ΡΕΘΥΜΝΟ – Της ΧΑΡΑΣ ΒΗΛΑΡΑ
Το φως της δημοσιότητας είδαν πρώτη φορά επεξεργασμένα στοιχεία περί των αυτοκτονιών στη χώρα μας, που μάλιστα φέρνουν τον νομό Ρεθύμνου στην πρώτη θέση για την επταετία 2000 – 2007.
Δεν είναι η πρώτη φορά που έρευνα «δείχνει» τον νομό Ρεθύμνου ανάμεσα στους πρώτους στην Ελλάδα σε αριθμούς αυτοκτονιών, ωστόσο η συγκεκριμένη έρευνα και επεξεργασία των στοιχείων τον φέρνει πρώτο διαχρονικά σε μια επταετία, εκτός μιας και μοναδικής χρονιάς.
Τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας επιμελείται η ΜΚΟ «Κλίμακα» και εκτός από τον συγκλονιστικό αριθμό αυτοκτονιών αποκαλύπτουν επίσης ότι η αυτοκτονία είναι γένους αρσενικού.
Σε κοινωνίες που βρίσκονται σε κατάσταση ευμάρειας έπειτα από ένδεια, έχει παρατηρηθεί πως οι δείκτες αυτοκτονιών είναι υψηλοί. Σε αυτό είχε καταλήξει το 1893 ο Γάλλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim έπειτα από έρευνες που είχε κάνει σε διάφορα ευρωπαικά κράτη, αυτό όμως φαίνεται πως υποστηρίζουν και οι σημερινοί επιστήμονες στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών σε συγκεκριμένες περιοχές.
Για το Ρέθυμνο, είναι ένας λόγος παραπάνω να μας ενδιαφέρει το θέμα αυτό και η εξήγησή του, αφού στα στοιχεία που έχει επεξεργαστεί η ΜΚΟ «Κλίμακα» το Ρέθυμνο έρχεται πρώτο στους δείκτες αυτοκτονίας από το 2000 ως το 2007.
Άλλωστε το Ρέθυμνο είναι ένας νομός που βίωσε αλλαγές οικονομικές και για τον λόγο αυτό υποστηρίζεται επιστημονικά ότι αυτός είναι ένας σοβαρός παράγοντας αύξησης ακραίων περιστατικών στην κοινωνία, αφού αλλάζει και η δομή της.
Η εικόνα βέβαια των αυτοκτονιών για το Ρέθυμνο δεν είναι μόνο της επταετίας αλλά ήταν η ίδια και παλαιότερα.
Όπως αναφέρει ο κοινωνικός ανθρωπολόγος, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Άρης Τσαντηρόπουλος στην εργασία του «Κοινωνικοί Παράγοντες και Αυτοκτονία: Η περίπτωση του νομού Ρεθύμνου», την περίοδο 1981 ως 1995, βάσει επιδημιολογικής μελέτης του Κέντρου Υγείας Ανωγείων για τα αίτια θνησιμότητας του πληθυσμού του Δήμου, βρέθηκε μια προτυποποιημένη θνησιμότητα από αυτοκτονίες σε ποσοστό 18,2/100.000, αρκετά υψηλότερο σε σύγκριση με αυτό της επικράτειας το οποίο ήταν 7,58/100.000.
Επίσης σε συγκριτική έρευνα (Ζαχαράκης 1996) για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα, ο νομός Ρεθύμνου πάλι τοποθετείται στην πρώτη θέση στο συνολικό ποσοστό αυτοκτονιών, με τους αυτόχειρες να είναι στη συντριπτική πλειοψηφία άνδρες.
Στοιχεία δε, από το Αρχείο Νεκροτομών του Νοσοκομείου Ρεθύμνου για το διάστημα 1999 – 2003 αναφέρουν πως έγιναν 48 επιτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας, με αυτόχειρες 39 άνδρες και 9 γυναίκες.
Οι 13 περιπτώσεις αφορούσαν απαγχονισμό, οι 11 πτώση από ύψος, οι 8 τραύμα από πυροβόλο όπλο, οι 5 δηλητηρίαση από γεωργικά φάρμακα, οι 4 οξύ πνευμονικό οίδημα και οι 7 διάφορους άλλους τρόπους.
Το γεγονός ότι η κοινωνία του Ρεθύμνου από αγροτοκτηνοτροφική και φτωχή που ήταν, σταδιακά μετατράπηκε σε κοινωνία που πλουτίζει από τον τουρισμό ή λόγω της εισροής φοιτητών με τη δημιουργία πανεπιστημίου, παράλληλα όμως παραμένει παραδοσιακή, είναι αυτό που μπορεί να οδηγήσει ακραίες περιπτώσεις τους πολίτες, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Το άτομο μπορεί να ευημερεί οικονομικά αλλά δεν νιώθει ευχαρίστηση από τη ζωή και ζει σε μια σύγχυση αξιών και κανόνων μεταξύ των προτύπων που προβάλλονται και του παραδοσιακού τρόπου ζωής στο οποίο έχει μεγαλώσει παρά την επαφή με άλλους λαούς λόγω τουρισμού και της ούτως ή άλλως παρούσας παγκοσμιοποίησης.
Όπως αναφέρει στο κείμενό του ο Άρης Τσαντηρόπουλος, ο άνθρωπος πολύ πιο δύσκολα θα αποφασίσει να βάλει τέλος στη ζωή του όταν είναι φτωχός, πιο εύκολα όμως θα το κάνει όταν ευημερεί οικονομικά αλλά δεν βρίσκει «νόημα» στη ζωή, δεν αντλεί ευχαρίστηση δηλαδή και δεν έχει σαφή στόχο.
Ο καθηγητής εξετάζει και το ενδεχόμενο σύνδεσης της πράξης της αυτοκτονίας με την «ανομία», ένα θέμα που επιδέχεται ωστόσο πολλή έρευνα και το εξετάζει πολύ προσεκτικά.
Πάντως χαρακτηριστικά αναφέρει για παράδειγμα πως μια όψη της ανομικής κατάστασης, που υπάρχει στον ορεινό Μυλοπόταμο, είναι η μετάβαση στην πλήρη ενηλικίωση -δηλαδή επαγγελματική αποκατάσταση και δημιουργία οικογένειας- να γίνεται πιο νωρίς και πιο απότομα σε αντίθεση με το «μοντέρνο» πλαίσιο που θέτει αργότερα την πλήρη ενηλικίωση.
Δηλαδή ένα άτομο που παντρεύεται, εργάζεται, κάνει παιδιά και αποκτά εγγόνια σε ηλικίες ασυμβίβαστες με τα πρότυπα της σημερινής κοινωνίας, κλείνει τον «κύκλο» του πολύ νωρίτερα και αυτό μπορεί να του δημιουργήσει ιδιαίτερα σημαντικές συνέπειες στη ζωή του.
Μια γυναίκα δηλαδή που στην ηλικία των 35 – 40 έχει κλείσει τον κύκλο της τεκνογονίας και περνάει στη φάση του υπερήλικα αποκτώντας εγγόνια, ενώ βρίσκεται στη μέση ηλικία, η συνέπεια είναι να της δημιουργείται σύγχυση και αντιφάσεις, λόγω από τη μια πλευρά της κατάστασης που βιώνει και από την άλλη της προβολής προτύπων που δέχεται καθημερινά και που είναι διαφορετικά. Καθυστέρηση δηλαδή της τεκνοποίησης, επαγγελματική αποκατάσταση και απόκτηση πλούσιων εμπειριών.
Σύμφωνα πάντως με τον κ. Τσαντηρόπουλο, η αποτελεσματικότερη παρέμβαση στην αυτοκτονία μπορεί να επιτευχθεί πρώτα με «την αποκάθαρσή της ως ένα ζήτημα ταμπού κι έπειτα με τη συστηματική και διεπιστημονική διερεύνησή της».
Α. ΛΙΟΔΑΚΗΣ: ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΥΡΩΠΗ
Η γρήγορη τουριστική ανάπτυξη του Ρεθύμνου σε συνδυασμό με τη δημιουργία του Πανεπιστημίου και η «ευαλωτότητα όπως φαίνεται του Ρεθύμνου στη συναισθηματική διαχείριση», είναι ένα βασικός παράγοντας όπως εκτιμά και ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου, Ψυχίατρος Αντώνης Λιοδάκης για τους αυξημένους δείκτες αυτοκτονιών στο Ρέθυμνο συγκριτικά με την υπόλοιπη χώρα.
«Χρειάζεται μια ιδιαίτερη δυνατότητα και δεξιότητα θα έλεγα, να επεξεργαστούμε αυτόν τον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό και την ταχύτητα της σύγχρονης ζωής. Με αυτήν την έννοια μπορώ να συσχετίσω το στατιστικό δεδομένο που φέρνει πρώτο το Ρέθυμνο. Αλλά δεν είναι τραγικό ούτε τόσο ανησυχητικό», δηλώνει ο κ. Λιοδάκης.
Ο ίδιος επισημαίνει πως παρά το γεγονός ότι οι αριθμοί φαίνονται ανησυχητικοί για τη χώρα μας, στην ουσία η Ελλάδα έχει χαμηλά ποσοστά στις αυτοκτονίες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και παγκοσμίως.
Τονίζει δε, πως η Κρήτη και οι νησιωτικές περιοχές έχουν μια αυξητική τάση αλλά όχι σε σημαντικό βαθμό, έναντι του μέσου όρου στην Ελλάδα.
Πού οφείλεται όμως η αυξηση των πράξεων αυτοκτονίας;
«Ζούμε σε μια εποχή πολλαπλών κρίσεων σε όλα τα επίπεδα. Κρίσεων όσον αφορά τα αξιακά πρότυπα, τα οικογενειακά πρότυπα, τις εργασιακές ευκαιρίες και όλο αυτό είναι ένα παζλ που ο σημερινός άνθρωπος δεν μπορεί να επεξεργαστεί, δεν έχει την ευκαιρία και τη δυνατότητα ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του σήμερα.
Αποτέλεσμα είναι η αδυναμία του αυτή να μετασχηματίζεται σε αυτοκτονικές συμπεριφορές, αυτοκτονικό ιδεασμό, λόγω των αδιεξόδων», υπογραμμίζει ο κ. Λιοδάκης.
Χρειάζεται ψυχραιμία, λέει ο ίδιος, «ώστε τη στρεσογόνο συνθήκη που βιώνουμε σήμερα να την επεξεργαστούμε με τέτοιο τρόπο και να την αντιμετωπίσουμε με τη συνεργασία και τη συμπαράσταση των ανθρώπων της ψυχικής υγείας χωρίς να χρειαστεί να ψυχιατρικοποιούμε τη ζωή μας, ώστε να δίνουμε έμφαση στην ποιότητα της ζωής μας. Μπορεί να νιώθουμε ισχυροί και ουσιαστικοί όσον αφορά τα προβλήματα της ζωής και σε σύντομο χρονικό διάστημα να νιώθουμε μια ευαλωτότητα καίρια. Για αυτό αναπτύσσουμε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, να δώσουν ένα χέρι βοήθειας στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο άνθρωπος. Με διακριτικό και υποστηρικτικό τρόπο οι άνθρωποι μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και να βρουν λύσεις που υπάρχουν μέσα τους».
Τονίζει, δε, πως πρέπει να μετασχηματίσουμε την παιδεία και τον πολιτισμό σε ποιότητα ζωής.
