Μετάφραση: Κατερίνα Παπασταύρου
Επιστημονική επιμέλεια: Θανάσης Παπαβασιλείου
Tου
Δ. KAKABEΛAKH
Ενα βιβλίο καταγγελία κατά του "εγωιστικού γονιδίου" και των αναγωγικών θεωριών στη Βιολογία και ιδιαίτερα στη ΧΥΔΑΙΑ κοινωνιοβιολογία. Ο συγγραφέας του βιβλίου "Μονοπάτια της ζωής" απαντά με φωτιά στη φωτιά στο βιβλίο του κατά των επιστημονικών πρωταγωνιστών της εκμετάλλευσης του ΓΟΝΙΔΙΑΣΜΟΥ, που διαθέτει πολλά γονίδια για να εξηγήσουν κάθε πλευρά της ζωής μας σε όλους τους τομείς της ζωής. Και, μάλιστα, από την προσωπική επιτυχία μέχρι την υπαρξιακή απελπισία… για να θεωρείται ότι γονίδια μπορούν να εξηγήσουν και τις κοινωνικές ανισότητες που χωρίζουν τους ανθρώπους βάσει της τάξης, του φύλου, της φυλής, της εθνότητας με αποτέλεσμα η γενετική και φαρμακευτική μηχανική να μπορούν να προσφέρουν ελπίδες σωτήριες σε ζητήματα που η πολιτική και η κοινωνική παρέμβαση έχουν εγκαταλείψει… Ομως, το "εγωϊστικό γονίδιο" ως υπερδαρβινισμός ως κοινωνιοβιολογική θεωρία και ως ανταγωνισμός στρατολογήθηκαν για να υποστηρίξουν το νεοφασιστικό κίνημα και τη λεγόμενη ΝΕΑ ΔΕΞΙΑ στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Ηπειρωτική Ευρώπη ακόμα και την Ελλάδα…
Ενα βιβλίο επιστημονικής μαχητικότητας που αρνείται τον γενετικό αναγωνισμό τοποθετώντας τον οργανισμό – αντί του γονιδίου – στον πυρήνα της έννοιας της ζωής με την ΟΜΟΙΟΔΥΝΑΜΙΚΗ πρόταση του Steven Rose. Την οποία αντιπαραθέτει στον ΥΠΕΡ-ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟ που επιχειρεί να ισχυριστεί ότι μπορεί να εξηγήσει και να "θεραπεύσει" τα πάντα. Αντί να αναζητήσουμε λύσεις μέσω της κοινωνικής δράσης για να αλλάξουμε τις κοινωνικές δομές ισχύος και προνομίων που δημιουργούν όλα τα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ζώντας σε έναν κόσμο εκτεινόμενης βίας.
Η τρομοκρατούσα βία ξανάρχισε πάλι στην Ελλάδα να απειλεί την εσωτερική ασφάλεια των πολιτών, μετά τα τελευταία συμβάντα στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Ο δυναμικός υπουργός για τη δημόσια ασφάλεια κ. Χρυσοχοΐδης, άλλαξε δύο τακτικές μέσα σ’ ένα 20ήμερο αναζητώντας τρόπους για την αντιμετώπιση καταστάσεων καθημερινής βίας και ανασφάλειας των πολιτών.
Χωρίς, όμως, να είναι εύκολη μια ουσιαστική αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού προβλήματος τάξης και ασφάλειας που αποτελούν προϋπόθεση για ευνομούσα Δημοκρατία. Αυτά τα φαινόμενα βίας και τρομοκρατίας τα έχει ζήσει η Ελλάδα – χρόνια και χρόνια- με την εγκληματική δράση της 17ης Νοεμβρίου καθώς και άλλων αντικρατικών και αντικοινωνικών οργανώσεων.
ΣΥΝΕΧΙΣΤΗΚΑΝ
ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ
ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΙΑΣ
Στην πενταετή διακυβέρνηση Καραμανλή συνεχίστηκαν διάφορες τρομοκρατικές και εγκληματικές ενέργειες. Οι οποίες συνεχίζονται και τώρα με τη νέα ισχυρή κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. Με πρωταγωνιστές αντικρατικές ομάδες βίας που μοιάζουν να εντείνουν τη δράση τους.
Βέβαια, τα βίαια εγκλήματα είναι πολύ συχνότερα στις ΗΠΑ απ’ ότι στην Ευρώπη – υψηλότερα απ’ ότι στη Βρετανία και πολύ υψηλότερα απ’ ότι στη Σουηδία. Στην Ελλάδα όμως είναι κυρίαρχη από παλιότερα μια συνεχής βία και τρομοκρατία.
Η οποία είναι ντόπια στην καθημερινότητά μας (λόγω και των πολλών και ανεξέλεγκτων παρανόμων και μη ξένων μεταναστών) αλλά, θεωρούμε πως είναι και σε διάφορες περιστάσεις και περιπτώσεις κατευθυνόμενη από ξένα κέντρα. Τα οποία χρησιμοποιούν την επεκτεινόμενη ανασφάλεια των πολιτών ως μέσον ξένης επικυριαρχίας με κοινωνική απορρύθμιση της χώρας.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΛΕΕΙ:
ΤΟ ΓΟΝΙΔΙΟ ΓΙΑ ΟΛΑ!
Γι’ αυτό το μείζονος σημασίας θέμα δεν έχουν απασχοληθεί μόνο τα υπουργεία δημόσιας τάξης στις σύγχρονες κοινωνίες της οργανωμένης ανασφάλειας ή οι πολιτικοί και κοινωνικοί φορείς, που θεσμικά (ή ατομικά και συλλογικά) έχουν την πρώτη ευθύνη για την ασφάλεια των πολιτών. Οι οποίοι εξακολουθούν να παραμένουν ανασφαλείς. Για να αναγκάζονται σε πολλές περιπτώσεις να αυτο-αμύνονται.
Μέσα στο πλαίσιο των προβληματισμών και των ευθυνών του πολιτικού κόσμου και των κοινωνικών φορέων έχει ασχοληθεί (για το ευρύ θέμα της επιθετικότητας, της εγκληματικότητας, της κοινωνικής εξέγερσης, της παραβατικότητας, της ανωμαλίας κ.λπ. κ.λπ.) και η ίδια η επιστήμη η οποία προσπαθεί μέσα από τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα να δώσει ερμηνείες ή να προτείνει λύσεις για τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνικής ασφάλειας των πολιτών και της αντιμετώπισης της μεγάλης σύγχρονης διαταραχής και ανωμαλίας.
ΑΝΑΓΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ
Μια εξαιρετικού ενδιαφέροντος επιστημονική διερεύνηση και κατάθεση για όλα αυτά τα θέματα της σύγχρονης διαρκούς αναταραχής στη χώρα μας και στον κόσμο είναι το βιβλίο "Μονοπάτια της ζωής" (Βιολογία, ελευθερία, ντετερμινισμός) του καθηγητή Βιολογίας και διευθυντή της ομάδας έρευνας του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς στο ανοικτό πανεπιστήμιο του Λονδίνου, του Steven Rose.
Aυτός ο διακεκριμένος, διεθνούς κύρους, επιστημονικός ερευνητής και στοχαστής εστιάζει την έρευνά του στους μοριακούς και κυτταρικούς μηχανισμούς δημιουργίας της μνήμης. Ενώ, έχει γράψει και εργαστεί εκτεταμένα πάνω σε θέματα που αφορούν το κοινωνικό πλαίσιο και τις συνέπειες της επιστήμης με προσφορά 14 βιβλία.
Για το έργο του έχει γραφτεί στο περιοδικό New Scientist ότι "υπό τις επικρατούσες συνθήκες στον χώρο της πολιτικής και της διανόησης, καθίσταται απαραίτητη η ανάγκη να επιστρέψουμε στην πραγματική βιολογία των πραγματικών οργανισμών (του ανθρώπου συμπεριλαμβανομένου) στον πραγματικό κόσμο.
Για να τονίσει ότι "για τον απλό αναγνώστη που επιθυμεί να μάθει πως μπορεί να γίνει αυτό, δεν υπάρχει καλύτερος οδηγός από το βιβλίο του Rose".
Ενώ , η Sunday Telegraph έγραψε: "Ο Rose μας δείχνει, με εναργεία πόσο τρελό είναι να παραβλέπει κανείς τα επίπεδα πολυπλοκότητας που συνθέτουν έναν βιολογικό οργανισμό στην προσπάθεια να επινοηθεί μια αμφιμονοσήμαντη σχέση μεταξύ γονιδίου και τελικού αποτελέσματος… και ο Rose επιτυγχάνει πειστικά το στόχο του να επανεισαγάγει τη ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ στη βιολογία.
ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΕΝΟΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ…
Για να υποστηρίξει ο Rose σ’ αυτό το σημαντικό βιβλίο του και τα εξής: "οι άνθρωποι δεν είμαστε κενοί περιεχομένου από βιολογική άποψη, ελεύθερα πνεύματα που περιοριζόμαστε μόνο από τα όρια της φαντασίας μας, ή πιο πεζά, από τους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που καθορίζουν τη ζωή, τη σκέψη και τις πράξεις μας αλλά, ούτε και μπορούμε να αναχθούμε σε "τίποτα περισσότερο από μηχανές αντιγραφής του DNA μας.
Είμαστε μάλλον προϊόντα μιας συνεχούς διαλεκτικής σχέσης μεταξύ του "κοινωνικού" και του "βιολογικού" χάρη στην οποία εξελίχθηκε το είδος μας, γράφτηκε η ιστορία και αναπτυχθήκαμε ως άτομα…"
Βασικά, ο νευροεπιστήμονας Steven Rose τοποθετεί τον ίδιο τον οργανισμό στο επίκεντρο της ζωής. Για να αντικρούσει ευθέως την ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ του ΑΝΑΓΩΓΙΣΜΟΥ και του υπερ-δαρβινισμού και την εμμονή τους στη θέση ότι όλες οι όψεις της ανθρώπινης ζωής από τις σεξουαλικές προτιμήσεις ως την παιδοκτονία, από τον πολιτικό προσανατολισμό έως την άσκηση βίας, από την ανδροκρατία μέχρι και τον αλκοολισμό έχουν τη ρίζα τους στα γονίδια και αποτελούν αναπόφευκτη απόρροια της φυσικής επιλογής.
ΕΡΓΟ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΗΤΑΣ
Ομως, ο Rose θεωρεί ότι η ζωή εξαρτάται από το περίτεχνο δίκτυο αλληλεπιδράσεων που υφίσταται εντός των κυττάρων των οργανισμών και των οικοσυστημάτων, στο οποίο το DNA διαδραματίζει ΑΠΛΩΣ ένα ρόλο μεταξύ των πολλών άλλων. Για να προσθέσει πως "Αν θέλουμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο της ζωής, οφείλουμε να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε εκ νέου κάθε ζωντανό οργανισμό στο σύνολό του και την πορεία του μέσα στο χρόνο και το χώρο. Πορείες τις οποίες ο Rose τις αποκαλεί "ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ".
Ετσι, το έργο του "Μονοπάτια της ζωής" είναι ένα προκλητικό, βαθιά διεισδυτικό και δηκτικό βιβλίο, συνιστά μια ισχυρή απάντηση στους θιασώτες των γονιδίων οι οποίοι (λέει) αρνούνται να δουν "την πολυπλοκότητα της ζωής".
Για το βιβλίο αυτό έχουμε ξανασχοληθεί από άλλη διάσταση θεώρησής τους . Ομως έργα όπως αυτά, του καθηγητή Rose έχουν τόση σοφία και ευρύτητα για να μπορεί κανείς να τα ξανα-χρησιμοποιήσει από άλλη πλευρά μέσα από τη διαχρονική αξία των επιστημονικών πνευματικών πολιτιστικών και κοινωνικών τους διαστάσεων.
Ο ROSE ΗΡΘΕ ΤΟ 2003
ΣΕ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΡΕΘΥΜΝΟ
Στον σημαντικό πρόλογό του ο ερευνητής και καθηγητής Steven Rose αντικρούει τον ΥΠΕΡΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟ μέσα από έργα του όπως "η πολιτική οικονομία της επιστήμης" , "Η ριζοσπαστικοποίηση της επιστήμης" "ενάντια στο βιολογικό ντετερμινισμό", "προς μια απελευθερωτική βιολογία" καθώς και με το βιβλίο που έγραψε (μαζί με τους Dick Lewοntin γενετιστή, τον ψυχολόγο Leo Kamin και αυτόν) με τίτλο: "Οχι, στα γονίδια μας". Ακόμα εξέδωσε μαζί με την γυναίκα του, καθηγήτρια επίσης, Hilary Rose μια συλλογή άρθρων με τίτλο "Αλίμονο φτωχέ μου Δαρβίνε: επιχειρήματα κατά της εξελικτικής ψυχολογίας, που την θεωρεί μεταμόρφωση της "φασιστικής κοινωνιοβιολογίας του Wilson). Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε σε πρώτη έκδοση στα ελληνικά τον Μάρτη του 2005. Ενώ, ο καθηγητής Rose είχε συμμετάσχει στην Ελλάδα σ’ ένα σεμινάριο που έγινε στην Αθήνα λόγω πολιτιστικής Ολυμπιάδας και μιας πολυδύναμης συζήτησης που έγινε με μια ομάδα στο Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου. Για να συζητήσει τις ιδέες του που αναλύονται στα "Μονοπάτια της ζωής" μαζί με αξιόλογους Ελληνες επιστήμονες.
ΕΠΙΔΙΩΞΗ: Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ
Τα περιεχόμενα του βιβλίου του Steven Rose είναι τα εξής:
Πρόλογος – Υπόμνημα εικόνων και
1. Βιολογία ελευθερία, ντετερμινισμός, 2. Παρατήρηση και παρέμβαση 3. Πως γνωρίζουμε όσα γνωρίζουμε 4. Ο θρίαμβος του αναγωγισμού, 5. Γονίδια και οργανισμοί 6. Μονοπάτια της ζωής 7. Καθολικοί δαρβινισμοί, 8. Πέραν του υπερδαρβινισμού 9. Μύθοι περί προέλευσης 10. Η φτώχεια του αναγωγισμού 11. Επιμύθιο: Να καταστήσουμε τη σφαιρικότητα της Βιολογίας
ΟΜΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΥ
Στον ενδιαφέροντα, όπως ήδη αναφέραμε – πρόλογό του ο Steven Rose αναφέρεται στους βασικούς άξονες της πολεμικής του κατά του "εγωϊστικού γονιδίου" του Dawkins που θεωρήθηκε ως "υπερδαρβινισμός" για να πει ότι:
"Οι ισχυρισμοί του υπερδαρβινισμού αμφισβητήθηκαν από πολλούς βιολόγους και κοινωνιολόγους. Ιδιαίτερα από όλους εμάς που είχαμε συμπαραταχθεί με το λεγόμενο ριζοσπαστικό επιστημονικό κίνημα. Οι λόγοι της εναντίωσής μας ήταν επιστημονικοί αλλά και πολιτικοί.
Ο υπερδαρβινισμός και η κοινωνιοβιολογική θεωρία, ιδίως όσον αφορά τις ανθρώπινες κοινωνίες, βασίζονταν σε διαμφισβητούμενα εμπειρικά στοιχεία, εσφαλμένους συλλογισμούς και αδιερεύνητες ιδεολογικές προϋποθέσεις σχετικά με τις αποκαλούμενες καθολικές όψεις της "ανθρώπινης φύσης".
Επιπλέον, αυτοί οι ντετερμινιστικοί (αιτιοκρατικοί) ισχυρισμοί στρατολογήθηκαν αμέσως για να υποστηρίξουν το νεοφασιστικό κίνημα και τη λεγόμενη νέα δεξιά στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την ηπειρωτική Ευρώπη.
Μετά τη δεκαετία του 1990 τα ρεύματα αυτά μετατράπηκαν σε κυκλώνες. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ χαρακτήρισαν τη δεκαετία του 1990 "ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ" και τη δεκαετία της Νέας Χιλιετίας "ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ"… με αποτέλεσμα "εφόσον υπάρχουν γονίδια διαθέσιμα για να εξηγήσουν κάθε πλευρά της ζωής μας, από την προσωπική επιτυχία μέχρι την υπαρξιακή απελπισία… η γενετική και φαρμακευτική μηχανική μπορούν να μας προσφέρουν ελπίδες σωτήριες σε ζητήματα που η ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ παρέμβαση έχουν εγκαταλείψει.
ΠΟΛΕΜΟΣ ΦΩΤΙΑΣ ΜΕ ΦΩΤΙΑ!
Ερχεται όμως κάποτε η στιγμή που πρέπει κανείς να πολεμήσει τη φωτιά με τη φωτιά, με διατύπωση μιας άλλης βιολογικής προσέγγισης.
"Τα μονοπάτια της ζωής" είναι μια προσπάθεια να αναμετρηθώ με αυτή την πρόκληση. Μέσα από αυτά τα μονοπάτια προσπαθώ πρώτον να καταστήσω σαφές τί σημαίνει "να σκέπτεται κανείς ως βιολόγος…"
Δεύτερον, να αναλύσω τα πλεονεκτήματα, αλλά και τα όρια της αναγωγιστικής παράδοσης, που κυριαρχεί σε μεγάλο μέρος της βιολογίας και τέλος, να προσφέρω μια θεώρηση της βιολογίας η οποία να υπερέχει του γενετικού αναγωγισμού, τοποθετώντας τον ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ – αντί του γονιδίου – στον πυρήνα της έννοιας της ζωής – προσέγγιση την οποία ονομάζω ΟΜΟΙΟΔΥΝΑΜΙΚΗ. Ο Steven Rose "δίνει τα ρέστα" της επιστημονικής του προμάχησης στο προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του, που έχει τίτλο: "Η φτώχεια του αναγωγισμού".
ΜΕΤΑΤΟΠΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ
ΣΤΟ ΑΤΟΜΙΚΟ
Το σημαντικό αυτό κεφάλαιο (όπως είναι και όλα τα άλλα αυτού του βιβλίου) αναλύει (κριτικά) τα εξής θέματα:
1) Η άνοδος του νευρογενετικού ντετερμινισμού 2) Διατυμπανίζοντας τα γονίδια 3) Ο αναγωγισμός ως ιδεολογία 4) Πραγμοποίηση 5) Αυθαίρετος συμφυρμός 6) Αδόκιμη ποσοτικοποίηση 7) Στατιστική κανονικότητα 8) Αστοχη αντιακή σύνδεση 9) Διχοτομικός διαχωρισμός 10) Οι επιπτώσεις των αναγωγιστικών σοφιστειών.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το τελευταίο αυτό μέρος για τις επιπτώσεις:
"…. Τα κίνητρα για τις αναγωγικές διαδικασίες πηγάζουν εν μέρει από τη δύναμη του αναγωγισμού ως μεθόδου και φιλοσοφίας. Αλλά, κυρίως από την πιεστική ανάγκη να δοθούν εξηγήσεις για την έκταση την οποία έχει λάβει η κοινωνική και προσωπική δυστυχία, στις προηγμένες βιομηχανικές κοινωνίες στα τέλη του 20ου αιώνα.
Εξηγήσεις που μετατοπίζουν την "ΕΥΘΥΝΗ" για το πρόβλημα από το πολιτικό στο ατομικό επίπεδο. Αυτή η εκτροπή από το κοινωνικό συνοψίστηκε με αξιομνημόνευτο τρόπο από τη Μάργκαρετ Θάτσερ επί πρωθυπουργίας της, που φέρεται να είπε ότι αυτό που ονομάζουμε κοινωνία ουσιαστικά δεν υφίσταται. Υφίστανται μόνο άτομα και οι οικογένειες της – παραφράζοντας έτσι με εντυπωσιακό τρόπο τη ρήση του Watson περί ύπαρξης ατόμων και μόνο.
Για να χρησιμεύει, τελικά η αναγωγιστική ιδεολογία στον επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών προβλημάτων σε ατομικό επίπεδο "κατηγορώντας το θύμα αντί να διερευνά τις κοινωνικές καταβολές και ορίζουσες των φαινομένων που μας απασχολούν: Ως άθλιες συνθήκες διαβίωσης, ανεργίας, ακραίου πλούτου και φτώχειας αλλά και της απουσίας ΕΛΠΙΔΑΣ ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε μια καλύτερη κοινωνία…
Με την καλή, αποτελεσματική επιστήμη να απαιτεί καλύτερη αναγνώριση της καθοριστικής εξήγησης και, κατά συνέπεια του καθοριστικού επιπέδου που πρέπει να παρέμβει…"
Και ο Steven Rose με το βιβλίο του "Μονοπάτια της ζωής" (αλλά και με τα άλλα έργα του) εκτελεί το επιστημονικό χρέος του για καθοριστικές εξηγήσεις αλλά και για καθοριστικού επιπέδου παρέμβαση!
