πολιτική κουλτούρα, η οποία εδώ και 30 χρόνια εξελίσσεται δεν σημαίνει ότι η κρατική πολιτική χάνει εντελώς την επιρροή της, αλλά διατηρεί το μονοπώλιο στην εξωτερική αμυντική και στην εσωτερική ασφάλεια.
ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΣΕ ΘΕΣΗ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ
Όμως, οι συνέπειες για τη νομοθέτηση εξουσίας, της σύγχρονης κοινωνίας της διακινδύνευσης και της πολιτικής και υποπολιτικής της έκφρασης, βρίσκονται όλο και συχνότερα στη θέση του κατηγορούμενου. Παρά όμως, την κριτική αυτή δεν αμφισβητήθηκε η λανθάνουσα στην πρόοδο, που σήμερα έχει γίνει τόσο επισφαλής, με την ανάπτυξη της διακινδύνευσης (όπου, παρ’ όλες τις αναποδιές και τα δευτερεύοντα προβλήματα και παρ’ όλη την κριτική της “καπιταλιστικής πίστης στην πρόοδο από την πλευρά που αυτός ο μύθος ήταν υποχρεωτικός μέχρι πρόσφατα και για την αριστερά), αλλά, ο συναινετικός τύπος σύμφωνα με τον οποίο η τεχνολογική πρόοδος ισούται με την κοινωνική πρόοδο… έχουν αρχίσει να αποσαθρώνονται κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Οι συγκρούσεις λαμβάνουν πλέον χώρα απευθείας ανάμεσα στην εξουσία και στις ομάδες διαμαρτυρίας των πολιτών.
Η ΥΠΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
Πάντως, η ευαισθησία της δημοκρατικής νομιμοποιημένης πολιτικής προς την κριτική, αντιτάσσεται στη σχετική ανοσία της τεχνοοικονομικής υπο-πολιτικής προς την κριτική. Δίχως σχέδιο και όντως κλειστή έναντι της λήψης αποφάσεων, η υποπολιτική αποκτά γνώση του εαυτού της, ως κοινωνική μεταβολή, τη στιγμή της πραγματοποίησης. Με αυτή την ειδική ισχύ δόμησης και επίτευξης της υποπολιτικής να έχει μια ακραία περίπτωση, την ιατρική. Με αυτή να έχει το ελεύθερο να εφαρμόζει και να δοκιμάζει τις “καινοτομίες” της επί τη βάσει της δομής της δραστηριότητάς της. Μάλιστα ο ασκών ιατρική ήταν ανέκαθεν σε θέση να υπονομεύσει τον δημόσιο διάλογο και τη δημόσια κριτική για το τι μπορεί να κάνει και τι όχι ένας ερευνητής μέσω μιας πολιτικής του τετελεσμένου.
ΕΠΙΚΥΡΙΑΡΧΗ Η ΥΠΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ
Για να τονίσει ο Ulrich Beck ότι: Αναμφίβολα κάτι τέτοιο εγείρει ζητήματα επιστημονικής δεοντολογίας, κυρίως, όταν συνδέει κανείς την προσέγγιση και το εύρος της λήψης αποφάσεων που αλλάζουν την κοινωνία πολιτικά με τη λήψη αποφάσεων στην υποπολιτική της ιατρικής. Γιατί, παρά την κριτική και τον σκεπτικισμό γύρω από την πρόοδο, αυτό που εξακολουθεί να είναι δυνατόν και να θεωρείται ακόμα και αυτονόητο στον τομέα της ιατρικής, αν μεταφερόταν στον χώρο της πολιτικής, επισημαίνει, θα ισοδυναμούσε με το σκάνδαλο της εφαρμογής κοσμοϊστορικών αποφάσεων για το κοινωνικό μέλλον διά μέσου της παράκαμψης του κοινοβουλίου και της δημόσιας σφαίρας.
Όμως, η δημόσια σφαίρα και υποπολιτική είναι πάντοτε υποχρεωτικά μη ενήμερες. Μένουν πίσω στις εξελίξεις και σκέφτονται με όρους ηθικών και κοινωνικών επιπτώσεων, οι οποίες είναι ξένες στη σκέψη και στην πράξη των ανθρώπων της ιατρικής….
Για να αποτελεί πλέον η “ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ” μια ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ με επικυρίαρχη της υπο-πολιτικής με αποφάσεις του ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ…
