Πριν από δύο μήνες περίπου έγιναν δημοσιεύσεις στα “Χ.Ν.” με τίτλους όπως “Θησαυρός τα Σφακιά – επισημάνσεις ομάδας πανεπιστημιακών” κ.λπ. Δεν θα ‘ταν τιμητικό για εμάς τους Χανιώτες να μην το γνωρίζουμε αυτό αλλά να περιμένουμε την όψιμη άφιξη αξιόλογων πανεπιστημιακών για να μας το τονίσουν και να το πληροφορηθούμε από τα ΜΜΕ.
Εξ’ άλλου από τον 17ο αιώνα περιηγητές ή ερευνητές το τόνιζαν αυτό και ο βοτανολόγος Ζίμπερτ τα είχε χαρακτηρίσει σαν το Τυρολο της Ελλάδας.
Ο Βαυαρός Μιχαήλ Δέφνερ, που επισκέφτηκε τα Σφακιά το 1918, αναφέρει για τα Σφακιά: “Έφθασα λοιπόν εις τα Σφακιά, τον θεόκτιστον τούτον προμαχώνα της ελευθερίας της Κρήτης. Μου εφάνη πως βρίσκομαι εις τας Άλπεις της Βαυαρίας και της Ελβετίας, όπου ως φοιτητής περιώδευον κατά τας θερινάς διακοπάς. Όποιος περιπατεί εις τα όρη και εις τα φαράγγια, δεν ημπορεί παρά να γίνει παλικάρι και να αγαπά την ελευθερίαν.”
Στο βιβλίο “Η δημιουργία του Κρητικού τοπίου” των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης αναφέρεται:
“Αρχαιολογικές επιφανειακές έρευνες στις μαδάρες των Σφακίων έχουν εντοπίσει ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας από την Τελική Νεολιθική και την Πρωτομινωική Ι Περίοδο (3500 – 2400 π.Χ.). Οι περισσότερες από αυτές τις πρώιμες θέσεις βρίσκονται κοντά στα σημερινά μιτάτα, στους δρόμους και στις πηγές, υποδηλώνοντας συνεχή χρήση του χώρου εδώ και πάνω από 5.000 χρόνια. Υπάρχουν κενά στα δεδομένα μας, πράγμα που σημαίνει ότι σε ορισμένες εποχές οι ορεινές περιοχές εγκαταλείπονταν -κυρίως κατά την Κλασική, Ελληνιστική και ύστερη Βενετική εποχή- ίσως λόγω επιδείνωσης του κλίματος.”
Οι επισκέπτες μας αυτοί του Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ.λπ. δεν μας έφεραν κάτι καινούργιο. Είναι γνωστό στους ασχολούμενους με τα Σφακιά πως έχουν γίνει από χρόνια μελέτες όπως η τελευταία που παρουσιάσθηκε, δεν θυμάμαι αν είναι περισσότερα από δέκα χρόνια, και μάλιστα σε εκδήλωση μεγάλη, σε αίθουσα των Χανίων και που από τότε είχα εκφράσει την γνώμη ότι δεν θα προχωρήσει και δεν θα ήθελα να δικαιωθώ. Υπήρχε και μια προγενέστερη τετράτομη ειδικά για την περιοχή Σαμαριάς-Λουτρού-Χώρας Σφακίων, του τότε Υπουργείου Συντονισμού του 1966, που αν εφαρμοζόταν και κατ’ ελάχιστον τα Σφακιά θα είχαν διατηρήσει την παραδοσιακή τους όψη και κάτι παραπάνω θα ?χε επιτευχθεί. Πριν από τις χρονοβόρες και δαπανηρές μελέτες θα πρέπει να υπάρξουν άνθρωποι που δεν θα έχουν τα Σφακιά σαν πάρεργο αλλά να αφιερώσουν τη ζωή τους σ’ αυτά και να εργασθούν με μεράκι ευρύτητα σκέψεως και αντίληψης. Άλλωστε τα Σφακιά το ζητούν και αξίζουν μια τέτοια θυσία!
Ακολουθούν όμως και αυτά την μοίρα των… ορεινών όγκων (άλλωστε Λευκά Όρη και Σφακιά είναι ένα πράγμα) που όλο μελετούνται αλλά παραμένουν χωρίς ανάδειξη και… αμελέτητα.
Σε άλλους ορεινούς χώρους της Κρήτης (Ψηλορείτη) με ελάχιστα από τα στοιχεία που διαθέτουν τα Σφακιά και οι Μαδάρες των, έγιναν θαύματα. Όπως γεωλογικά πάρκα, σπηλαιολογικά καταφύγια, εταιρείες ανάπτυξης με δράση κ.λπ. Εδώ οι θησαυροί που επεσήμαναν και οι ξένοι έχουν ριφθεί στο καλάθι των αχρήστων. Και υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούσε να γίνουν από μικρά έως μεγάλα. Όπως πραγματικό γεωλογικό πάρκο στ’ Αμμουτσερά – Ρουσσιές Ανώπολης με προβολή της υψηλότερης κορυφής της Κρήτης, με τις νέες μετρήσεις, των Παχνών. Επίσης στο Κακό Καστέλλι το ίδιο.
Συντήρηση – ανάδειξη μοναδικών παραδοσιακών κατασκευών μια από τις οποίες είναι και οι κουμοί στο μιτάτο Δεληγιαννάκηδων, δίπλα στον αμαξιτό δρόμο προς Ασφέντου, μοναδικό προσιτό δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής της Μαδάρας. Πολυμουσείο των Σφακίων με παρουσίαση στοιχείων και εκθεμάτων από τα προχριστιανικά χρόνια μέχρι τους αγώνες κατά την ενετική, τουρκική κλ.π. κατοχή. Παρουσίαση της γεωλογίας, της φυσικής μορφής και των φυσικών αξιοθέατων της περιοχής για τις χιλιάδες επισκεπτών που δεν μπορούν να απολαύσουν από κοντά αυτούς τους θησαυρούς. Ανάδειξη και προβολή των Σφακιανών καπεταναίων και της θάλασσας και όχι μόνο της ξηράς. Προώθηση χειμερινών δραστηριοτήτων και δωδεκάμηνος τουρισμός.
Και αμέτρητα άλλα που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν εδώ. Η μόνη προσφορά στην ανάδειξη, ιδίως των ορεινών Σφακίων, προέρχεται από τον Ορειβατικό Σύλλογο Χανίων με τα δύο ορεινά καταφύγια του στα Σφακιά (τέσσερα στη Μαδάρα) και τις άλλες δραστηριότητές του.
Αλλά και γι’ αυτά τα καταφύγια δεν υπάρχουν καν πληροφοριακές μεγάλες πινακίδες στα χωριά και τους δρόμους πρόσβασης (Ασκύφου – Ανώπολη) όπως στα καταφύγια όλης της Ελλάδας και ειδικά των Χανίων (Καλλέργη – Βόλικα).
Ας βρεθούν λοιπόν πρώτα οι άνθρωποι που θα δώσουν τον εαυτό τους στα Σφακιά, για να μην γίνονται μελέτες που να μένουν στα χαρτιά και να μην μας λένε οι επισκέπτες ότι έχουμε κάποιον κρυμμένο θησαυρό.
Φεγγοβολούν -της Δόξας σου κορώνες-
οι θρίαμβοί σου, του νησιού καμάρι,
ποτέ που δε σ’ εσκλάβωσαν κουρσάροι,
άπαρτο κάστρο, με σκληρούς αγώνες.
Του Λιβυκού πελάου οι γοργόνες
σου τραγουδούν δοξαστικό τροπάρι…
Βήμα και τάφος. Κάθε σου λιθάρι
κι ένας βωμός θυσίας στους αιώνες.
Δεν έσκυψες, δε λύγισες ποτές σου,
κι όσα κι αν ήταν των εχτρών τ’ ασκέρια,
δεν τα δειλιάσαν οι ψηλές κορφές σου.
Γιατί στων φαραγγιών τα στενορύμια
και στα ψηλά των αητών λημέρια
λεύτεροι ζούνε Σφακιανοί κι αγρίμια.
