Το Αρκάδι

Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΕΥΑΓ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ
Το ιερό Μοναστήρι είναι
κτισμένο επάνω σε οροπέδιο 500 μ. ύψους Δ. του Ψηλορείτη της επαρχίας Ρεθύμνης. Κατά τη παράδοση κτίστηκε επί του αυτοκράτορος Ηρακλείου.
Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν το Ρέθυμνο πολιόρκησαν τους λίγους καλόγερους και κατέστρεψαν το Μοναστήρι, αλλά ανεπτύχθη και πάλι σε πλούτο και επιρροή και έγινε το κέντρο συναντήσεων από τους προύχοντες Ρεθύμνης. Το έτος 1822 οι Τούρκοι ξανακτύπησαν το Μοναστήρι και ο Μελιδώνης με το στρατό του τους επολιόρκησε τους ανάγκασε να παραδοθούν, έπιασε αιχμάλωτο τον αρχηγό τους Γετήμ-Αλή και τον σκότωσε.
Λόγω της στερεότητας του κτηρίου, εξακολουθούσαν οι Έλληνες να συγκεντρώνονται στο χώρο της Μονής και μάλιστα εκεί πήραν και την απόφαση για την επίθεση του 1866.
Το Αρκάδι έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο και όλο τον πολιτισμένο κόσμο, όχι ως Μοναστήρι, αλλά ως κέντρο εθνικό στις επαναστάσεις της Κρήτης εναντίον των Τούρκων κατακτητών. Στη γιγανομαχία προ πάντων του 1866 το Αρκάδι απόκτησε αιώνια δόξα δίπλα στο Σούλι και το Μεσολόγγι. Εδώ ήταν το κέντρο των οπλαρχηγών της Επανάστασης. Οι Τούρκοι το πολιόρκησαν στενά στις 6 Νοεμβρίου 1866 με 28.000 στρατό και ορεινό πυροβολικό (6 πυροβόλα). Οι υπερασπιστές του μοναστηριού ήταν 300 πολεμιστές και 646 άμαχοι με τα γυναικόπαιδα, αποφασισμένοι να πέσουν για την πίστη και την πατρίδα. Οι Τούρκοι πολιόρκησαν τη Μονή και οι Έλληνες τους κτυπούσαν από τις πολεμίστρες και τα παράθυρα. Η βοήθεια απ’ έξω ήταν αδύνατη λόγω των καιρικών συνθηκών. Η λυσσασμένη μάχη βάσταξε 3 ολόκληρες μέρες. Ο Μουσταφά- Πασάς τους πρότεινε να φύγουν ελεύθερα στα σπίτια τους. Οι πολιορκούμενοι σαν ήρωες των Θερμοπυλών απάντησαν: "Εδώ θα μείνουμε ως το τέλος, γιατί ο όρκος μας είναι η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ή θάνατος. Δε θέλουμε ν’ ακούσουμε τίποτ’ άλλο."
Την παραμονή της τελευταίας μέρας, όταν πια δεν υπήρχε καμιά ελπίδα σωτηρίας, ο ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ κάλεσε τους άνδρες και τα γυναικόπαιδα να προσευχηθούν και να μεταλάβουν. Όλοι έτοιμοι τώρα με την προσευχή στα χείλη περίμεναν τον θάνατο. Η 8 Νοεμβρίου, μέρα των Ταξιαρχών, έγινε η μέρα της θυσίας! Ένα άλλο μεγάλο πυροβόλο των Τούρκων, τρύπησε τη σιδερένια πόρτα, άνοιξε ένα μεγάλο ρήγμα στο γερό τείχος και ο τούρκικος στρατός πλημμυρίζει τον περίβολο της Μονής. Αμέτρητα πτώματα Ελλήνων και Τούρκων διασκορπίζονται παντού. Το σπαθί των Τούρκων αποκεφαλίζει συνέχεια γυναικόπαιδα και άνδρες. Όσοι πρόλαβαν κλείστηκαν στη πυριτιδαποθήκη. Ο ηγούμενος Γαβριήλ δίδει το σήμα και ο ήρωας Κων/νος Γιαμπουδάκης αδειάζει την πιστόλα του στην πυριτιδαποθήκη της Μονής και την ανατινάζει στον αέρα. Κάτω από τα ερείπια τάφηκαν μαζί με τα γυναικόπαιδα και πλήθος Τούρκοι στρατιώτες. Τα ιερά λείψανα των μαρτύρων φυλάγονται σε ιδιαίτερο οστεοφυλάκιο. Αθάνατη θα μείνει πάντα η μνήμη των εθελοντών αξιωματικών του ελληνικού στρατού Ρωμαίου και Δημακοπούλου.
Το δράμα του Αρκαδίου συγκίνησε όλο τον πολιτισμένο κόσμο και ενέπνευσε ποιητές και μουσουργούς. Από τότε κάθε χρόνο 8 Νοεμβρίου τελείται επιβλητικό εθνικό μνημόσυνο, όπου επίσημες αρχές, πλήθος κόσμου μαζί με τα σχολεία, τιμούν και προσκυνούν το Αρκάδι.