Μπιούνγκ Τσουλ Χαν
Εκδόσεις Opera / Cogito 2015
Μετάφραση: Ανδρέας Κράουζε
Αυτές οι κοινωνίες αντί να φωτίζουν διαπερνούν και διεισδύουν στα πάντα κάνοντάς τα διαφανή ομογενοποιώντας και ισοπεδώνοντάς τα. Με ένα πλεόνασμα πληροφόρησης και επικοινωνίας να μην αρκεί για να φωτίσει τον κόσμο γιατί η μάζα των πληροφοριών δεν παράγει. Αλήθεια με τη σύγχυση να επιτείνεται στον κόσμο.
Aλλά και στην κοινωνία της αποκάλυψης ο καθηγητής Μπιούνγκ Τσουλ Χαν αποφαίνεται ότι η παλιά “εντολή της ηθικής” με το ασφαλές σπίτι, με στέγη, τοίχους, παράθυρο και πόρτα ΣΗΜΕΡΑ είναι διάτρητο από υλικά και άυλα καλώδια για να αποσαθρώνεται σ’ ένα ερείπιο μέσα από τις ρωγμές του οποίου φυσάει ο άνεμος, ο ψηφιακός άνεμος της επικοινωνίας και της πληροφορίας που όλα τα διαπερνά και όλα τα κάνει διαφανή. Με το ψηφιακό δίκτυο ως μέσο της διαφάνειας να μην υπόκειται σε καμιά ηθική επιταγή, αφού στερείται κατά κάποιον τρόπο, την καρδιά, ένα παραδοσιακό θεολογικό μεταφυσικό μέσο της αλήθειας, χωρίς να επιδιώκεται κανένας ηθικός εξαγνισμός της καρδιάς, αλλά το μέγιστο όφελος, η μέγιστη προσοχή. Γιατί ο άπλετος φωτισμός υπόσχεται μέγιστα κέρδη ακόμα και στους καιρούς μεγάλων οικονομικών κρίσεων μέγιστης βαρβαρότητας και εξόντωσης λαών, όπως συμβαίνει τώρα και 7 χρόνια στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλους υπό εκμετάλλευση και εξουθένωση λαούς όπως συμβαίνει με την τρομερή μεταναστευτική προσφυγική κρίση που βιώνουμε με την τραγική ζωή χιλιάδων συνανθρώπων μας. (Στο τελευταίο επόμενο κείμενο του Σαββάτου θα παρουσιάσουμε το 9ο κεφάλαιο “η κοινωνία του ελέγχου”).
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ
Η “κοινωνία της οικειότητας” είναι το πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου του Μπιούνγκ Τσου Χαν, ο οποίος στην αρχή αυτού του κειμένου του γράφει: Ο κόσμος του 18ου αιώνα είναι ένα theatrum mundi. Ο δημόσιος χώρος μοιάζει με θεατρική σκηνή. Με τη σκηνική απόσταση να εμποδίζει την άμεση επαφή σωμάτων και ψυχών. Με το θεατρικό να αντιτίθεται στο Αττικό, με την επικοινωνία να γίνεται μέσα από ιεροτελεστικούς τύπους και σημεία που με αυτά δίδεται η δυνατότητα να ελαφρώνει η ψυχή.
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΠΟΥ ΕΚΘΕΤΕΙ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ
Ομως στις νεωτερικές εποχές η θεατρική απόσταση καταργείται όλο και περισσότερο υπέρ της ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ. Για να στερείται από τον άνθρωπο η δυνατότητα να παίζει με το αίσθημα και να το επενδύει σ’ εξωτερική εικόνα του ΕΓΩ. Ομως ο φορμαλισμός, ο συμβατισμός και ο τελετουργισμός δεν αποκλείει την εκφραστικότητα. Το θέατρο είναι ο χώρος των εκφράσεων. Αυτές όμως είναι αντικειμενικά συναισθήματα και όχι εκδηλώσεις ψυχικής εσωτερικότητας εξ ου και δεν εκτίθενται, αλλά παριστώνται. Αλλά σήμερα ο ΚΟΣΜΟΣ δεν είναι κανένα θέατρο όπου παριστώνται και διαβάζονται πράξεις και συναισθήματα. Ο κόσμος μας είναι μια αγορά όπου εκτίθενται, πωλούνται και καταναλώνονται ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΕΣ.
Οπου το θέατρο είναι χώρος παράστασης, ενώ η αγορά είναι χώρος έκθεσης. Με τη θεατρική παράσταση να δίνει τη θέση της στην ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΚΗ έκθεση. Με τη θεατρικότητα να έχει ειδική, εχθρική σχέση με την οικειότητα και εξίσου ειδική φιλική σχέση με μια ρωμαλέα δημόσια ζωή.
Η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟΓΥΜΝΩΝΕΙ ΤΟ ΨΥΧΡΟ ΕΙΝΑΙ ΜΑΣ
Αυτή η αγοραία έκθεση αποτελεί την κουλτούρα της ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑΣ. Μία σύγχρονη πραγματικότητα που εκφράζει την παρακμή εκείνου του αντικειμενικού – δημόσιου κόσμου που επ’ ουδενί είναι αντικείμενο ενδόμυχων αισθημάτων και βιωμάτων.
Για να υποστηρίζει η ιδεολογία της οικειότητας ότι οι κοινωνικές σχέσεις είναι τόσο πιο αληθινές, γνήσιες αξιόπιστες και πιο αυθεντικές όσο περισσότερο προσεγγίζουν τις εσωτερικές ανάγκες των ατόμων. Για να γίνει η οικειότητα η ψυχολογική φόρμουλα της διαφάνειας, εκείνη της διαφάνειας της ψυχής για να αποκαλύπτονται τα ενδόμυχα αισθήματα και συναισθήματα των ανθρώπων, με απογύμνωση του ψυχικού είναι της.
Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΜΟΙΟΙ ΜΑΣ
Σ’ αυτή την απογύμνωση τα ΜΕΣΑ κοινωνικής δικτύωσης και οι προσωποποιημένες μηχανές αναζήτησης διαμορφώνουν στο δίκτυο έναν απόλυτο χώρο εγγύτητας απ’ τον οποίο το ΕΞΩ έχει εξοστρακισθεί. Οπου, εκεί συναντάμε μόνο τον εαυτό μας και τους ομοίους μας, γιατί, μέσα σε αυτή τη δικτύωση δεν υπάρχει καμιά αρνητικότητα που επέτρεπε μια αλλαγή.
Με την ψηφιακή γειτνίαση να μας παρουσιάζει μόνο τα αποσπάσματα του κόσμου που μας αρέσουν. Ετσι αποδομείται η δημόσια σφαίρα και η δημόσια κριτική συνείδηση, με απόλυτη ιδιωτικοποίηση του κόσμου. Με το δικό μου να μετατρέπεται σε μία ιδιωτική σφαίρα που προσωποποιεί τα πάντα μέσα στη τυραννία της οικειότητας.
ΑΙΧΜΑΛΩΤΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Από αυτή την προσωποποίηση δεν διαφεύγει ούτε η πολιτική. Με τους πολιτικούς να μην αποτιμώνται ανάλογα με τις πράξεις τους. Με το ενδιαφέρον να επικεντρώνεται στο πρόσωπο με προσφυγή του στη σκηνοθεσία. Με την απώλεια της δημόσιας σφαίρας να αφήνει πίσω το ΚΕΝΟ μέσα στο οποίο εισρέουν οικειότητες και ιδιωτικότητες. Για να μετατρέπεται η δημόσια σφαίρα σε εκθεσιακό χώρο με απομάκρυνση -όλο και περισσότερο- από τον χώρο της κοινής δράσης.
Με την κοινωνία της διαφάνειας της κοινωνίας της αποκάλυψης και της απογύμνωσης, εργάζεται εναντίον της φαινομενικότητας, η οποία προάγει την κοινωνικότητα που δεν έχει να κάνει με την αμοιβαία αυτοαποκάλυψη.
Ενώ αντίθετα οι άνθρωποι γίνονται συντροφικοί όταν κρατούν ανάμεσά τους μια απόσταση…
Με την οικειότητα να καταστρέφει την κοινωνικότητα…
ΜΙΓΜΑ ΑΦΑΝΙΣΜΟΥ Η ΑΛΛΗΛΟΔΡΑΣΤΙΚΗ ΜΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Για να παράγεται και να αναπαράγεται ο ναρκισσισμός που είναι έκφραση της οικειότητας με τον εαυτό μας. Με τα μέλη της κοινωνίας της οικειότητας να είναι ναρκισσιστικά υποκείμενα. Για να ανασκέπτεται το νόημα για κοινωνικές αλληλενέργειες, σε όλο το φάσμα της σύγχρονης ευρωπαϊκής και παγκόσμιας κουλτούρας. Ενός υπερναρκισσιστικού απομονωμένου και αφανιζόμενου πολιτισμού της ανθρώπινης αλληλοδραστικής εμπειρίας…
Περνώντας στο έβδομο κεφάλαιο του μικρού, αλλά εκρηκτικού βιβλίου του Μπιούνγκ Τσουλ Χαν με τίτλο “Η κοινωνία της πληροφορίας” ο συγγραφέας αποφαίνεται ότι: Η κοινωνία της διαφάνειας είναι κοινωνία της πληροφορίας. Ο διάσημος Νοτιο-Κορεάτης γερμανικής παιδείας και υπηκοότητας, εδώ και χρόνια μας εισάγει στην κοινωνία της διαφάνειας.
ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕ ΑΦΗΓΗΣΗ
Το Σπήλαιο του Πλάτωνα ήταν ένα θέατρο όπου ο κόσμος της αφήγησης αντιπαρατίθεται στον κόσμο της γνώσης. Με τη φωτιά στο σπήλαιο ως τέχνη, το φως και να παράγει σκηνικές οφθαλμαπάτες, προβάλλοντας μια φαινομενικότητα… Αυτό που καθιστά το φυσικό φως, μέσον της αλήθειας με το φως του Πλάτωνα να είναι στραμμένο προς τον ήλιο ως ιδέα του ΚΑΛΟΥ.
Αξία που συνιστά μια υπερ-βάση που μπορεί και να κείται ακόμη και “πέραν του είναι”. Γι’ αυτό λέγεται και “Θεός” με το πλατωνικό φως του ήλιου να δημιουργεί μια ιεραρχία η οποία κλιμακώνει τη γνώση από τον κόσμο των απλών ειδώλων. Εως τον νοητό κόσμο των ιδεών για να είναι το πλατωνικό σπήλαιο ένας κόσμος αφηγηματικός… όπου αντίθετος απ’ ότι στον κόσμο της αλήθειας του Πλάτωνα, η σημερινή κοινωνία της διαφάνειας δεν έχει αυτό το θείο φως που εμπεριέχει τη μεταφυσική ένταση με τη διαφάνεια να μην έχει υπερβατικότητα, αφού η κοινωνία της διαφάνειας είναι ΔΙΑΦΑΝΗΣ, χωρίς ΦΩΣ.
ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΣΤΟ ΦΩΣ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ
Μία κοινωνία που αντί να διαφωτίζει διαπερνά τα πάντα και τα κάνει ΔΙΑΦΑΝΗ αντίθετα απ’ το φως…
Ισοπεδώνει – ομογενοποιώντας. Ενώ το ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟ ΦΩΣ γεννά ιεραρχίες και διακρίσεις δημιουργώντας έτσι προσανατολισμούς…
Με την κοινωνία της διαφάνειας να είναι κοινωνία της πληροφορίας, χωρίς ΑΡΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ. Για να αποτελεί κατά τον Χάιντεγκερ μια γλώσσα θετικοποιημένη, λειτουργικοποιημένη. Μια γλώσσα του “συντεθειμένου” μέσα από σχέσεις εξουσίας με την κοινωνία της διαφάνειας να μην του λείπει μόνο η Αλήθεια, αλλά και η φαινομενικότητα. Γιατί ούτε η μια ούτε η άλλη είναι τελείως διαφανείς. Αφού το τελείως διαφανές είναι το ΚΕΝΟ.
Με ένα πλεόνασμα πληροφόρησης και επικοινωνίας να μην αρκεί για να φωτίσει τον κόσμο.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ ΑΛΛΑ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Στο όγδοο κεφάλαιο με τίτλο “η κοινωνία της αποκάλυψης” ο Τσουλ Χαν ασχολείται με την κοινωνία της ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ του Ρουσσώ χαρίζοντάς την ως κοινωνία διαφάνειας ολοκληρωτικού ελέγχου και επιτήρησης. Για να πει ότι: Ο ψηφιακός άνεμος της επικοινωνίας και της πληροφορίας τα διαπερνά όλα και τα κάνει διαφανή φυσώντας μέσα από την κοινωνία της διαφάνειας, χωρίς να υπόκειται σε καμιά ηθική επιταγή, αφού στερείται κατά κάποιον τρόπο, την ΚΑΡΔΙΑ. Ενα παραδοσιακό θεολογικό μεταφυσικό μέσο της αλήθειας. Με την ψηφιακή διαφάνεια να μην είναι καρδιογράφημα, αλλά πορνογράφημα.
Ενώ από την άλλη παράγει οικονομική παντοπτική… Χωρίς να επιδιώκεται και ηθικός εξαγνισμός της καρδιάς, αλλά το μέγιστο όφελος, τη μέγιστη προσοχή. Διότι άπλετος φωτισμός υπόσχεται ΜΕΓΙΣΤΑ ΚΕΡΔΗ.
Ομως πέρα από την υπόσχεση για μέγιστα κέρδη, με άπλετο φωτισμό, ο Ρουσσώ αντιπαραθέτει το λόγο του για την καρδιά και την αλήθεια.
Ετσι, προβάλλει το 1758 τη διαφωνία του να κτιστεί θέατρο στη Γενεύη λέγοντας το θέατρο είναι η τέχνη να παραχαράζεις τον εαυτό σου, να φοράς έναν άλλο χαρακτήρα από τον δικό σου, να φαίνεσαι διαφορετικός από αυτό που είσαι, να παθιάζεσαι ψύχραιμα, να λες κάτι άλλο απ’ αυτό που σκέφτεσαι, αλλά σαν να σκεφτόσουν αυτό ακριβώς και τέλος να ξεχνάς την ίδια σου τη θέση προκειμένου να πάρεις τη θέση κάποιου άλλου.
Με τη θέση αυτή του μεγάλου Γάλλου στοχαστή το θέατρο απορρίπτεται ως τόπος προσποίησης φαινομενικότητας και αποπλάνησης που στερείται κάθε διαφάνεια. Με την έκφραση να μην είναι πόζα, αλλά αντανάκλαση της διαφανούς καρδιάς.
Ομως με αυτή τη θέση του Ρουσσώ της ηθικής πλήρους διαφάνειας μπορεί να διαπιστωθεί ότι αυτή μετατρέπεται σε πλήρη τυραννία… όπως θα παρουσιάσουμε στο τελευταίο κείμενο του Σαββάτου έχουμε οδηγηθεί σ’ ένα τρομακτικό έλεγχο των πάντων.
