Το υποβρύχιο «Κατσώνης» ήταν το παλαιότερο από τα έξι υποβρύχια που διέθετε το Βασιλικό Ναυτικό τις παραμονές του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Το 1940 συμπλήρωνε 14 χρόνια υπηρεσίας και, όπως και τα άλλα πέντε, θεωρείτο ήδη παρωχημένης τεχνολογίας για τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου πολέμου Παρ’ όλα αυτά σημείωσε αξιόλογες επιτυχίες, τόσο κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου όσο και μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς και τη συνέχιση του αγώνα του ελληνικού στόλου στο πλευρό των Συμμάχων.
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1943 το «Κατσώνης» έλαβε εντολή απόπλου από τη βάση του στη Βυρηττό για επιθετική περιπολία στο κεντρικό Αιγαίο και ειδική αποστολή αποβίβασης πρακτόρων στη νοτιοανατολική Εύβοια. Το «Κατσώνης» είχε σημειώσει αξιόλογες επιτυχίες, τόσο κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, όσο και την περίοδο 1942-43. Κυβερνήτης του ήταν ο σαραντάχρονος αντιπλοίαρχος Β. Λάσκος, απότακτος του κινήματος του 1935.
Ο «γηραιότερος κυβερνήτης υποβρυχίων παγκοσμίως», όπως αυτοσαρκαστικά συστηνόταν, ανέλαβε την τελευταία του αποστολή με το παλαιότερο ελληνικό υποβρύχιο. Αμέσως μετά τον απόπλου το υποβρύχιο συνάντησε θαλασσοταραχή η οποία του προκάλεσε βλάβες στα ηλεκτρομηχανολογικά του συστήματα. Το πλήρωμα τα επισκεύασε και ο κυβερνήτης αποφάσισε τη συνέχιση της αποστολής. Μετά την αποβίβαση Έλληνα πράκτορα στην Εύβοια το «Κατσώνης» κατευθύνθηκε στη θαλάσσια περιοχή της Σκύρου.
Εκεί ο Λάσκος πληροφορήθηκε από ντόπιους ψαράδες ότι από τη Θεσσαλονίκη θα απέπλεε ένα επιταγμένο γαλλικό οπλιταγωγό, το Simfra. Στις 04.00 της 14ης Σεπτεμβρίου το υποβρύχιο έλαβε εντολή να κινηθεί στη θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Σάμου. Ο κυβερνήτης όμως επιθυμώντας να χτυπήσει το Simfra ανέβαλε την αναχώρησή του για το βράδυ. Κατά το σούρουπο ο Λάσκος εντόπισε με το περισκόπιο του στήλη καπνού. Θεωρήθηκε ότι ήταν το γαλλικό πλοίο. Αμέσως διατάχθηκε «πολεμική έγερση». Όμως η μια μηχανή του υποβρυχίου σταμάτησε να λειτουργεί εν καταδύσει. Ο Έλληνας κυβερνήτης διέταξε ανάδυση. Από το πλοίο ζητήθηκε η ταυτότητα του υποβρυχίου. Δυστυχώς δεν επρόκειτο για το Simfra, αλλά για μια γερμανική κορβέττα (UJ -2101).
Ο Λάσκος διάταξε ταχεία κατάδυση. Η κορβέττα όμως αύξησε ταχύτητα και εξαπέλυσε δέκα βόμβες βάθους. Το υποβρύχιο χτυπήθηκε καίρια. Από το κατάστρωμα του γερμανικού σκάφους το είδαν να αναδύεται. Η επόμενη κίνηση θα ήταν η παράδοση. Ξαφνικά μια ομάδα Ελλήνων ναυτών έτρεξε προς το πυροβόλο του υποβρυχίου με επικεφαλής τον ίδιο το Λάσκο! Το επάνδρωσε και εξαπέλυσε αρκετές επιτυχείς βολές κατά του εχθρικού πλοίου. Γρήγορα οι Γερμανοί συνήλθαν από τον αιφνιδιασμό και έστρεψαν όλα τα όπλα του πλοίου κατά του υποβρυχίου. Τα γερμανικά πυρά ήταν σαρωτικά και εξουδετέρωσαν την ομοχειρία. Τότε ο Λάσκος ανέλαβε μόνος του τον χειρισμό του πυροβόλου! Όμως, το εχθρικό πυρ τον σώριασε νεκρό. Ο κυβερνήτης του «Κατσώνης» αντιπλοίαρχος, Β. Λάσκος. Προτίμησε τον θάνατο από την υποστολή σημαίας του σκάφους του Η κορβέττα, αναπτύσσοντας τη μέγιστη ταχύτητα, εμβόλισε το υποβρύχιο. Ο ύπαρχος Η. Τσουκαλάς έθεσε ξανά τη σταματημένη μηχανή σε κίνηση.
Ήταν όμως αργά. Το «Κατσώνης» δέχθηκε και δεύτερο εμβολισμό. Ο Τσουκαλάς διέταξε εγκατάλειψη. Βοήθησε όσους βρίσκονταν στο εσωτερικό του σκάφους να βγουν στο κατάστρωμα και στη συνέχεια βούτηξε στη θάλασσα. Κατάφερε να κολυμπήσει επί εννέα ώρες μέχρι τη Σκιάθο και να διαφύγει της σύλληψης. Τον ακολούθησαν σε αυτή την απίστευτη περιπέτεια οι υποκελευστές Τσίγκρος και Αντωνίου. Δεν ήταν το ίδιο τυχεροί 32 ναύτες και ο Λάσκος οι οποίοι ακολούθησαν τον Κατσώνη στον βυθό. Άλλα 17 μέλη του πληρώματος και δύο Βρετανοί σύνδεσμοι περισυλλέγησαν από τους Γερμανούς.
Νίκος Γιαννόπουλος ιστορικός
