Από τον Όμηρο ως τον Δάντη και από τον Τσέχωφ και τον Παπαδιαμάντη ως τον Χατζή, τον Κοτζιά και τον Βαλτινό, η λογοτεχνία καταγράφει τη δική της πνευματική ιστορία στην οποία αναβαπτίζονται και τα αξιόλογα σημερινά έργα. Χωρίς δογματισμούς και προκαταλήψεις αλλά με βάση τη λογοτεχνική και φιλοσοφική τους αξία, η στήλη φιλοδοξεί να φιλοξενήσει κείμενα που θα σχολιάζουν έργα του «κανόνα» της ελληνικής και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Μιχάλης Πάγκαλος (mail: mipagal@hotmail.com)
Γράφει ο Γιάννης Μαργιούλας
Οι ρατσιστικές επιθέσεις που σημειώθηκαν στα Χανιά και κορυφώθηκαν με τον εμπρησμό της Εβραϊκής Συναγωγής προκάλεσαν δικαιολογημένη ανησυχία στην κοινή γνώμη και προβληματισμό στους συμπολίτες μας. Ανάλογα περιστατικά στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις ενόψει του νομοσχεδίου για τη νομιμοποίηση και την παροχή πολιτικών δικαιωμάτων σε μερίδα των μεταναστών που ζουν στη χώρα μας αποκαλύπτουν πως και η δική μας κοινωνία αρχίζει, τώρα, να γνωρίζει αυτό με το οποίο οι χώρες της δυτικής Ευρώπης έχουν έρθει εδώ και αρκετά χρόνια αντιμέτωπες: την οργανωμένη ρατσιστική βία από ακροδεξιές ομάδες κρούσης.
Συζητώντας για τη νέα αυτή μορφή βίας διαπιστώνουμε, συχνά, πως δεν αρκεί η εμπειρική προσέγγιση για να την κατανοήσουμε. Χρειάζεται να στοχαστούμε και θεωρητικά πάνω στα ζητήματα του ρατσισμού και της ακροδεξιάς, να τα ερευνήσουμε επιστημονικά, να ξανασκεφτούμε, ίσως, τους όρους και τα αναλυτικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το πρόβλημα και πάνω απ? όλα να αξιοποιήσουμε την εμπειρία και τη συσσωρευμένη γνώση άλλων κοινωνιών. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και το προτελευταίο τεύχος του περιοδικού «Νέα Εστία» (Νοέμβριος 2009) με το αφιέρωμα «Η ακροδεξιά σήμερα». Το τεύχος αυτό της «Νέας Εστίας» μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμη εισαγωγή για τον ανήσυχο αναγνώστη, να τον εξοικειώσει με τη ματιά του επιστήμονα και του διανοητή.
Το πρώτο κείμενο του αφιερώματος, μια συνομιλία με τον γάλλο φιλόσοφο, πολιτειολόγο και ιστορικό των ιδεών Πιερ ? Αντρέ Ταγκυέφ (Pierre – Andre Taguieff, 1946)», αποτελεί, εκτός από μια αναδρομή στο ερευνητικό έργο του συγγραφέα, και μια συνοπτική παρουσίαση των ακαδημαϊκών και επιστημονικών θέσεων για την άκρα δεξιά και τον ρατσισμό από τη δεκαετία του 70 μέχρι σήμερα. Η ανάγκη κατανόησης και ερμηνείας του σύγχρονου ρατσισμού, ενός ρατσισμού μεταλλαγμένου σε νέες μορφές που δύσκολα αναγνωρίζονται με τα στερεότυπα του παρελθόντος, οδήγησε τον Ταγκυέφ να δημιουργήσει νέες αναλυτικές κατηγορίες και νέα ερμηνευτικά μοντέλα που τον καθιέρωσαν ως τον σημαντικότερο μελετητή των νεορατσιστικών φαινομένων στη σύγχρονη Ευρώπη. Διαπιστώνοντας, για παράδειγμα, πως ο ιδεολογικός πυρήνας του νέου ρατσισμού δεν συγκροτείται πλέον από το σχήμα της ανισότητας μεταξύ ανώτερων και κατώτερων φυλών αλλά από το σχήμα της «αγεφύρωτης απόστασης μεταξύ πολιτισμικών κοινοτήτων», ο Ταγκυέφ προχώρησε σε νέες εννοιολογικές διακρίσεις ανάμεσα σε ρατσισμό (racisme) και φυλετισμό (racialisme) και καθιέρωσε στο χώρο των κοινωνικών επιστημών την έννοια του «διαφοριστικού ρατσισμού», έναν ιδεότυπο ο οποίος ? σε αντίθεση με τον παλιό βιολογικό/ανισωτικό ρατσισμό ? μετατοπίζει το βάρος από την «φυλή» στην «κουλτούρα» και από την «ανισότητα» στη «διαφορά» γι? αυτό και έχει χαρακτηριστική κοινωνική διαπερατότητα.
Στο άρθρο του, «Ο μύθος της συνωμοσίας. Μια σύντομη σημείωση για την ακροδεξιά ιδεολογία», ο πανεπιστημιακός και μελετητής του Ταγκυέφ, Ανδρέας Πανταζόπουλος, αναφέρεται στη «συνομωσιολογική αντίληψη» που διανθίζει το λόγο της ελληνικής ακροδεξιάς αλλά και διεισδύει επικίνδυνα στην κουλτούρα ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων.
Στην ελληνική περίπτωση επικεντρώνεται και η συμβολή της Κατερίνας Λαμπρινού και του Γιάννη Μπαλαμπανίδη που μελετούν την ελληνική εκδοχή του ? κατά Ταγκυέφ ? αυταρχικού εθνικολαϊκιστικού κόμματος, του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού και επιχειρούν να απαντήσουν στο ερώτημα «ποια χαρακτηριστικά της συγκυρίας επιτρέπουν τη γένεση και την ανάπτυξή του στην ελληνική πραγματικότητα;».
Η στάση του ΛΑ.Ο.Σ στα Δεκεμβριανά του 2008 και ο τρόπος που χρησιμοποίησε τα γεγονότα για να επιβάλει τις δικές του προτεραιότητες στην πολιτική ατζέντα, είναι το θέμα του κειμένου του Δημοσθένη Παπαδάτου ? Αναγνωστόπουλου. Οι προτεραιότητες αυτές (η επιβολή του νόμου και της τάξης, η υπεράσπιση του διεθνούς κύρους της χώρας, η εύρυθμη λειτουργία της αγοράς σε συνθήκες κρίσης), επέτρεψαν στο κόμμα του κ. Καρατζαφέρη να εμφανίζεται το αμέσως επόμενο διάστημα ως «κοινός νομοθέτης» και να θεσμοθετεί επηρεάζοντας το περιεχόμενο σημαντικών νομοθετημάτων.
Το αφιέρωμα κλείνει με το απολαυστικό σαρκαστικό κείμενο του Ιωνάθαν Τσίφτη, «Μια σεμνή πρόταση», όπου με ανατρεπτικό ύφος παρωδούνται οι ανομολόγητες ρατσιστικές και εθνικιστικές όψεις και απόψεις της κοινωνίας μας.
Η ύλη του αξιόλογου περιοδικού συμπληρώνεται με ποιήματα των Βλάντιμιρ Γόλαν, Μάικλ Μάρτς και Σωτήρη Σαράκη, τη συγκριτική μελέτη του Βασίλη Μαρκεζίνη για την αμερικανική και τη ρωσική οικονομία, αφιέρωμα στον Ιωάννη Συκουτρή, ενδιαφέροντα άρθρα του Γιώργου Βελουδή και του συμπολίτη μας Δημήτρη Βλαχοδήμου για το Σολωμό, βιβλιοκρισία, θεατρική και κινηματογραφική κριτική. Στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, το αφιέρωμα της λογοτεχνικής «Νέας Εστίας» αποδεικνύει ότι η αγάπη για τη λογοτεχνία μπορεί να συμβαδίζει με τη μέριμνα για τη δημοκρατία και την ανεκτικότητα.
