ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑΣ

Του ΓΙΑΝΝΗ Α. ΦΙΛΗ
Οι επισκέπτες του Πάρκου Διάσωσης Χλωρίδας και Πανίδας του Πολυτεχνείου Κρήτης είναι πλέον ευπρόσδεκτοι από τις 7.30 το πρωί έως τη δύση του ήλιου καθημερινά, πλην Δευτέρας, χάρη στην απόφαση της Διοίκησης να διαθέσει στο Πάρκο πόρους για τη διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας του.
Αυτή την εποχή οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν στο Πάρκο έναν αειθαλή θάμνο, την κουμαριά. Το φυτό είναι της οικογένειας των ερεικοειδών και ευδοκιμεί σε πολλά μέρη της Ελλάδας, της Ευρώπης, της Δ. Ασίας και της Β. Αμερικής. Έχει φύλλα λογχοειδή μήκους 10 εκατοστών με οδοντωτές ακμές και λευκά, κωδωνοειδή άνθη που σχηματίζουν μικρούς βότρεις. Τα άνθη εμφανίζονται από τον Νοέμβριο ως τον Απρίλιο. Ο καρπός, το γνωστό κούμαρο, ωριμάζει από τον Νοέμβριο ως τον Ιανουάριο και είναι εδώδιμος ή χρησιμοποιείται για την παρασκευή εξαιρετικού τσίπουρου. Οι ώριμοι καρποί έχουν διάμετρο 2 εκατοστών με τραχιά επιφάνεια και χρώμα ωραίο κόκκινο. Λέγεται ότι η ονομασία unedo του είδους αυτού οφείλεται στη λατινική φράση unum edo (τρώγω ένα), ίσως γιατί τα κούμαρα δεν ελκύουν με τη γεύση τους και ένα αρκεί.
Το σύμβολο της Μαδρίτης είναι μια κουμαριά με μια αρκούδα που προσπαθεί να φτάσει τους καρπούς με τα μπροστινά της πόδια.
Ο ασκημένος επισκέπτης του Πάρκου γνωρίζει ότι, λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, πολλά φυτά ανθίζουν όλο και πιο νωρίς. Αυτό συμβαίνει διότι αν ένα φυτό δεν αναπαραχθεί εγκαίρως πριν την ξηρασία, θα εξαφανισθεί. Έτσι με τη φυσική επιλογή επιβιώνουν μόνο τα φυτά που μπορούν να αναπαραχθούν εγκαίρως. Παρεμπιπτόντως η φυσική επιλογή δεν έχει να κάνει με την επιβίωση των βελτίστων ούτε είναι τυχαία όπως συχνά λέγεται λανθασμένα. Φυσική επιλογή είναι η αιτιοκρατική επιλογή εκείνων των χαρακτηριστικών που οδηγούν ένα είδος σε αναπαραγωγική επιτυχία κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Ένας οργανισμός δηλαδή επιλέγεται για την καλύτερη δυνατότητά του να αναπαραχθεί, έστω και αν πεθάνει αμέσως μετά την αναπαραγωγή του, όπως γίνεται με μερικά φυτά ή έντομα. Δεν υπάρχει βέλτιστο με την έννοια του τέλειου σ? αυτή την επιλογή, υπάρχει μόνο η λεγόμενη διαφορική αναπαραγωγική επιτυχία. Για παράδειγμα ένα φυτό ίσως να ήταν τελειότερο αν άντεχε στην πυρκαγιά και ζούσε πολλές χιλιάδες χρόνια, κάτι που δεν ισχύει για την πλειοψηφία των ειδών.
Στο Πάρκο υπάρχουν πολλά φυτά που υφίστανται την πίεση της αυξανόμενης ξηρασίας, μεταξύ τους και οι κουμαριές. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να καταγράψουμε τις επερχόμενες μεταβολές με επιστημονική ακρίβεια σ? αυτόν τον μικρόκοσμο για τα ετήσια είδη που αναπαράγονται γρήγορα ή για είδη όπως η κουμαριά που ζουν πολλά χρόνια. Άλλωστε αυτός ο μικρόκοσμος είναι μέρος του κόσμου που ζούμε και ό,τι συμβαίνει σ? αυτόν είναι προάγγελος αυτών που θα συμβούν στην ίδια μας τη ζωή.