Γράφει ο ΜΙΝΩΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ
Τέλη του 1868, η επανάσταση του 1866 πνέει τα λοίσθια. Μετά την καταστροφή των Σφακίων (Ιούλιος 1867) από τον Ομέρ Πασά και το χτίσιμο πάνω από 80 Κουλέδων (Μικρά φρούρια με φρουρές) που έχουν αλυσοδέσει το νησί, το αναπόφευκτο τέλος πλησιάζει.
Μόνο λίγοι επαναστάτες, πάνω σε απάτητες κορφές, έχουν ακόμα το κουράγιο ν’ αντιστέκονται στον κατακτητή.
Λίγοι είναι και οι εθελοντές που έχουν μείνει, έτοιμοι να φύγουν σε πρώτη ευκαιρία.
Στην Αθήνα, οι Έλληνες πολιτικοί αλληλοκατηγορούνται (συνηθισμένη ελληνική τακτική…) για το ποιος ήθελε και ποιος δεν ήθελε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Η τότε αντιπολίτευση, υπό τον Κουμουνδούρο, καταφέρεται (και οι εφημερίδες από κοντά) εναντίον του Πρωθυπουργού Βούλγαρη ότι επρόδωσε τον Κρητικό αγώνα.
Αυτός αντιδρά και αποφασίζει να στείλει στην Κρήτη τον παλαίμαχο Μανιάτη αγωνιστή του 1821 Δημ. Πετροπουλάκη με ισχυρό εθελοντικό σώμα πλαισιωμένο από Μανιάτες που (έχοντας την ίδια ψυχοσύνθεση με τους Κρητικούς) είναι έτοιμοι να ξεσηκωθούν στο πρώτο κάλεσμα για αγώνα. Σκοπός είναι να ζωντανέψει την επανάσταση, αν και ήξερε ότι η καταδίκη της είχε ήδη υπογραφεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις και κάθε περαιτέρω προσπάθεια θα ήταν ανώφελη.
Τον πατέρα ακολουθεί και ο γιος του Λεωνίδας. Οι επιτροπές που είχαν οργανωθεί για τον Κρητικό αγώνα δραστηριοποιούνται.
Η επιτροπή Αθηνών γράφει στην επιτροπή Σύρου: “… Κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως σας παρακαλούμεν να μας σημειώσετε πόσα έξοδα απαιτούνται δι’ αγοράν διαφόρων προμηθειών…”
(Η Σύρος ήταν τότε όπως ο σημερινός Πειραιάς.)
Όλα τα ταμεία του κράτους ανοιχτά για τον Κρητικό αγώνα!… Αυτούς πρέπει να ψηφίσουμε στις επόμενες εκλογές, φωνάζει ο λαός.
Ο Πετροπουλάκης οργανώνει το πρώτο τμήμα εθελοντών στην Αθήνα και αναχωρεί για Γύθειο, όπου θα συμπληρώσει τη δύναμή του.
Κάνει όμως το σφάλμα να παρελάσει μπροστά από την Οθωμανική πρεσβεία “…με αναπεπταμένας τας σημαίας”… κάτι που προκαλεί διπλωματικές τριβές μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος.
Είναι σίγουρο πως ο ηλικιωμένος ήρωας του ΄21 αγνοούσε ακόμα και πού βρισκόταν η πρεσβεία, αλλά ο Βούλγαρης ήθελε να δείξει στο λαό, ότι δεν υπολόγιζε το Σουλτάνο.
Γι’ αυτό οργάνωσε τη θεατρική αυτή επίδειξη (ενημερώνοντας έτσι τους Τούρκους για αποστολή εθελοντών στο νησί) ενώ οι ενέργειές του θα ‘πρεπε να είναι μυστικές.
Την 7η Νοεμβρίου ο Πετροπουλάκης, με 300 εθελοντές, έφυγε για το Γύθειο: “Εν μέσω σαλπίγγων και τυμπάνων”.
Εκεί, οργανώθηκε μια δύναμη 1000 περίπου ανδρών και τέλη Νοεμβρίου ξεκίνησαν για την περιοχή Ρεθύμνης της Κρήτης, όπου ορίστηκε Γενικός Αρχηγός.
Λόγω του αποκλεισμού του νησιού από τουρκικά πολεμικά, η αποβίβαση ανδρών και εφοδίων χωρίστηκε στα δύο.
Το πρώτο τμήμα δυνάμεως 300 ανδρών υπό τον Δ. Πετροπουλάκη και εν συνεχεία το δεύτερο και πολυπληθέστερο, υπό τον γιο του, Λεωνίδα.
Τα δύο σώματα, ύστερα από κάποιες δυσκολίες, συναντήθηκαν στο Μέρωνα.
Εκεί απεφασίσθη: “… Να ακολουθήσουν την δια Μπισταγής οδόν, ίνα εκείθεν βαδίσουν προς τα δυτικά μέρη του Αγίου Βασιλείου και από εκεί να κατευθυνθούν εις Σφακιά.”
Ξεκίνησαν την 8η Δεκεμβρίου, αλλά τους περίμεναν εφιαλτικές ώρες.
Προχωρούσαν όλη τη νύχτα της 8ης προς 9η, μαχόμενοι συνεχώς προς τους Τούρκους που είχαν πιάσει θέσεις στους Ασωμάτους – Λευκόγια – Μονή Πρέβελη – Πλακιά. Έπεφταν από παγίδα σε παγίδα και το πρωί, ύστερα από απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες, έφθασαν στα Σελιά.
Εκεί κουρασμένοι και άϋπνοι, πριν προλάβουν να πάρουν μια ανάσα, δέχτηκαν σφοδρή επίθεση από δυνάμεις του εχθρού, χάνοντας 60 άνδρες.
Η ματωμένη πορεία συνεχίστηκε με δυσκολία και το βράδυ της 9ης Δεκεμβρίου έφθασαν στον Καλλικράτη.
Την άφιξη των Μανιατών στα Σφακιά, πληροφορήθηκε ο Χιονουδάκης (πρόεδρος της προσωρινής Κυβέρνησης Κρήτης) που βρισκόταν στην Ασή Γωνιά με Σφακιανούς, Αποκορωνιώτες και Ρεθύμνιους και έτρεξε να τους συναντήσει με τους άνδρες του.
Όμως, πριν οι επαναστάτες προλάβουν να ανασυνταχθούν δέχτηκαν ολομέτωπη επίθεση από υπέρτερες δυνάμεις. Πολέμησαν όλη μέρα και το βράδυ, με τη βοήθεια του σκότους, διέφυγαν και πέρασαν τη νύχτα τους, στις μεταξύ Καλλικράτη και Ασκύφου βουνοκορφές.
Οι Τούρκοι λεηλάτησαν τα χωριά Καλλικράτη, Ασφένδου, Ίμπρο, σφάζοντας και όσους δεν πρόλαβαν να φύγουν. ‘Ομως, δεν σταμάτησαν να καταδιώκουν τους επαναστάτες, που έχουν χάσει την επαφή μεταξύ τους.
Η προσωρινή Κυβέρνηση γράφει στον Έλληνα πρόξενο:
“…Οι ημέτεροι διεσκορπίσθησαν ένθεν – κακείθεν και ημείς αναγκαζόμεθα να περιφερόμεθα επί των ορέων, αγνοούντες που διέβησαν οι αρχηγοί…”
Τις μέρες εκείνες ο Γάλλος πρόξενος στα Χανιά, έστειλε επιστολή στον Πετροπουλάκη ενημερώνοντας τον ότι είναι ανώφελη η συνέχιση του αγώνα αφού: “…Αι διαθέσεις των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, μακράν του να φαίνονται κλίνουσαι υπέρ των αξιώσεων της Ελλάδος επί της νήσου Κρήτης, φαίνονται εξ εναντίας διατρανούμεναι, υπέρ της καθ’ ολοκληρίαν διατηρήσεως του Οθωμανικού κράτους… Είναι λοιπόν σχεδόν βέβαιον ότι δεν θα έχετε καμμίαν βοήθειαν κανενός είδους.
Εις τοιαύτην θέσιν ευρισκόμενοι, νομίζω ότι το να εξακολουθήσετε τον αγώνα είναι ανωφελές. Δια τούτο τίθεμαι είς την διάθεσίν σας όπως, εν ονόματι της φιλανθρωπίας, διαπραγματευτώ την συμφωνία της επιστροφής σας εις την Ελλάδα…”
Ύστερα από την επιστολή αυτή και υπό το βάρος της σκληρής πραγματικότητας, σε σύσκεψη όλων των αρχηγών (εθελοντών και εντοπίων) μετά του Πετροπουλάκη, απεφασίσθη η παύση των εχθροπραξιών και η αναχώρηση των Μανιατών (και όλων όσων επιθυμούσαν) από την Κρήτη, και υπεγράφη το κατωτέρω πρωτόκολλον:
“Σήμερον την δεκάτην τρίτην του μηνός Δεκεμβρίου 1868 εν τη θέσει Μαυροράχη του Ασκύφου, συνελθόντες οι υποφαινόμενοι αρχηγοί και καπεταναίοι, εγχώριοι και εθελονταί… Υπείκοντες εις την ανωτέραν βίαν και ένεκα της ελλείψεως των προς συντήρησιν μέσων, εφοδίων, απεφασίσαμεν από κοινού να παραδεχθώμεν την υπό του κ. Προξένου της Γαλλίας προτεινομένην μεσολάβησίν του όπως, διευκολύνει την απέλευσίν μας εκ της ατυχούς Κρήτης…”
Ο Γενικός Αρχηγός του Τμήματος Ρεθύμνης
Δ. Πετροπουλάκης
Οι αρχηγοί των επαρχιών του αυτού Τμήματος …..
Ο αρχηγός των Εθελοντών
Λεωνίδας Δ. Πετροπουλάκης
Οι Καπετάνιοι Α. Μήτσας, Γ. Ζήκος, Κ. Δημητρίου, Α. Τσάκωνας, Π. Ζερβομπεάκος κ.λπ. ……
Έτσι άδοξα τέλειωσε η απλόχερη προσφορά των Μανιατών, που αρκετοί από αυτούς άφησαν τα κόκαλά τους στα -χορτασμένα από αίμα παλληκαριών- χώματα της Κρήτης.
Πρέπει όμως να θυμόμαστε πάντα αυτή τους την προσφορά, που έκανε πιο στενούς τους δεσμούς μας με την ηρωική Μάνη.
