1. Γενικά
Αναρίθμητα άρθρα έχουν γραφτεί τελευταία για την οικονομική ανισότητα αλλά δεν εξηγείται επαρκώς πως δημιουργείται και πως αποτρέπεται. Η οικονομία μιας χώρας διαμορφώνεται από τις ενέργειες της κοινωνίας της. Εάν οι ενέργειες είναι προς τη σωστή κατεύθυνση η κοινωνία και η οικονομία θα ευημερεί. Διαφορετικά, θα ασθενούν τόσο η οικονομία όσο και η κοινωνία. Σε ένα άρρωστο σώμα εξετάζουμε τη λειτουργία των διαφόρων οργάνων του για να βρούμε τι δεν λειτουργεί σωστά. Αντίστοιχα, σε μια χώρα πρέπει να εξετάσουμε τη συμπεριφορά των ομάδων που αποτελούν τη κοινωνία της και την οικονομία της για να αποφανθούμε για την υγεία της.
Οι οικονομικές θεωρίες στο παρελθόν έχουν στηριχθεί στην ατομική συμπεριφορά. Δεν έχουν στηριχθεί στη συμπεριφορά των διαφόρων ομάδων των ατόμων. Οι πολίτες μιας χώρας οργανώνονται σε ομάδες συμφερόντων οι οποίες μπορεί να έχουν μικρό ή μεγάλο αριθμό μελών. Τα άτομα όμως, σε μια ομάδα, συμπεριφέρονται διαφορετικά από ότι αν δρούσαν ατομικά. Επίσης συμπεριφέρονται διαφορετικά ανάλογα με το μέγεθος (τον αριθμό των μελών) της ομάδας.
Ως ομάδες συμφερόντων εννοούμε τα καρτέλ επιχειρήσεων, μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές επιχειρήσεις, οργανώσεις επιχειρηματιών, επαγγελματικές οργανώσεις, προμηθευτές ή εργολάβοι του δημοσίου, εργατικά σωματεία, δημοσιο-υπαλληλικά σωματεία, συντεχνίες και άλλες μορφές οργανώσεων – λόμπι.
Οι ομάδες συμφερόντων με λίγα μέλη είναι καλύτερα οργανωμένες και πολύ δυνατές, επειδή το όφελος ανά μέλος, από όποια διεκδίκηση, θα είναι πολύ μεγάλο, καθόσον μοιράζεται σε λίγα άτομα. Έτσι τα μέλη τους έχουν ισχυρό κίνητρο ακόμα και να υποβληθούν σε σημαντικό κόστος – θυσίες για να πετύχουν το στόχο τους, αφού το όφελος που θα λάβουν θα υπερκαλύψει το κόστος τους. Δηλαδή έχουν επιλεκτικό κίνητρο να οργανωθούν σε ολιγομελείς ομάδες και να πετύχουν διάφορους στόχους.
Αντίθετα οι μεγάλες ομάδες όπως οι άνεργοι, οι οικονομικά αδύναμοι, οι φορολογούμενοι κ.λπ., ότι όφελος και εάν πετύχουν, θα πρέπει να μοιραστεί σε πάρα πολλά μέλη, οπότε κάθε μέλος θα λάβει πολύ μικρό όφελος οπότε δεν έχει κίνητρο να συμμετάσχει σε επίτευξη στόχων. Και αφού θα έχουν ελάχιστο όφελος δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε κάποιο κόστος – θυσία για τόσο μικρό όφελος. Δηλαδή οι μεγάλες ομάδες δεν έχουν επιλεκτικό κίνητρο να δράσουν για να πετύχουν διάφορους στόχους.
Αυτό είναι το παράδοξο της δράσης των ομάδων, όπου μικρές ομάδες έχουν δυσανάλογα μεγάλη δύναμη σε σχέση με τις μεγάλες ομάδες. Έτσι εξηγούνται παράδοξα φαινόμενα όπως η «εκμετάλλευση των μεγάλων από τους μικρούς».
Η κοινωνία οργανώνεται σε ομάδες για να βελτιώσει την κοινωνική και οικονομική θέση των μελών της. Η ατομική εκπαίδευση – βελτίωση και πρόοδο των μελών των ομάδων, έχοντας ως στόχο τη βελτιστοποίηση των προϊόντων και των υπηρεσιών που παράγουν επιτυγχάνοντας ικανοποίηση των πελατών τους, θα έχει ως αποτέλεσμα τη συνολική πρόοδο της κοινωνίας και της οικονομίας και είναι ηθικά, οικονομικά και κοινωνικά αποδεκτή. Εάν όλες οι ομάδες επιδιώκουν την πρόοδο τους μέσω της αυτό-βελτίωση τους, τότε κάθε ομάδα θα συμβάλει στην ευημερία της χώρας και στην αύξηση της «πίτας» (του ΑΕΠ).
2. Ομάδες συμφερόντων και παρασκηνιακή δράση
Τι συμβαίνει όμως όταν οι ομάδες συμφερόντων επιδιώκουν τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής τους θέσης με αμφιλεγόμενες παρασκηνιακές, διαπλεκόμενες πρακτικές που ζημιώνουν τις μεγάλες ανυποψίαστες ομάδες πολιτών που δεν μπορούν να οργανωθούν λόγω έλλειψης κινήτρων; Τι συμβαίνει όταν αντί οι ομάδες να συμβάλουν στην αύξηση της «πίτας», διεκδικούν με παρασκηνιακές μεθόδους, μερίδιο από την πίτα των άλλων ομάδων ζημιώνοντας τις ομάδες αυτές που δεν μπορούν να οργανωθούν;
Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε εκτροπή της δράσης των ομάδων ειδικών συμφερόντων από τον ορθό τους ρόλο και τη μετατροπή τους σε ομάδες πίεσης για την απόκτηση προνομίων και εισοδημάτων χωρίς κόπο, σε βάρος των μεγάλων μη οργανωμένων ομάδων. Δηλαδή αντί να συμβάλλουν στην αύξηση της «πίτας» παίρνουν μερίδιο από την «πίτα» των ανοργάνωτων ομάδων. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ρόλος των ομάδων ειδικών συμφερόντων γίνεται επιζήμιος στην οικονομική μεγέθυνση, στην πλήρη απασχόληση, στη συνετή διακυβέρνηση, στις ίσες ευκαιρίες και στην κοινωνική κινητικότητα, δηλαδή δημιουργούν οικονομική ανισότητα και κοινωνική αδικία. Για να πετύχουν τέτοιους στόχους πρέπει να δημιουργήσουν σχέσεις υπόγειας διαπλοκής με τις εκάστοτε κυβερνήσεις.
Στο παρακάτω σχήμα είναι ένα παράδειγμα που απεικονίζει πως οι ομάδες συμφερόντων διαπλέκονται με πρόθυμες κυβερνήσεις να συνάψουν πελατειακές σχέσεις μαζί τους για να λεηλατούν μαζί τα δημόσια χρήματα και τελικά καταλήγουν να υπερχρεώνουν τη χώρα μας και να υπερφορολογούν τους πολίτες.
Στην αρχή του σχήματος απεικονίζονται στα παραλληλόγραμμα οι μεγάλες ομάδες που δεν μπορούν να οργανωθούν. Στο αμέσως επόμενο επίπεδο με μικρές ελλείψεις απεικονίζονται οι μικρές αλλά δυνατές ομάδες, που έχουν επιλεκτικό κίνητρο και οργανώνονται. Όταν παρεκτρέπονται από το ρόλο τους επιδιώκουν πελατειακές σχέσεις διαπλοκής με πρόθυμο κυβερνών κόμμα για να ψηφιστεί παρασκηνιακή νομοθεσία η οποία θα τους διευκολύνει να πάρουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο μερίδιο από τα δημόσια χρήματα, αδιαφορώντας αν οι ενέργειες τους ζημιώνουν άλλες ομάδες.
Οι μικρές ομάδες επιδιώκουν να παρεισφρήσουν στα πολιτικά κόμματα για να επηρεάσουν την ηγεσία τους και να πιέσουν παρασκηνιακά την κυβέρνηση για να ψηφίσει νομοθεσία που τους δίνει διάφορα προνόμια αξιοποιώντας την καταναγκαστική ισχύ του κράτους. Η εκάστοτε κυβέρνηση για να εκπληρώσει τη συναλλαγή διαπλοκής με τις ομάδες συμφερόντων δρα με διάφορους τρόπους όπως: α) φορολογεί τους ανυποψίαστους πολίτες (οι οποίο δεν μπορούν να οργανωθούν για να αμυνθούν), τους στερεί το διαθέσιμο εισόδημα τους, για να το διανέμει στις ευνοούμενες ομάδες – ψηφοφόρους – πελάτες της είτε με την άμεση φορολογία είτε έμμεσα π.χ. φόροι υπέρ τρίτων ή απαλλάσσει κάποιες ομάδες από φόρους, β) ψηφίζει νόμους που εξαναγκάζουν τους πολίτες να πληρώνουν στις ομάδες αυτές υπέρογκες αμοιβές για διάφορες υπηρεσίες οι οποίες είναι αναμφίβολο εάν τις χρειάζεται ο πολίτης και γ) ψηφίζει νόμους που αποτρέπει την είσοδο νέων μελών στις ομάδες συμφερόντων ώστε να προστατεύονται τα υψηλά τους κέρδη από τυχόν ανταγωνιστές που θα τους ανάγκαζαν να πωλούν σε φθηνότερες τιμές με αποτέλεσμα ο πολίτης να πληρώνει υπέρογκες τιμές και οι ομάδες να συγκεντρώνουν υπέρογκα κέρδη λόγω έλλειψης ανταγωνισμού.
Όταν δεν τους αρκούν τα χρήματα των φορολογουμένων πιέζουν την κυβέρνηση να δανείζεται για να ικανοποιείται η απληστίας τους, με αποτέλεσμα όταν τελειώσει η δυνατότητα δανεισμού, η κυβέρνηση υπερφορολογεί τους πολίτες για να συντηρεί τις πελατειακές σχέσεις με τις προνομιούχες ομάδες. Η υπερφορολόγηση γίνεται ακόμα πιο δυσβάσταχτη όταν οι πολίτες φορολογούνται για να επιστρέψουν τα δάνεια που χρηματοδοτούσαν στο παρελθόν τα προνόμια των ομάδων αυτών.
Ετσι το εισόδημα του πολίτη λεηλατείται και ο πολίτης φτωχοποιείται αφενός εξ αιτίας της κρατικής υπερφορολόγησης για να συντηρούνται οι προστατευόμενες προνομιούχες ομάδες συμφερόντων και αφετέρου από τις υπέρογκες τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών που ο πολίτης αναγκάζεται να πληρώνει σε άλλες ομάδες συμφερόντων που προστατεύονται από την κυβέρνηση.
Έτσι παρεκτρέπεται και η ίδια η κυβέρνηση η οποία αντί για να συγκεντρώνει τις προσπάθειες της στην παροχή κινήτρων στις διάφορες ομάδες για την αύξηση της συνολικής «πίτας», δημιουργεί σχέσεις διαπλοκής και διανέμει την υπάρχουσα πίτα σύμφωνα με τις πιέσεις των ομάδων συμφερόντων – πελατών της σε βάρος των μεγάλων και αδύναμων ομάδων. Στο τέλος οι ομάδες συμφερόντων αποκτούν τόσο μεγάλη δύναμη που εμποδίζουν τη συνετή διακυβέρνηση και η κυβέρνηση δεν μπορεί να κυβερνήσει. Εάν η κυβέρνηση σταματήσει να προστατεύει τα προνόμια τους, μετακομίζουν σε άλλα πολιτικά κόμματα πρόθυμα να διαπλέκουν και έτσι συνεχίζεται η προστασία των προνομίων τους και με τη νέα κυβέρνηση.
Φυσικά για να μπορεί η εκάστοτε κυβέρνηση να διανέμει όπως αυτή θέλει τα χρήματα των ανυποψίαστων πολιτών θα πρέπει να παρεμποδίσει τη δημιουργία ενός δίκαιου κράτους με μονίμους κανόνες λειτουργίας που θα δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους, το οποίο θα ανταμείβει την προσπάθεια και την πρόοδο. Γι’ αυτό είναι ενάντια σε κάθε ανεξάρτητη αρχή. Οι κυβερνήσεις για να μπορούν να δημιουργήσουν πελατειακές σχέσεις διαπλοκής με τις μικρές ομάδες επιδιώκουν να στήσουν ένα κομματικό κράτος και όχι ένα ανεξάρτητο κράτος και για αυτό μόλις αναλάβουν την κυβέρνηση, το κόμμα τους καταλαμβάνει τις καίριες θέσεις του δημόσιου τομέα με αδιαφανείς διαδικασίες από άτομα με ανεπαρκή προσόντα αλλά ειδικευμένα στη διαπλοκή.
Αρχικά οι ανυποψίαστοι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται τους υπερβολικούς και δυσβάσταχτους φόρους, διότι η κυβέρνηση για πολλά χρόνια μπορούσε να δανείζεται τα χρήματα που διένεμε στις προνομιούχες ομάδες συμφερόντων, έως ότου έφτασε στο ανώτατο όριο δανεισμού όπου κανείς πλέον δεν τη χρηματοδοτούσε. Έτσι προκύπτει η πολλαπλά δυσβάσταχτη υπερφορολόγηση των πολιτών λόγω των υπέρογκων δαπανών του κράτους για να συνεχίσει να διατηρεί τις πελατειακές σχέσεις με τις προνομιούχες ομάδες.
Υπάρχουν δύο εναλλακτικοί τρόποι για να απαλλαγεί από την υπερφορολόγηση και από τις υπέρογκες τιμές που πληρώνει ο πολίτης στις ομάδες συμφερόντων: 1) Με κοινές αποφάσεις όλων ή τουλάχιστον των περισσότερων κομμάτων να αφαιρεθούν όλα τα προνόμια των ομάδων συμφερόντων που στο παρελθόν απέκτησαν, εις βάρος της ανυποψίαστης κοινωνίας. Είναι ένα μέτρο που δεν έχει δημοσιονομικό κόστος, δεν χρειάζεται χρηματοδότηση και έγκριση από κανένα θεσμό. 2) Εάν τα κόμματα δεν μπορούν να συμφωνήσουν, τότε θα πρέπει να γίνει η μεταφορά του κέντρου λήψης αποφάσεων σε ανώτερο επίπεδο (Βρυξέλλες) όπου οι ομάδες συμφερόντων και τα πολιτικά κόμματα που τις προστατεύουν, δεν θα έχουν πρόσβαση, οπότε δεν θα μπορούν να συνεχίσουν να διαπλέκονται μεταξύ τους ζημιώνοντας την κοινωνία.
Με ένα από τους δύο αυτούς τρόπους, θα σταματήσει η εκμετάλλευση των μεγάλων ομάδων από τις μικρές, θα μειωθεί η οικονομική ανισότητα, η κοινωνική αδικία και θα ξεκινήσει η οικονομική μεγέθυνση, η πορεία προς την πλήρη απασχόληση, τη συνετή διακυβέρνηση, τις ίσες ευκαιρίες, την κοινωνική κινητικότητα και κυρίως θα αρθεί ο αποκλεισμός των νέων ανέργων από τις ίσες ευκαιρίες απασχόλησης.
