Γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΡΕΤΣΗ
Στην τέχνη η προοπτική, η τεχνική της αναπαράστασης των τριών διαστάσεων των αντικειμένων στο χώρο, είτε πρόκειται για ζωγραφικό πίνακα είτε για κινηματογραφική ταινία θεωρείται πρόκληση για έναν καλλιτέχνη.
Στην πολιτική η προοπτική του βάθους που σχετίζεται με την διορατικότητα του ηγέτη, την ικανότητά του, να σχεδιάζει και να οργανώνει το πολιτικό του πρόγραμμα προβλέποντας την έκβαση των πραγμάτων, θεωρείται εναργής προϋπόθεση. Το προοπτικό βάθος στην τέχνη του κυβερνάν, πάντα βέβαια σε συνδyασμό με τις αντικειμενικές δυνατότητες εξέλιξης ενός κράτους (π.χ. γεωγραφική και γεωπολιτική θέση, περιβαλλοντικές συνθήκες, πλουτοπαραγωγικές πηγές) και τις ιστορικές ευνοϊκές ή δυσμενείς συγκυρίες (π.χ. κατακτητές ή ένταξή του σ’ ένα δυνατό συνασπισμό, όπως την Ευρωπαϊκή Ένωση), κληροδοτεί και τα λιγότερα προβλήματα στις επόμενες γενιές πολιτών.
Ο Καποδίστριας ερχόμενος το 1828 στην Ελλάδα αναλαμβάνει το τιτάνειο έργο της ανόρθωσης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Κεντρικός άξονας της εκπαιδευτικής του πολιτικής είναι η θεμελίωση της στοιχειώδους παιδείας και θεωρεί συτοπία την ίδρυση πανεπιστημίου σε μία χώρα που δεν διαθέτει εκπαιδευτικό ανθρώπινο δυναμικό ικανό να στελεχώσει ένα ανώτατο ίδρυμα. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια η Αντιβασιλεία εγκαταλείπει τον πρακτικό προσανατολισμό της εκπαίδευσης και ιδρύει το Πανεπιστήμιο Αθηνών στα 1837 (Σχολές Νομικής, Ιατρικής, Θεολογίας, Φιλοσοφίας). Η πρώιμη λειτουργία του ανώτατου ιδρύματος τη στιγμή κατά την οποία η καθημαγμένη χώρα είχε ανάγκη από υλικοτεχνική ανασυγκρότηση πρωτίστως και όχι από διανοούμενους και καλαμαράδες κληροδότησε και τη μεγαλύτερη στρέβλωση στην εκπαιδευτική διαδρομή του ελληνικού κράτους. Οι πανεπιστημιακοί τίτλοι ταυτίστηκαν με μια θέση στο δημόσιο τομέα.
Σήμερα που η πολυκέφαλη και αδηφάγος διοικητική μηχανή αποσυντίθεται και αποσυναρμολογείται, το όνειρο μετατράπηκε σε εφιάλτη. Στην Ευρώπη είμαστε η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό πτυχιούχων πανεπιστημιακών σπουδών. Η Γερμανία είναι η χώρα με το μικρότερο ποσοστό φοιτητών, γιατί έχει δώσει βαρύτητα στην επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση. Η Γερμανία βέβαια έχει βαριά βιομηχανία. Ένα μέρος των σπουδαστών της εργάζεται στις αυτοκινητοβιομηχανίες. Όμως κι εμείς έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα, που μπορούσαν να ήταν τα “βαριά χαρτιά” μας: γεωργία, κτηνοτροφία, ναυτιλία, τουρισμός, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο που ο Καποδίστριας είχε ιδρύσει Γεωργική Σχολή στην Τίρυνθα και Χειροτεχνεία (σχολεία πρακτικής κατεύθυνσης). Εμείς δυστυχώς συνδέσαμε κάθε εκπαιδευτική και επαγγελματική προοπτική με το δημόσιο τομέα, με δυσμενείς συνέπειες τη δυστοκία της ελληνικής οικονομίας, τον υδροκεφαλισμό του διοικητικού μηχανισμού και την εγκατάλειψη και ερήμωση της υπαίθρου. Στον 21ο αιώνα μιλάμε χωρίς καμία συστολή για φτωχές περιφέρειες, ακριτικές περιοχές και άγονες γραμμές.
Γι’ αυτό κι ο “Καλλικράτης” μπορεί να οδηγήσει στον αφανισμό των μικρών τοπικών κοινωνιών την ώρα που πρέπει βέβαια να ευοδωθεί η διοικητική αποκέντρωση χωρίς όμως αυτή να συνοδευτεί από την πληθυσμιακή αποψίλωση των μικρών χωριών της ηπειρωτικής νησιωτικής και ορεινής Ελλάδας. Γιατί μπορούμε να αξιοποιήσουμε την οικονομική κρίση προς όφελος της ξεχασμένης Ελλάδας. Να δώσουμε κίνητρα για παραγωγικές επενδύσεις στον αγροτικό τομέα. Να πιστέψει ο Έλληνας ότι η γη του μπορεί να τον θρέψει και να τον οδηγήσει στην ευημερία, αρκεί να απεγκλωβιστεί ο ίδιος από τη νοοτροπία του τυχάρπαστου κέρδους και της τυχοδιωκτικής διαμεσολάβησης των κομματικών και κυβερνητικών στελεχών του ασύδοτου πατερναλισμού που οδήγησαν σε εκφυλισμό κάθε ευοίωνη προοπτική που πρόσφερε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Η γη όταν την αγαπάς, παράγει. Όταν τη φροντίζεις, ανταποδίδει τη στοργή της. Όσοι είχαν στα χρόνια της Κατοχής κι ένα μικρό κλήρο, γλίτωσαν από την πείνα και την ασιτία κι έσωσαν κι άλλους. Η γη δε χρειάζεται μεσάζοντες και μεσολαβητές. Θέλει μονάχα τον ακαταπόνητο ψυχικά εργάτη της να νοιάζεται για την ποιότητα των καρπών της, να λαχταρά την ώρα της συγκομιδής και να μην ξεχνά την ιερή συμφωνία και “πάντρεμά” τους μόλις πάρει στα χέρια του κάποιο κονδύλι ή επιδότηση.
Γιατί και στην αγροτική πολιτική έλλειψε η προοπτική του βάθους. Η Ευρώπη έχει παγώσει τις επιδοτήσεις γιατί εκκρεμεί η ψηφιοποίηση του μητρώου αγροτών, διαδικασία που έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί ήδη από το 2008. Το πρόγραμμα Νέων Αγροτών λειτούργησε κι αυτό με στρεβλό τρόπο. Στόχος πάντα οι επιδοτήσεις. Εκκολαπτόμενοι βιοκαλλιεργητές, μόλις λάβουν την επιχορήγηση, επιστρέφουν στους συμβατικούς τρόπους καλλιέργειας της γης. Στόχος και πάλι το κέρδος και όχι οι διαρθρωτικές αλλαγές. Προφανώς δεν έγιναν ποτέ έλεγχοι και από πλευράς κυβερνήσεως. Η σημερινή κυβέρνηση διατείνεται ότι προέχουν οι θεσμικές αλλαγές, και πολύ καλά κάνει. Νέοι θεσμοί όμως σε παλιά μυαλά πάλι στρεβλώσεις θα εξυφάνουν, μόλις φανούν τα πρώτα σημάδια – αν φανούν – ανάκαμψης της χώρας μας.
Το χειρότερο όμως, απ’ όλα είναι ότι οι κυβερνήσεις από το ’81 και μετά – ταμπουρωμένες στον παρωπιδικό καιροσκοπισμό τους – δε σκέφτηκαν ποτέ τα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και ηθικά αδιέξοδα που θα κληροδοτούσαν στις επόμενες γενιές. Ανασφάλεια, αβεβαιότητα, οικονομική δυσπραγία, ανεργία, κοινωνικό κράτος το οποίο την πολιτική του θα τη στηρίζει στα δανεικά, διόγκωση του δημογραφικού προβλήματος (οι νέοι δε σκέφτονται το γάμο λόγω των σύγχρονων δυσμενών συνθηκών), κοινωνικός αποκλεισμός λόγω ανεργίας, κοινωνικές συγκρούσεις. Δε σκοτίστηκαν δηλαδή καθόλου για το ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις της πολιτικής τους σε βάθος χρόνου.
Για τη σημερινή κυβέρνηση “ούτε ψύλλος στον κόρφο της”, καθώς έχει να αναμετρηθεί με ξένα και εγχώρια συμφέροντα. Με τους τσιφλικάδες των διεθνών αγορών, με τους τσιφλικάδες του κάμπου, της βουλής, του κομματικού επιτελείου, της εγχώριας αγοράς (καρτέλ), του δημόσιου τομέα με τα εξωφρενικά υψηλά επιδόματα.
Γι’ αυτό καλό θα ήταν και οι σημερινοί αλλά και οι μελλοντικοί κυβερνώντες να εντάξουν στην πολιτική τους κουλτούρα την προοπτική του βάθους. Και αυτό που υπαγορεύει η προοπτική του βάθους αυτή τη δύσκολη περίοδο είναι ότι αφήνουμε στην άκρη εξεταστικές επιτροπές και θεσμικούς πειραματισμούς και ρίχνουμε όλο το βάρος στην ανάταξη της οικονομίας. Γιατί “οι καιροί ου μενετοί” και ο Πρωθυπουργός βρίσκεται μπροστά στο μονόδρομο μιας αδήριτης και ρεαλιστικής, αν και καθόλου ευχάριστης και ακηδεμόνευτης, πολιτικής.
