Παγκοσμιοποίηση και αγροτική ανάπτυξη

Ενα σημαντικό βιβλίο που η συγγραφέας του διατύπωσε από το 1999 όλο το πρόβλημα της Αγροτικής Ανάπτυξης μέσα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και των ευρωπαϊκών αδιεξόδων που δημιουργήθηκαν, κυρίως, στον αγροτικό τομέα, τόσο με την αστικοποίηση των αγροτικών πληθυσμών, όσο και με τη μείωση του αγροτικού τομέα. Ιδιαίτερα στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, οι οποίες, τώρα, με την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση οδηγούνται στον κύκλο δεύτερης ταχύτητας μέσα στην Ε.Ε. με κυρίαρχα πάλι, τα κράτη του Βορρά που ζητά, όπως κάνει τώρα με την Ελλάδα, ύψιστες θυσίες από Ισπανία, Πορτογαλία κ.λπ. για να διασφαλιστεί η ΙΣΧΥΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Ευρώπη.
Ενα βιβλίο επίκαιρο, τώρα, με την αγροτική εξέγερση στην Ελλάδα που επικρίνεται και αποδοκιμάζεται ΠΟΛΙΤΙΚΑ.
Το αγροτικό πρόβλημα της Ελλάδας αποτελεί ένα σημαντικό θέμα της οικονομίας γενικότερα, η οποία βρίσκεται σε καθολική κρίση, μέσα στο πλαίσιο της γενικότερης οικονομικής θύελλας που απειλεί τη χώρα μας, τα Βαλκάνια, την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο.
Αυτό το γενικό θέμα αναλύει στο βιβλίο της “παγκοσμιοποίηση και αγροτική ανάπτυξη” η Θεσσαλονικιά ερευνήτρια συγγραφέας ΜΑΓΔΑ ΨΑΡΡΟΥ.
Το βιβλίο αυτό αναλύει τις οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης υπό το πρίσμα της ανομοιογένειας και της ανισότητας των διεθνών σχέσεων. Με την υπανάπτυξη ή την ανάπτυξη μιας κοινωνίας να εξαρτάται μάλλον από τη θέση της στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα παρά από τα εσωτερικά οικονομικά μεγέθη. Αλλά η σχέση μεταξύ αναπτυγμένων και υπανάπτυκτων κοινωνιών αποκτά ιδιαίτερη σημασία με την ανοδική πορεία της διεθνοποίησης του καπιταλιστικού συστήματος και μάλιστα στη φάση κατά την οποία επιταχύνονται τα φαινόμενα παγκοσμιοποίησης των κοινωνικο-οικονομικών διαδικασιών εξέλιξης.
Με την υπανάπτυξη να εξηγείται τόσο από τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία συνδέεται με τα καπιταλιστικά ηγεμονικά κέντρα όσο και από τον τρόπο που λειτουργεί και οργανώνεται σε σχέση με τις περισσότερο αναπτυγμένες μορφές συμπεριφοράς του διεθνούς συστήματος.
Το βιβλίο “Παγκοσμιοποίηση και Αγροτική Ανάπτυξη” αποτελείται από τρία μέρη, τα εξής:
1) Αναφορά στη γενική εικόνα της σχέσης ανάπτυξης- υπανάπτυξης στο πλαίσιο της Διεθνοποίησης αλλά και σε ορισμένες όψεις της εθνικής υπανάπτυξης.
2) Ανάλυση των θεμελιωδών εννοιών βάσει των οποίων ερμηνεύονται τα φαινόμενα που αφορούν τον γεωργικό τομέα, στις εθνικές και διεθνείς τους διαστάσεις.
3) Παρουσίαση των επιπτώσεων της διεθνοποίησης στη γεωργική πολιτική της ευρωπαϊκής ένωσης και στις αγροτικές περιοχές τους.
Σημαντική επίτευξη και πρόβλεψη αποτελεί η συνάρτηση που πραγματοποιεί στο βιβλίο της η Μάγδα Ψαρρού της γενικότερης λειτουργίας οικονομικής ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ με τα φαινόμενα του γεωργικού τομέα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, καθώς και των επιπτώσεων διεθνοποίησης της γεωργικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις αγροτικές περιοχές της.
ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΤΩΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ
Τώρα, με το γεγονός των γεωργικών κινητοποιήσεων, σε όλη τη χώρα για διεκδίκηση και διασφάλιση δικαιωμάτων όλων των Ελλήνων που απασχολούνται στον γεωργικό τομέα αναδεικνύεται η αξία και η σημασία των επισημάνσεων (από το 1998) και προβλέψεων της συγγραφέως όπως και πολλών άλλων οικονομολόγων και μάλιστα ειδικών στα θέματα της αγροτικής οικονομίας.
Με την έννοια ότι αν από τότε είχαν αντιμετωπιστεί με σωστές πολιτικές ευρωπαϊκές και ιδιαίτερα ελληνικές πρωτοβουλίες τα αναπτυξιακά προβλήματα της γεωργικής μας οικονομίας ασφαλώς θα είχε δημιουργηθεί μια κατεύθυνση ορθής αξιοποίησης και εκσυγχρονισμού όλου του αγροτικού δυναμικού της χώρας. Με προοπτική να δοθούν δυνατότητες – ευρύτερης αντιμετώπισης της ανεργίας- με δημιουργία νέας γεωργικής πρόοδου, σε ολόκληρη τη χώρα με δύο σημαντικούς στόχους:
ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) Για να καλυφθεί σε ένα μεγάλο ποσοστό, από γεωργικά καταναλωτικά προϊόντα η εσωτερική αγορά με δραστικό περιορισμό της εισαγωγής, καθημερινής ανάγκης γεωργικών προϊόντων από ξένα κράτη, χωρίς να μπορούμε εμείς να εξάγουμε.
β) Μέσα στο πλαίσιο της ανάπτυξης γεωργικών προϊόντων για τα ελληνικά νοικοκυριά να αναπτυχτεί (όπως λέει τώρα η νέα κυβέρνηση) μια υψηλών, διεθνών προδιαγραφών, εξαγωγική γεωργική παραγωγή η οποία θα ενίσχυε αποφασιστικά και την ελληνική παραγωγική διαδικασία και την εργασιακή απασχόληση. Αλλά, αυτόματα θα ενίσχυε γενικότερα, την πάσχουσα σήμερα, οικονομία της χώρας.
Ομως, στη μακρά διάρκεια που λειτουργεί – με πολλά ωφέλη- η κοινή ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική δεν αντιμετωπίστηκαν, ουσιαστικά, τα κρίσιμα αγροτικά μας προβλήματα από την πολιτική πλευρά, με συνευθύνη και των γεωργικών φορέων, για να έχουμε κάθε τόσο -όπως και τώρα- αγροτικές εξεγέρσεις με άγριες, αλλά μη λυσιτελείς, αντιμετωπίσεις τους.
ΟΧΙ ΤΑ ΒΑΡΗ ΣΤΟΥΣ ΑΓΡΟΤΕΣ
Στην τρέχουσα όμως αγροτική εξέγερση καταβάλλεται μια αυξημένη προσπάθεια να ριχτούν όλα τα βάρη, μονομερώς, στους αγρότες οι οποίοι καταγγέλλονται ως η πιο “ευνοημένη” τάξη που ζητά ακόμα μεγαλύτερες ευνοϊκές μεταχειρίσεις σε βάρος του αστικού πληθυσμού ο οποίος ταλαιπωρείται από τα μπλόκα που έχουν στήσει στα διάφορα κρίσιμα περάσματα των κεντρικών περασμάτων και των συνόρων.
Με περιφρούρηση των νόμων του κράτους αλλά και με ανυπακοή στην οποία ενισχύονται- στηρίζονται και από κοινοβουλευτικά κόμματα κυρίως το ΚΚΕ, για λόγους πολιτικών εκμεταλλεύσεων.
Για τα χθεσινά όμως προβλήματα που αποτελούν σημερινά αδιέξοδα κρίνουμε αναγκαίο να αναφερθούμε επιλεκτικά σε σημαντικές θέσεις και προβλέψεις που διατυπώνει στο βιβλίο της η κ. Μάγδα Ψαρρού. Παρά το γεγονός ότι τα δεδομένα του 1999, που πρωτοεκδόθηκε το βιβλίο, ήταν διαφορετικά από τα σημερινά. Αλλά στην ουσία το πρόβλημα παραμένει το ίδιο.
Με κυρίαρχη “ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ” τη ελαχιστοποίηση του αγροτικού πληθυσμού της χώρας με υπεραύξηση της αστικοποίησης ακόμα περισσότερων αγροτών μας, οι οποίοι αφήνουν από-ερημούμενη τη γη τους και απομακρύνονται από τη φύση για να περικλειστούν στα αντιπαραγωγικά “τείχη” των μεγαλουπόλεων.
Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΜΕΤΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΟ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Από το τρίτο μέρος του βιβλίου που έχει γενικό τίτλο: “Επιπτώσεις της Διεθνοποίησης στη Γεωργία, το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης” αναφέρουμε σημαντικά αποσπάσματα:
1) “Η Δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει μεγάλη ΠΡΑΚΤΙΚΗ και ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ σημασία δεδομένου ότι αποτελεί το πιο προηγμένο εμπειρικό παράδειγμα πολυεθνικής περιφερειακής ενοποίησης μεταξύ διαφόρων εθνικών κρατών. Γιατί, χωρίς αμφιβολία μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τύπος κοινωνικής οργάνωσης που αντιστοιχεί στη φάση ιστορικής εξέλιξης της παγκοσμιοποίησης. Οπωσδήποτε όμως, η διαδικασία μεταλλαγής και μετάβασης από το εθνικό στο πολυεθνικό επίπεδο οργάνωσης είναι σύνθετη και πολύπλοκη α) εξαιτίας του διεθνούς ανταγωνισμού και β) εξαιτίας των ανισοτήτων που υπάρχουν μεταξύ των κρατών – μελών και του ανταγωνισμού των κοινωνικο-οικονομικών ομάδων τους (σελ. 143).
Η Ε.Ε. ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ
2) Ομως, από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής κοινότητας και την εφαρμογή της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) έχουν περάσει 4 δεκαετίες (που έγιναν 5). Ωστόσο, οι αγροτικές δομές και τα γεωργικά συμφέροντα κάθε κράτους – μέλους εξακολουθούν να διαφέρουν σημαντικά. Αυτό βέβαια μπορεί να θεωρηθεί αποτέλεσμα της διαφορετικής πολιτικοκοινωνικής ιστορικής πορείας και των διαφορετικών φυσικών και κλιματικών δεδομένων. Αλλά, διαχρονικά σε όλες τις χώρες παρατηρείται μείωση του γεωργικού τομέα. Το 1960 απασχολούνταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία το 21% του συνολικού εργατικού δυναμικού της κοινότητας.
Ενώ το 1970 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 13% και το 1990 υπολείπεται του 7%.
Μέσα σε είκοσι χρόνια, πάνω από 800.000 αγροτικές εκμεταλλεύσεις εξαφανίστηκαν, με τις περιοχές της υπαίθρου να καλύπτουν το 80% της επιφάνειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης (σελ. 173).
Ωστόσο, η Μάγδα Ψαρρού σημειώνει στη σελ. 178 -αναφερόμενη στις επιδοτήσεις, μέτρα κ.λπ.- ότι: “Οπωσδήποτε, η μείωση των επιδοτήσεων πλήττει όλους τους αγρότες. Κυρίως, όμως, όσους είχαν τα μεγαλύτερα οφέλη.
ΕΠΩΔΥΝΗ Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ…
Δεν πρέπει πάντως να παραβλέπει το γεγονός ότι η χαλάρωση των προστατευτικών μέτρων, η οποία επιφέρει μείωση του αγροτικού εισοδήματος είναι περισσότερο επώδυνη για τους μικρούς γεωργούς και για τις εκμεταλλεύσεις χαμηλότερης ανταγωνιστικότητας, επίσης τα αρνητικά αποτελέσματα είναι περισσότερο αισθητά στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και περιοχές.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες διεργασίες για την πραγματοποίηση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς με την πλήρη κατάργηση κάθε εμποδίου, οδηγεί την ΕΕ στην πλήρη αναδιαμόρφωση όχι μόνο της αγροτικής διαρθρωτικής πολιτικής, αλλά του συνόλου της κοινοτικής δράσης υπέρ των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του Νότου (και πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας και τις νέες χώρες μέλη που προστέθηκαν της Ανατολικής Ευρώπης).
Ομως, βασικά για τις χώρες του Νότου: Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία η “Ευρωπαϊκή κοινότητα παρά τους δισταγμούς της, είχε αποφασίσει να διαθέσει σημαντικά ποσά για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν….”.
Με βάση το γεγονός ότι η χρηματοδοτική στήριξη των χωρών του ευρωπαϊκού νότου κ.λπ είναι προς όφελος και των ανεπτυγμένων κρατών – μελών και συνεπώς ολόκληρης της κοινότητας και της Ενωσης.
ΜΕ “ΣΩΣΜΕΝΟ” ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΒΟΡΡΑ ΔΕΝ ΘΑ ΑΝΘΙΣΕΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ…
Ομως, τώρα, η ΕΕ μπροστά στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση δεν λαμβάνει υπ’ όψη της τις τεράστιες δυσκολίες των χωρών του ευρωπαϊκού νότου και προσπαθεί να τις περιθωριοποιήσει με τρομακτικά μέτρα λιτότητας για να δημιουργηθεί de facto η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων. Με πρώτο “θύμα” καταναγκασμού την Ελλάδα.
Ομως, με ένα “σωσμένο” οικονομικά βορρά, δεν θα ευδοκιμήσει τελικά, το όνειρο για μια νέα ενωμένη και αλληλέγγυα Ευρώπη. Με δυσμενείς προοπτικές για το “κοινό” ευρωπαϊκό σπίτι, που δεν θα είναι πια κοινό, αλλά άδειο από την ενιαία ψυχή του μεγάλου ευρωπαϊκού οράματος. Ενα γεγονός που θα αναγκάσει την Ελλάδα και τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου να ξανα-αναζητήσουν την Μεσογειακή τους πορεία.
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΤΟΥΣ
Πάντως, το βιβλίο της Μάγδας Ψαρρού πρόβλεψε τα μεγάλα προβλήματα της αγροτικής ανάπτυξης και εξακολουθεί ακόμα να δίνει πνευματικά ερεθίσματα, για ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον.
Το βιβλίο αποτελείται από τα εξής τρία μέρη:
Α) ΟΨΕΙΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ
1. Διαδικασίες κοινωνικής μεταλλαγής
2. Βασικές λειτουργίες της υπανάπτυξης
Β) ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1. Αγροτική παραγωγή και αγροτικό πλεόνασμα
2. Μορφές οργάνωσης εργασίας στην αγροτική κοινωνία
3. Κοινωνική στρωμάτωση
Γ) ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ – ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
1. Διεθνοποίηση και γεωργική πολιτική της Ε.Ε.
2. Προβλήματα περιφερειακής ολοκλήρωσης.
Το σημαντικό αυτόβιβλίο που εκδόθηκε από τις εκδόσεις “ΤΥΠΩΘΗΤΩ” του Γιώργου Δαρδανού αφιερώνεται από τη συγγραφέα του: “Στη Βάσω, τη Φωτεινή, τη Βικτωρία και τη Ρίνα. Γυναίκες που βίωσαν την οδυνηρή μεταπολεμική αγροτική έξοδο και αστικοποίηση της χώρας”.