Η εθνική κυριαρχία, η μετανάστευση και η ιδιότητα του πολίτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης
Tου
Δ. KAKABEΛAKH
Ενα βιβλίο που προδιέγραψε με επιστημονική ευθύνη και προβλεψιμότητα αλλά και με πολιτικό θάρρος όλη την αλήθεια για την αποεθνικοποίηση, για τον άδικο πλουτισμό και το χάσμα της οικονομικής ανισότητας αλλά και για τα ζητήματα της κρατικής κυριαρχίας σε μια εποχή αυξανόμενης μεταναστευτικής ροής και αυξανόμενης επιρροής των πολυεθνικών και καθεστώτων με φαλκίδευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αύξηση της ανεργίας και κοινωνική καταστροφή. Ενα βιβλίο ευθύνης από μια διεθνoύς φήμης καθηγήτρια. Ενα βιβλίο επίκαιρο για την βαριά κοινωνική κρίση στην οποία μας οδήγησε η νέα οικονομική υπερεξουσιαστική τάξη.
Η μεγάλης κλίμακας, παγκόσμια μετανάστευση είναι εξαιρετικά δομημένη και ελεγχόμενη και είναι ενσωματωμένη σε περίπλοκα οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά δίκτυα.
Στόχος είναι να κατανοηθούν οι επιπτώσεις που έχει η διεθνοποίηση των οικονομικών κατ’ αρχάς για τους μηχανισμούς που συνδέουν τις χώρες που εξάγουν μετανάστες με αυτές που τους εισάγουν.
Η μετανάστευση δεν σχετίζεται με τη σημερινή ή την παλιότερη δράση των χωρών υποδοχής και η μεταναστευτική πολιτική περιγράφεται ως λιγότερο ή περισσότερο ευνοϊκή όσον αφορά την μεταχείριση των μεταναστών.
Ολοι αυτοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι είναι πιθανόν οι διεθνείς δραστηριότητες των κυβερνήσεων ή των χωρών που υποδέχονται μετανάστες να έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση τέτοιων οικονομικών δεσμών με τις χώρες των μεταναστών που ευνοούν τη μετακίνηση τόσο των ανθρώπων όσο και των κεφαλαίων.
Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡ-ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
Παρόμοιες μεταναστευτικές διεργασίες λαμβάνουν χώρα σήμερα σε όλες τις μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Εκεί, που συναντάται η οικονομική διεθνοποίηση με την αγορά εργασίας.
Ο εντοπισμός της καταγωγής των μεταναστευτικών ρευμάτων αλλά και των αιτιών που τα συντηρούν επιτρέπει την ανάδειξη σημαντικών κοινών διεργασιών μεταξύ ανεπτυγμένων οικονομιών των οποίων η ιστορία και η κουλτούρα διαφέρουν σημαντικά.
Τα δεδομένα που επιτρέπουν την ανάδειξη αυτών των κοινών διεργασιών είναι παράγωγα τόσο της επιρροής της υπερκρατικής οικονομίας όσο και της οικονομικής αναδιάρθρωσης που έλαβε χώρα σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες κατά τη δεκαετία του ’80.
Πάντως, για τα δισεπίλυτα θέματα της μετανάστευσης πολιτικά επιτελεία και μελετητές συμφωνούν στη διαπίστωση ότι παρατηρείται ένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των στόχων της μεταναστευτικής πολιτικής και την πραγματικότητα της μετανάστευσης στις σημαντικότερες ανεπτυγμένες χώρες υποδοχής μεταναστών.
Μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτό το χάσμα μεταξύ των στόχων της μεταναστευτικής πολιτικής οφείλεται ως ένα βαθμό στην παραγνώριση των μετασχηματισμών που έχουν λάβει χώρα τόσο στο ευρύτερο πλαίσιο της διεθνούς μετανάστευσης όσο και στους θεσμικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στη ρύθμισή της.
ΔΥΣΑΡΜΟΝΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ
Με αποτέλεσμα η υπάρχουσα μεταναστευτική πολιτική των πλέον ανεπτυγμένων χωρών να βρίσκεται όλο και περισσότερο σε δυσαρμονία με άλλα βασικά πλαίσια πολιτικής του διεθνούς συστήματος.
Οπου, από τη μια επιδιώκεται η δημιουργία οικονομικών χώρωνν πάνω και πέρα από σύνορα ενώ, από την άλλη εντατικοποιούνται. Ταυτόχρονα οι συνοριακοί έλεγχοι προκειμένου να αποφευχθεί (η είσοδος μεταναστών και προσφύγων).
Πάντως, υπάρχουν στρατηγικά πεδία που γίνεται σαφές ότι η ύπαρξη δύο διαφορετικών καθεστώτων, ενός για την κυκλοφορία των μεταναστών και ενός για την κυκλοφορία του κεφαλαίου δημιουργούν προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν με τους παλιούς κανόνες του παιχνιδιού γιατί το δεδομένο της παγκοσμιοποίησης βαραίνει στις κρατικές αποφάσεις που αφορούν τη μετανάστευση.
Τώρα, ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα των μη καταγεγραμμένων μεταναστών ίσως ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα αποτελεί η διεθνής σύμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων όλων των μεταναστών εργατών και των οικογενειών τους, η οποία υιοθετήθηκε από τη γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1990. Η σύμβαση αυτή διήρκεσε μια 10ετία . Τώρα όμως, ακόμα και οι μη καταγεγραμμένοι μετανάστες μπορούν να προβάλουν κάποιες αξιώσεις.
Δεδομένου ότι τα δικαιώματα που μπορούν να διεκδικήσουν οι πολίτες διαφέρουν πολύ λίγο από αυτά που έχουν οι μετανάστες αυτοί έχουν πολύ λίγα κίνητρα να επιζητήσουν την πολιτογράφησή τους.
ΑΠΑΝΘΡΩΠΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ
Για να επισημανθεί τελικά, ότι σήμερα αναπτύσσονται τα ανθρώπινα δικαιώματα παρά τη νέα ένταση για τον έλεγχο των μεγάλων ροών ανεξέλεγκτων μεταναστών που εισβάλουν παράνομα με διάφορους τρόπους, με δίκτυα διαμεσολαβούντων "εμπόρων" απάνθρωπης μετανάστευσης.
Ολες οι παραπάνω ενδιαφέρουσες αναφορές για το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης παράνομης μετανάστευσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.λπ. περιέχονται στο πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο με τίτλο: "Η μετανάστευση δοκιμάζει τη Νέα Τάξη ενός εξαιρετικού ενδιαφέροντος βιβλίου με γενικό τίτλο "Χωρίς έλεγχο;"
Το βιβλίο αυτό το έχει γράψει η Σάσκια Σάσεν καθηγήτρια πανεπιστημίου Κοινωνιολογίας Η οποία έχει γράψει μια σειρά βιβλίων διεθνούς ενδιαφέροντος.
ΓΙΑ ΤΟΣΑ ΠΟΛΛΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΒΑΡΑΙΝΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ
Το βιβλίο της "Χωρίς έλεγχο" (η εθνική κυριαρχία, η μετανάστευση και η ιδιότητα του πολίτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης) κυκλοφόρησε το 1996 για να γράψει τόσα πολλά που μας βαραίνουν σήμερα από τις εκδόσεις Columbia – Sity Press. Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο το 2001 σε μετάφραση Περικλή Παπανδρέου στη σειρά "Αναμετρήσεις με τον 21ο αιώνα" και υπεύθυνο της σειράς τον Κωνσταντίνο Δ. Γεώρμα ο οποίος έχει γράψει το πρώτο εισαγωγικό κείμενο.
Το προλογικό σημείωμα έχει γραφτεί από δύο σημαντικούς επιστήμονες, τους:
1) Χρήστο Παρασκευόπουλο PHD, ερευνητικό εταίρο του European Institute London School of Economics and Political Science και
2) τον Θεόδωρο Πελαγίδη καθηγητή Διεθνούς Οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το βιβλίο εκτός των προλογικών σημειωμάτων περιλαμβάνει μια ενΔιαφέρουσα εισαγωγή της συγγραφέως καθηγήτριας Σάσκια Σάσεν και τα κάτωθι 3 κεφάλαια:
α) Το κράτος και η νέα γεωγραφία ισχύος β) Περί οικονομικών δικαιωμάτων και γ) Η μετανάστευση δοκιμάζει τη νέα τάξη.
ΔΕΝ ΘΑ ΗΤΑΝ ΔΥΝΑΤΟ ΝΑ ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ
Εμείς θα αναφερθούμε αποσπασματικά στους 2 προλόγους και στην εισαγωγή της συγγραφέως.
Ο Κωνσταντίνος Γεώρμας, υπεύθυνος της σειράς των βιβλίων με τίτλο "Αναμετρήσεις με τον 21ο αιώνα" των εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ παρουσιάζει, γενικότερα, το έργο και την επιστημονική και κοινωνική δραστηριότητα της Σάσκια Σάσεν για να πει, μεταξύ άλλων ότι δεν θα ήταν δυνατόν να απουσιάζει από τα βιβλία της σειράς που επιμελείται ένα βιβλίο που ασχολείται με τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στην ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ και στη ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Ζητήματα τα οποία η ελληνική κοινωνία βιώνει με ένταση εδώ και χρόνια.
Ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν η συγγραφέας δήλωσε στο περιοδικό του Πανεπιστημίου του Σικάγου (Οκτώβριος 1998) θέλοντας να δώσει το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται και τα εξής: "Μπορώ να αποδεκτώ το γεγονός ότι πάντα θα υπάρχουν ανισότητες. Αυτό όμως που θεωρώ ακραία αδικία είναι το γεγονός ότι ένα σύστημα παράγει τρομακτικές ποσότητες πλούτου και αποτυγχάνει στην αναδιανομή ενός μεγάλου μέρους αυτού του πλούτου, όταν μάλιστα υπάρχουν ακραία φαινόμενα φτώχειας. Με τις ανισότητες αυτές να δημιουργούν χάσματα στην κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων που άνηκoυν σε διαφορετικές κοινωνικές κατηγορίες…
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΦΕΥΓΕ ΜΙΚΡΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ
Ο κ. Γεώρμας μας πληροφορεί ότι η Σάσεν είναι ολλανδικής καταγωγής. Μεγάλωσε όμως στην Αργεντινή. Για να θυμάται ζωηρά ότι η ενασχόλησή της με τα κοινά άρχισε από πολύ νωρίς, όταν στην εφηβεία της έφευγε ΚΡΥΦΑ από το σπίτι της για να μοιράσει βοήθεια σε όσους είχαν πληγεί από πλημμύρες. Η Σάσεν έγινε καθηγήτρια διεθνούς εμβέλειας. Με υψηλή λογική σκέψη, με κριτική διεισδυτικότητα αλλά με παρρησία στην έκφραση των απόψεών της.
Δίδαξε δεκατρία χρόνια στο πανεπιστήμιο Columbia της Ν. Υόρκης και από το 1998 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Συμπυκνώνοντας τους, κύριους άξονες που απασχολούν το σύνολο του έργου της ο κ. Γεώρμας θεωρεί ότι τρία ζητήματα που απασχολούν ιδιαίτερα:
α) Η ανάλυση του ρόλου των πόλεων στη νέα παγκόσμια οικονομία (βιβλία της γι’ αυτό το σημαντικό θέμα είναι: "The clobal city " 1993, "Cities in a World Economy" (1994) και "Networks: Linked cities" (2001))
β) Ο δεύτερος άξονας του έργου της είναι "το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης και των επιπτώσεών της. Βιβλία της: "Clobalization and its Discontents essays in the new mobility of people and money (1999) και "Denationalization: Economy and polity in a global digital age"
Για να πιστεύει η Σάσεν ότι στον 21ο αιώνα το Εθνικό βυθίζεται ενώ η πόλη επανέρχεται.
γ) τον τρίτο άξονα του έργου της αποτελεί το ζήτημα της μετανάστευσης, μέσω της οποίας προσπάθησε να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον κόσμο του σήμερα.
Βιβλία της: The mobility of labor and capital: a study in international investment and labor flow (1994), και το "Guests and Aliens" (2000).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ – ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ…
Πάντως, το νήμα που διατρέχει το σύνολο της ερευνητικής εργασίας της Σάσεν είναι ότι η παγκοσμιοπoίηση αποτελεί έργο ανθρώπων και δεν είναι μια δύναμη "από κάπου έξω" η οποία επιβάλλεται ανεξέλεγκτα. Αυτή δημιουργήθηκε μέσα από συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις. Για να είναι επανερχόμενο το μοτίβο προβληματισμού της Σάσεν ότι "οι επιχειρηματίες και οι διαμορφωτές της πολιτικής πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους…"
Παράλληλα, στο ενδιαφέρον προλογικό τους σημείωμα οι κ.κ. Χρήστος Παρασκευόπουλος και Θεόδωρος Πελαγίδης παρουσιάζουν τα τρία κεφάλαια του βιβλίου της Σάσεν δημιουργικά, με επισημάνσεις επικαιροποίησης των χρονικών τους διαφοροποιήσεων για να καταλήξουν με τις κάτωθι ενδιαφέρουσες θέσεις:
"Η Σάσεν επισημαίνει και το παράδοξο των ριζικά διαφοροποιημένων εθνικών καθεστώτων ρύθμισης ανά τον κόσμο όσον αφορά το κεφάλαιο από τη μια και την εργασία από την άλλη, όπου ενώ για το κεφάλαιο η κινητικότητα ενθαρρύνεται και οι εθνικές ρυθμίσεις και ιδιαιτερότητες υποχωρούν, για τη μετανάστευση συνεχίζεται η πολιτική του ελέγχου των ροών, με αποτέλεσμα οι διεθνείς μεταναστευτικές ροές να υστερούν σήμερα σε σχέση τουλάχιστον με τη θεωρούμενη πρώτη περίοδο της παγκοσμιοποίησης (1870-1914) όπου 25 εκατομμύρια είχαν μεταναστεύσει στον "νέο κόσμο". Παρ’ όλα αυτά η συγγραφέας επισημαίνει ότι οι "νέες εξελίξεις" στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης επιφέρουν τελικά αλλαγές και μέσα στο εθνικό κράτος υιοθετώντας στην ουσία τη θέση Πουλατζά ότι το κράτος αποτελεί πεδίο της τάξης και της επιρροής των κοινωνικών τάξεων η Σάσεν επισημαίνει τις διαφορετικές εκείνες δυνάμεις και κρατικές ή ημικρατικές υπηρεσίες που καθορίζουν την κρατική πολιτική…
Για να επιβεβαιώνεται η κινητικότητα των εμπορικών και κεφαλαιακών ροών με αύξησή τους με εθνικές απορρυθμίσεις ενώ η μετανάστευση παραμένει υπό εθνικό έλεγχο.
ΧΩΡΙΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΑΛΛΑ ΜΟΝΟ ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ
Η συγγραφέας στην εισαγωγή της επισημαίνει το ερευνητικό σχέδιο της για τη διακυβέρνηση και τις διαδικασίες δημοκρατικού ελέγχου στην παγκόσμια οικονομία (ο οποίος, όμως, κατά τη γνώμη πλείστων όσων ειδικών και μη δεν επιτυγχάνεται για να κάνουν ό,τι θέλουν τα υπερ-εθνικά μεγάλα συμφέροντα της πολυεθνικότητας).
Η Σάσεν αναφέρεται στο βιβλίο της για το πρώτο κεφάλαιο "Κράτος και νέα γεωγραφία και ισχύς" γράφοντας: Σ’ αυτό το κεφάλαιο εξετάζω πως η διαμόρφωση ενός νέου οικονομικού συστήματος (διασυνοριακές συναλλαγές και παγκόσμιες τηλεπικοινωνίες) επηρέασε την εθνική κυριαρχία και την αποκλειστική εδαφικότητα γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη απορρύθμισης και δημιουργίας ειδικών καθεστώτων (φορολογκοί παράδεισοι κ.λπ.) που υπηρετεί την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίου, αγαθών, πληροφοριών.
Ενώ οι "παγκόσμιες πόλεις" συνιστούν παράδειγμα πως οι παγκόσμιες διαδικασίες "διεισδύουν" στα εθνικά εδάφη και επιδρούν στις εθνικές θεσμικές διευθετήσεις.
Με παραχώρηση στοιχείων της εθνικής κυριαρχίας σε υπερ-εθνικές οντότητες.
Στο δεύτερο κεφάλαιο περί των οικονομικών δικαιωμάτων, γράφει ότι: "… τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, υποστηρίζουν ότι η αποκαλούμενη σήμερα οικονομική υπηκοότητα δεν συνιστά δικαίωμα, των πολιτών αλλά των εταιρειών και των αγορών".
Στο τρίτο κεφάλαιο (για το οποίο και αναφερθήκαμε στο σημερινό κείμενό μας εκτεταμένα), η διεθνούς αναγνώρισης ακαδημαϊκός Σάσκια Σάσεν γράφει, στην εισαγωγή της ότι: Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο "Η μετανάστευση δοκιμάζει τη νέα τάξη" στρέφω την προσοχή μου στις εντάσεις που δημιουργεί η απο-εθνικοποίηση του οικονομικού χώρου και επανεθνικοποίησης της πολιτικής συζήτησης στις χώρες με υψηλό επίπεδο ανάπτυξης. Με τη μετανάστευση να έχει καταστεί το κρίσιμο σημείο όλων των των εντάσεων…"
Σάσκια Σάσεν "Χωρίς έλεγχο; Η εθνική κυριαρχία , η μετανάστευση και η ιδιότητα του πολίτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ενα βιβλίο επίκαιρο δυναμικό, με πλείστες όσες αλήθειες για τις κρίσιμες πολιτικές της νέας κυβέρνησής μας.
